Մեր կառավարության մեծագույն առաքելությունը ազգ-նահատակ կարգավիճակի հաղթահարումն է. Փաշինյան

Արմինֆո.  եր միջին վիճակագրական իմիջն աշխարհում կարելի է ձևակերպել հետևյալ կերպ՝ աշխարհը մեզ ընկալում է որպես ազգ-նահատակ: Դեկտեմբերի 3-ին նման պնդմամբ է հանդես եկել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ խորհրդարանում 2025 թվականի պետական բյուջեի նախագծի նախնական քննարկումների ժամանակ։

Կառավարության հաղորդագրության համաձայն, Փաշինյանը շնորհակալություն է հայտնել ՀՀ պետական բյուջեի շահագրգիռ և հետաքրքիր քննարկումների համար: «Եվ ուզում եմ բյուջեին մի այլ տեսակետից կրկին նայել, որի առաջարկն արել եմ նաև հանձնաժողովների մակարդակում քննարկումների ժամանակ: Ըստ էության, գաղափարը հետևյալն է, որ մենք պետական բյուջեն քննարկելիս ևս մեկ անգամ արձանագրենք, որ բյուջեն պետականության, ինքնիշխանության շատ կարևոր հատկանիշ է: Չեմ հոգնի կրկնել՝ բերելով հետևյալ զուգահեռը և համեմատությունը: Կառավարությունը բաղկացած է 14 անդամից: Ինչո՞վ են ՀՀ Կառավարության անդամ հանդիսացող 14 անդամները տարբերվում ՀՀ քաղաքացի հանդիսացող ուրիշ ցանկացած 14 մարդուց, որովհետև Հայաստանում կարելի է տասնյակ հազարավոր 14 հոգանոց ցուցակ կազմել:

Կառավարությունը տարբերվում է մյուս 14 անձանցից միայն մի բանով, որ այդ 14 անձինք կառավարում են երկրում ամենամեծ ֆինանսական ռեսուրսները և ամենամեծ ֆինանսական միջոցը, որը ՀՀ-ի պետական բյուջեն է: Եվ ես կուզենայի, որ մենք պետական բյուջեին հենց այս տրամաբանությամբ նայենք:

Իհարկե, խոսքիս վերջում կփորձեմ նաև հակառակ տրամաբանության մեջ նայել, որովհետև, այո պետություն, պետականություն, անկախություն, ինքնիշխանություն ասելով՝ առաջիններից մեկը պետք է հասկանալ պետական բյուջե, բայց նաև պետական բյուջեն մեզնից յուրաքանչյուրի ընտանեկան բյուջեի անբաժանելի մաս է: Ուզում եմ դարձյալ կրկնել, որ ՀՀ-ում չկա նույնիսկ մի մարդ, որի անձնական կարիքների համար ՀՀ պետական բյուջեից միջոցներ չեն ծախսվում: Բացարձակապես չկա այդպիսի մարդ, ՀՀ-ում չկա մի մարդ, ընդ որում՝ ՀՀ ոչ միայն քաղաքացի և բնակվող, այլև ՀՀ քաղաքացի չհանդիսացող և ՀՀ-ում բնակվող գեթ մի մարդ չկա, ում անձնական կարիքները հոգալու համար ՀՀ պետական բյուջեից չի ծախսվում կոնկրետ գումար: Հետևաբար, ՀՀ պետական բյուջեն ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացու ընտանեկան բյուջեի անբաժանելի մաս է: Եվ, հետևաբար, մենք բոլորս պետք է այս ընկալումն ավելի ու ավելի խորացնենք, որ ՀՀ պետական բյուջեն նաև մյուս կողմից մեր բոլորիս հավաքական ընտանեկան բյուջեն է, և սա պետության և պետականության կարևորագույն ատրիբուտ և հատկանիշ է:

Այս համատեքստում, ես ուզում եմ որոշ տպավորություններ և մտքեր կիսել ձեզ հետ, որը կարող է թվալ, թե կապ չունի պետական բյուջեի հետ, բայց իմ կարծիքով՝ շատ ուղիղ կապ ունի, առնվազն՝ պետության և պետականության հետ: Ես բազմիցս եմ այս հարցը առաջադրել և նաև հրապարակային խոսել եմ այդ մասին, որ շատ կարևոր է մեզ համար, մանավանդ մեր առաջադրած խնդրի համատեքստում, ազգային անվտանգության ռազմավարական խնդրի համատեքստում, ո՞րն է ՀՀ պետականության հարատևությունը, շատ կարևոր է մեզ համար, որպեսզի մենք ընկալենք, թե ինչպես է աշխարհն ընկալում մեզ: Սա կարող է թվալ շատ պարզ հարց, բայց ինքն ունի շատ կարևոր շերտեր և նրբություններ:

Երբ վերջերս փորձում էի ամփոփել վերջին 6,5 տարվա ընթացքում իմ ունեցած տպավորությունները, ես գալիս եմ մի հետևյալ անխուսափելի եզրակացության. մեր միջին վիճակագրական իմիջն աշխարհում կարելի է ձևակերպել հետևյալ կերպ՝ աշխարհը մեզ ընկալում է որպես ազգ-նահատակ: Եվ սա իմ ստացած հիմնավոր տպավորությունների, շատ եմ մտածել այդ մասին, արգասիքն է: Եվ, ընդհանուր առմամբ, այն ուղերձը, որ մենք ուզում ենք հղել աշխարհին, հետևյալն է, որ մեր Կառավարության մեծագույն առաքելությունը մենք համարում ենք այն, որ մենք ազգ-նահատակ լինելու կարգավիճակը հաղթահարենք:

Ընդհանրապես պիտի ասեմ, որ մեր իրականության մեջ այս օրակարգը նոր չէ՝ անկախ նրանից ինչքան է դա ձևակերպված եղել և ինչքան ձևակերպված չի եղել: Եվ մեր միջին վիճակագրական արձագանքն այս իրադրությանը եղել է և ինչ-որ առումով որոշ ժամանակ շարունակում է, շարունակել է մնալ հետևյալը, որ ազգ-նահատակ բանաձևը հաղթահարելու լավագույն ձևն ազգ-բանակն է: Բայց պիտի նաև արձանագրեմ, որ համոզված չեմ առնվազն, որ սա առաջին բանաձևի ճիշտ արձագանքն է, որովհետև իմ մտորումները և մտածումները բերում են այն եզրակացության, որ ազգ բանակն ազգ-նահատակ բանաձևի տրամաբանության և շարունակության մեջ է:

Մենք ընդհանրապես շատ ենք խոսել և շարունակում ենք խոսել այն մասին, թե ինչպիսին պետք լինի բանակի կամ ազգ-բանակի, կամ պետության-բանակի մեր ընկալումը, բայց էլի ուզում եմ ընդգծել, որ ազգ-բանակ ընկալումը ազգ-նահատակ ընկալման շարունակությունն է և բխում է նրանից, որովհետև եթե դու դիրքավորվում ես որպես ազգ-բանակ, անխուսափելիորեն քո դեմ գեներացնում ես այլ բանակներ:

Մենք շատ խոսում ենք նրա մասին, որ մենք պետք է ունենանք ուժեղ բանակ, և սա ճիշտ օրակարգ է, և մենք պետք է շարունակենք այս օրակարգի իրագործումը: Բայց նորից ուզում եմ մենք մեզ հարց տանք՝ իսկ մենք ինչքա՞ն և ո՞ւմից ուժեղ բանակ ենք ուզում ունենալ, որովհետև ինչպես այս ամբիոնից առիթ ունեցել եմ ասելու, պիտի այս հարցում մենք շատ հստակ կողմնորոշվենք և ուղիղ և անկեղծ ուղերձներ փոխանակենք ու կիսենք մեր ժողովրդի հետ:

Ուժեղ ո՞ւմից: Ես չեմ ուզում հիմա կոնկրետ երկրների օրինակներ բերել, բայց այդ հարցին մենք պետք է պատասխանենք, իսկ քանի՞ համադրված բանակներից մենք պետք է ավելի ուժեղ լինենք: Լավ, մենք կարող ենք խնդիր դնել, որ կարող ենք և պիտի ունենանք մի երկրի բանակից ավելի ուժեղ բանակ, իսկ եթե երկու երկրների հետ է մեր խնդիրը, շատ լավ, կարող ենք խնդիր դնել, որ երկու երկրների, այդպես կոչված՝ թշնամի երկրների բանակներից ավելի ուժեղ բանակ ունենանք: Շատ լավ, իսկ եթե պարզվի, որ երեք երկրի հետ է մեր խնդիրը, իսկ եթե պարզվի, որ չորս երկրի հետ է մեր խնդիրը, իսկ եթե պարզվի, որ հինգ երկրի հետ է մեր խնդիրը, իսկ եթե պարզվի մեր խնդիրը ոչ միայն մեր թշնամիների հետ է, այլ նաև մեր բարեկամների հետ է, մենք ումի՞ց ինչքա՞ն ուժեղ բանակ պետք է ունենանք: Այսինքն՝ սա մի խնդիր է, որին մենք պետք է արձագանքենք և պետք է պատասխանենք, բայց ես ինչի՞ համար եմ սա ասում, ես սա ասում եմ, այդ թվում՝ վերլուծելով մեր մոտեցումները, այդ թվում՝ մեր սխալները, որոնց ես ավելի ուշ կանդրադառնամ, բայց ես չեմ ուզում մենք փակուղի մտնենք, ես ուզում եմ նաև լուծում առաջարկել:

Ես ասում եմ, որ ազգ-նահատակ, ազգ-բանակ բանաձևերը հաղթահարելու համար մեզ պետք է որդեգրել մեկ այլ՝ բոլորովին ուրիշ տրամաբանություն, պարզապես պետության տրամաբանությունը, որը գործում է միայն ու միայն, բացառապես սեփական շահերին համապատասխան: Այսինքն՝ պետությունն ունի կոնկրետ տարածք, պատասխանատվության կոնկրետ գոտի, միջազգայնորեն ճանաչված կոնկրետ տարածք և գործում է միայն ու միայն այդ տարածքի, միայն ու միայն, հասկանո՞ւմ եք, միայն ու միայն, այդ սեփական պատասխանատվության տարածքի շահերին համապատասխան:

Իսկ որո՞նք են այդ շահերը. նախկինում ես սրան անդրադառնալու առիթ ունեցել եմ՝ կիսելու համար իմ համոզմունքը, որ այդ շահը տնտեսական զարգացումն է կամ զարգացումը: Հետևաբար, Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է գործի միայն ու միայն սեփական տնտեսական զարգացման շահերին համապատասխան, որն, իմիջիայլոց պարզ թեմա չէ, տասնյակ շերտեր ունի՝ արտաքին քաղաքական, ներքաղաքական, աշխարհաքաղաքական, սոցիալ-տնտեսական և այլն, որովհետև ինչո՞ւ եմ սա ասում, որովհետև եթե ոմանց կթվա այս հարցը ես պրիմիտիվացնում եմ, ընդհակառակը, ես հարցն ավելի բարդացնում եմ, որովհետև սա շատ բարդ մոտեցում է, և երկրորդը՝ պետք է պետությունն ինքն իրեն սահմանափակի միջազգային հարաբերությունների հռչակված և ընդունված կանոններով և օրենքներով:

Ես սա ասում եմ, հատկապես հիմա, երբ թվում է, թե միջազգային հաստատված բոլոր օրենքները և կանոններն ամեն տեղ ոտնահարում են, ով, որտեղ և ինչպես ուզի: Մենք շատ ենք խոսում այն մասին, որ մենք մեր պրոբլեմներին պետք է ասիմետրիկ ռեակցիա տանք: Իմ կարծիքով՝ հենց սա է ասիմետրիկ ռեակցիան, երբ բոլորը բոլոր հնարավոր տեղերում խախտում են միջազգային հարաբերությունների ընդունված կանոնները, մենք պետք է դիրքավորվենք՝ որպես մի պետություն, որն ինքն իրեն հռչակում է և ինքն իրեն սահմանափակում է միջազգային հանրահռչակված, ընդունված կանոններով գործելուն համապատասխան:

Բայց ես չեմ ուզում այստեղ միտքը կիսատ թողնել և ուզում եմ վերադառնալ բանակին: Այս պայմանների առկայությամբ է, որ բանակը, մեր մտածած ուժեղ և մարտունակ բանակը կարող է լինել էֆեկտիվ: Սա նշանակում է՝ ստեղծել անվտանգային մի համակարգ, որի, ինչպես ասել եմ, առաջին գծում բանակը չէ: Բանակից առաջ կան բուֆերներ, որո՞նք են այդ բուֆերները, օրինակ՝ տնտեսական փոխկախվածությունները, որից առաջ կա ուրիշ բուֆեր, ո՞րն է այդ բուֆերը՝ միջազգային կանոնները, որի ոտնահարումներից այսօր բողոքում են բոլորը և ամենուր, բայց եթե բոլորը և ամենուր բողոքում են դրա ոտնահարումներից, նշանակում է՝ այդ կանոններին հավատարիմ լինելը, այդ հավատարիմ պահպանելը դրական գործելակերպ է, և այդ դրական գործելակերպը ձևավորում է ևս մի բուֆեր բանակից առաջ, հիշում եք, ես խոսում էի մեր այն զինվորից առաջ, որի ուսերին մենք ինչ բեռ ասես դնում ենք:

Եվ այս պայմաններում է, որ ուժեղ բանակ ունենալու օրակարգը կարող է լինել լեգիտիմ, ուժեղ բանակ ունենալու օրակարգը կարող է լինել արդարացված և ուժեղ բանակ ունենալու օրակարգը կարող է ապահովել անվտանգություն անվտանգության շղթայի մեջ որպես մի և հերթական օղակ:

Ընդհանրապես, այս դահլիճում և մեր հասարակության մեջ արդարացիորեն շատ է քննարկվում արտագաղթի թեման: Կարծում եմ, որ մենք այս հարցով էլ պետք է առերեսվենք մի շատ պարզ ճշմարտության: Գիտեք, 90-ականների սկզբից մենք անընդհատ խոսում ենք՝ արտագաղթ, արտագաղթ, արտագաղթ և արտագաղթի համար բերում ենք ամենատարբեր պատճառներ՝ սկսած անարդարություններից, վերջացրած սոցիալական անարդարությունները, իրավական անարդարությունները, ենթակառուցվածքների վատ վիճակը, բիզնես միջավայրը և այդպես շարունակ, և բոլորը ճշմարիտ են: Բայց նաև թույլ տվեք կիսել ձեզ հետ իմ տպավորությունը, որ մինչև հիմա մեր թվարկած պատճառները, բոլորը լինելով ճշմարիտ, որոնց մասին ընդունված է հրապարակայնորեն խոսել, և ոչ մի սահմանափակում չկա, այդ բոլորը, այո, պատճառներ են, բայց դրանք պատճառների 10, 15, մաքսիմում՝ 20 տոկոսն են», - ընդգծել է Հայաստանի վարչապետը: