Միջազգային և հանրային իրավունքի կենտրոն. զոհված արցախցիների աճյունները գտնվում են Ադրբեջանի կողմից ոչնչացման վտանգի տակ

Արմինֆո.Հաշվի առնելով հայկական հուշարձանները պղծելու Ադրբեջանի վաղեմի պրակտիկան ՝ զոհված արցախցիների աճյունները ոչնչացման իրական վտանգի տակ են։ Այդ մասին ասվում է ԱրմԻնֆո-ին տրամադրված Միջազգային և հանրային իրավունքի կենտրոնի զեկույցում, որը հիմնված է արբանյակային լուսանկարների վրա, որոնք արձանագրել են գերեզմանների պղծման ակտերը և փաստագրված են Caucasus Heritage Watch (CHW) կազմակերպության կողմից:

Կենտրոնը, հղում անելով "Արդարադատության և մարդու իրավունքների հայկական կենտրոնի" ուսումնասիրություններին,  համագործակցելով "Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի" հետ, հաղորդել է, որ ներկայումս Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունում վտանգված է 46 ժամանակավոր գերեզման:

Նշվում է, որ ծայրահեղ անհրաժեշտության պայմաններում հարազատները ստիպված են եղել թաղել իրենց հարազատների մարմինները եղբայրական գերեզմաններում կամ, նույնիսկ, սեփական տների բակերում: Զեկույցում կոչ է արվում արտաշիրմել և հայրենադարձել 46 զոհվածների աճյունները՝ հաշվի առնելով Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 8-րդ և 9-րդ հոդվածներով սահմանված իրավունքները:

Պարզաբանվում է, որ ժամանակավոր հուղարկավորության արարողությունները ընտանիքների անդամների կողմից կազմակերպվել են արտակարգ հրատապության պայմաններում, ուստի 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-20-ը մարտական գործողությունների հետևանքով զոհված զինծառայողների հուղարկավորությունը կատարվել է ոչ պատշաճ: Զեկույցում ընդգծվում է, որ 46 զոհերից 21-ն ընկել են մարտում, երկուսը զոհվել են անօդաչու թռչող սարքերի կամ հրետանային արկերի հարվածներից, իսկ երեք դեպքերն առնչվում են քաղաքացիական անձանց, այդ թվում ՝ 9-ամյա տղայի մահվանը: Թաղման վայրերի ճշգրիտ կոորդինատները տրամադրվել են զոհվածների հարազատների կողմից, ստուգվել և քարտեզագրվել Google-ում, ինչը նույնպես արտացոլված է զեկույցում:

"Բռնի տեղահանման պատճառով ընտանիքները չեն կարողացել պատշաճ կերպով կազմակերպել կամ մասնակցել իրենց հարազատների հուղարկավորության արարողություններին և ծեսերին, որոնք ունեն կրոնական մեծ նշանակություն: Հայկական կրոնական և մշակութային ավանդույթների համաձայն ՝ ընտանիքի անդամներն իրենց հարազատների շիրիմներին այցելում են հուղարկավորությունից հետո 7-րդ և 40-րդ օրերին և տարին մեկ անգամ: Էթնիկ զտումների և բռնի տեղահանումների պատճառով հայերը զրկված են եղել այդ կարևոր ծեսերը պահպանելու հնարավորությունից։

Հայերի գերեզմանների պղծումը կարող է տեղի ունենալ ցանկացած պահի և կհանգեցնի այն բանին, որ ընտանիքները կզրկվեն իրենց հարազատներին արժանապատվորեն սգալու և կրոնական կարևոր ավանդույթներին հետևելու հնարավորությունից: Հետևաբար, անհրաժեշտ է ճնշում գործադրել Ադրբեջանի նկատմամբ՝ արտաշիրիմելու և զոհվածների մարմինները վերադարձնելու նպատակով", - նշվում է զեկույցում։

Այդ առնչությամբ կենտրոնում հիշեցրել են, որ Ադրբեջանը ՄԻԵԴ կոնվենցիան վավերացրել է 2002 թվականին և, հետևաբար, պարտավոր է պահպանել դրա բոլոր դրույթները: ՄԻԵԴ-ի մի շարք վճիռներով հաստատվել է, որ թաղման ծեսերը "անձնական կյանքի" և "ընտանեկան կյանքի" իրավունքի շրջանակներում են, և ընտանիքներն իրավունք ունեն պատշաճ կերպով հուղարկավորել իրենց մերձավորներին: "Ադրբեջանը հայերի աճյունները չի վերադարձնում նրանց ընտանիքներին և դրանով իսկ միտումնավոր տառապանք է պատճառում նրանց՝ չբավարարվելով նախկինում պատճառած տառապանքներով: Նման վարքագիծ դրսևորելով՝ Ադրբեջանը կրկնակի հարված է հասցնում Արցախի բնակիչներին և զրկում նրանց արժանապատիվ սգի և հուղարկավորության իրավունքից", - ասվում է զեկույցում։