Փորձագետ. Բրյուսելի հետ հարաբերությունները խորացնելու Երեւանի ձգտումն օբյեկտիվորեն սահմանափակում է Պեկինի հետ ռազմավարական մերձեցման հնարավորությունները

Արմինֆո.  ՀՀ-ում ՉԺՀ գործերի ժամանակավոր հավատարմատար Չեն Մինի, իբր, Turkiye Gazetesi-ին տված հարցազրույցում հնչեցրած հայտարարությունները և դրան հաջորդած Չինաստանի դեսպանատան հերքումը չեն կարող չհանգեցնել որոշակի հետեեւությունների:

Հիշեցնենք, որ հարցազրույցում դիվանագետն, իբր, հայտարարել էր, թե Չինաստանը պատրաստվում է Հայաստանը ներառել իր տրանսպորտային ցանցում ՝ ևս մեկ քայլ կատարելով "Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ" նախաձեռնության շրջանակներում: Պեկինը նախատեսում է "Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ" նախաձեռնությանը ավելի ակտիվ ինտեգրել Հայաստանը, որն առաջ է մղում "Խաղաղության խաչմերուկը": Ըստ թուրքական ԶԼՄ-ի, չինացի դիվանագետը հայտարարել է Երեւանի հետ տրանսպորտի ոլորտում համաձայնագրի մոտալուտ ստորագրման մասին, եւ այդ նախագծերն, իբր, կփոխեն Հարավային Կովկասի տնտեսական քարտեզը:

Սակայն, գրեթե մեկ օր անց այդ հրապարակմանն արձագանքել է ՀՀ-ում ՉԺՀ դեսպանատունը, տեղեկացնելով, որ ժամանակավոր հավատարմատարը թուրքական լրատվամիջոցներին որևէ հարցազրույց չի տվել: "Չինաստանի արտաքին քաղաքականությունը Հայաստանի նկատմամբ հետևողական է և հստակ։ Մենք աջակցում ենք ազգային անկախության, ինքնիշխանության, անվտանգության և տարածքային ամբողջականության պահպանմանն ուղղված հայկական կողմի ջանքերին։ Չինաստանը պատրաստ է այսուհետ ևս խորացնել բարեկամական և կոոպերատիվ հարաբերությունները Հայաստանի հետ և համատեղ աջակցել "Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ" նախաձեռնության որակյալ իրականացմանը՝ ի շահ երկու ժողովուրդների", - ասվում է դեսպանության հաղորդագրության մեջ:

Ինչպես կարծում է քաղաքագիտության դոկտոր, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի Չինաստանի և ժամանակակից Ասիայի ինստիտուտի Կովկասյան հետազոտությունների սեկտորի ավագ գիտաշխատող Վահե Դավթյանը, այդ բոլոր հայտարարություններն առայժմ ավելի շատ դիվանագիտական ձևականություն են թվում: Նրա կարծիքով, որը հայտնել է ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հետ զրույցում, Հայաստանին "Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ" նախաձեռնությունում ներգրավելու Պեկինի մտադրության մասին հայտարարությունները, առաջին հայացքից, կարող են ընկալվել որպես չին-հայկական երկխոսության ակտիվացման նշան: Սակայն նման լավատեսական հռետորաբանությունը հակասում է երկկողմ հարաբերությունների անբավարար դինամիկային։

"Սիմպտոմատիկ է այն փաստը, որ արդեն մեկ տարի Չինաստանը դեսպան չի նշանակում Հայաստանում։ 2020 թվականին Երևանը ստորագրել է կրոնական ազատությունների մասին միջազգային կոնվենցիան, որը Պեկինում ավանդաբար դիտվում է որպես արևմտյան ճնշման և Չինաստանի ներքին գործերին միջամտելու գործիք, այդ թվում՝ Ույղուրյան հարցի համատեքստում։ Այս քայլը չէր կարող աննկատ մնալ Պեկինում, եւ օբյեկտիվորեն սառեցրել է երկկողմ քաղաքական մթնոլորտը", - նշել է Վահե Դավթյանը։

Նա մատնանշել է այն փաստը, որ Չինաստանի դեսպանատան հայտարարությունը պահանջում է մեկնաբանություն տարածաշրջանային լայն համատեքստում: "Գոտի և ճանապարհ" նախաձեռնությունը գլոբալ նախագիծ է, որտեղ Հարավային Կովկասը հանդես է գալիս որպես պոտենցիալ դիվերսիֆիկացիոն երթուղի, որը թույլ է տալիս միացնել "Հյուսիս - Հարավ" և "Արևելք-Արևմուտք" միջանցքները։ Պարսից ծոցով, Իրանով և այնուհետև Սև ծովով դեպի Եվրոպա կամ Ռուսաստան երթուղին կարող է կրիտիկական նշանակություն ձեռք բերել Չինաստանի համար՝ աճող աշխարհատնտեսական տուրբուլենտության և ավանդական տրանսպորտային ուղիներից կախվածությունը նվազեցնելու Պեկինի ցանկության պայմաններում: Ընդհանուր առմամբ, տարածաշրջանը մասամբ արդեն ներգրավված է չինական նախաձեռնությունում՝ Բաքու - Թբիլիսի-Կարս երկաթգծով ", - ասել է մասնագետը։

Վահե Դավթյանը հավելել է, որ այս ֆոնին Բաքուն ակտիվորեն առաջ է մղում, այսպես կոչված, "Զանգեզուրի միջանցքի" կոնցեպտը ՝ որպես "Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ" նախագծի շրջանակներում նոր լոգիստիկ ենթակառուցվածքի մաս: Ադրբեջանը, փորձագետի համոզմամբ, իրեն ներկայացնում է որպես տարանցիկ հանգույց, որը կարող է ընդլայնել չինական նախաձեռնության աշխարհագրությունը եւ ստեղծել անկայուն գոտիները շրջանցող բեռների առաքման այլընտրանքային ուղի, եւ այս համատեքստում Չինաստանի դեսպանատան հայտարարությունը կարող է ուղղված լինել տարածաշրջանային շեշտադրումների հավասարակշռմանը, հատկապես, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի՝ օրերս Պեկին կատարած այցի ֆոնին, որի ընթացքում ստորագրվել են համագործակցության մի շարք երկկողմ համաձայնագրեր, այդ թվում՝ էներգետիկայի եւ տրանսպորտի ոլորտներում,  ընդունվել է համատեղ հայտարարություն՝ Ադրբեջանի Հանրապետության և ՉԺՀ-ի միջև համապարփակ ռազմավարական գործընկերության հարաբերություններ հաստատելու մասին:

"Ընդհանուր առմամբ, չինական նախաձեռնություններին Հայաստանի իրական տնտեսական ինտեգրման մակարդակը մնում է ցածր։ Հայաստանից ՉԺՀ արտահանումը, փաստորեն, հանգեցվում է պղնձամոլիբդենային խտանյութի մատակարարմանը՝ առանց տեխնոլոգիական կոոպերացիայի կամ ինդուստրիալ ինտեգրման նշանների։ Չինաստանը մինչ օրս Հայաստանում ոչ մի խոշոր տնտեսական նախագիծ չի իրականացրել. մարդասիրական նախաձեռնություններ, ավտոբուսների, շտապ օգնության մեքենաների մատակարարում կամ Կոնֆուցիուսի կենտրոնների ու դպրոցների բացում: Այդ ամենը թեև կարևոր է, բայց չի վկայում ռազմավարական ներդրումային հետաքրքրության առկայության մասին: Միաժամանակ հարց է առաջանում. որքանո՞վ  իրատեսական է ակնկալել Հայաստանի ինտենսիվ ինտեգրումը "Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ" նախագծին՝ Երեւանի ակնհայտ արեւմտամետ արտաքին քաղաքական վեկտորի պայմաններում: ԵՄ հետ հարաբերությունների խորացման ձգտումը, հակաչինական հռչակագրերին միանալը, Մոսկվայից հեռու մնալու փորձերը՝ այդ ամենը օբյեկտիվորեն սահմանափակում Է Պեկինի հետ ռազմավարական մերձեցման հնարավորությունները", - ամփոփել է փորձագետը։

Հիշեցնենք, որ 2025 թվականի հունվարի արդյունքներով Չինաստանը դարձել է Հայաստանի երկրորդ խոշորագույն առևտրային գործընկերը՝ ցույց տալով, ճիշտ է, 0,2% աննշան աճ՝ մինչև 200 մլն դոլար: Սակայն դեպի Չինաստան արտահանումը կրճատվել է 60% - ով ՝ կազմելով 38 մլն դոլար, մինչդեռ, Չինաստանից ներմուծումն աճել է 54% - ով՝ հասնելով 161,4 մլն դոլարի: Ընդ որում, պետք է նկատի ունենալ, որ արտահանման ծավալների զգալի կրճատումը պայմանաավորված է ռուսական ոսկու Հոնկոնգ վերաարտահանման դադարեցմամբ։