Երկուշաբթի, 15 Ապրիլի 2024 14:45

Արմինֆո.Իրանն Իսրայելին պատասխանեց ասիմետրիկ՝ դրանով իսկ բարձրացնելով էսկալացիայի նշաձողը Մերձավոր Արեւելքում: Ապրիլի 13-ի գիշերն Իրանի հարվածն Իսրայելին այդսպես է մեկնաբանել APRI Հայաստանի գիտաշխատող, արևելագետ Սերգեյ Մելքոնյանը։

«Ի սկզբանե վստահություն կար, որ Իրանը կպատասխանի առավելագույնս սիմետրիկ, ինչպես դա արել է բազմիցս. կամ հարվածելով Իսրայելին Սիրիայում, Իրաքում, Լիբանանում և Յեմենում իր դաշնակիցների օգնությամբ, կամ հարվածներ կլինեն Իսրայելի դիրքերին տարածաշրջանում։ Այսօրվա հարձակումն այս առումով աննախադեպ էր. Իրանն իր տարածքից հարվածեց Իսրայելին։

Այստեղ կարելի է անել հետևյալ եզրակացությունները. Նախ՝ Իրանը պատասխանեց ասիմետրիկ ՝ դրանով իսկ բարձրացնելով էսկալացիայի նշաձողը։ Ուստի մեծ հավանականությամբ կարելի է պատասխան ակնկալել իսրայելական կողմից։ Հաշվի առնելով քննարկման բնույթը՝ քչերն են ցանկանում շիկացնել իրավիճակը, ուստի պատասխանը կարող է լինել բավարար մակարդակում՝ դեմքը պահպանելու համար։

Երկրորդ՝ կարելի է համարել, որ տարածաշրջանում Իրանի վարքագծի նոր մոդել է ձևավորվում։ Այսինքն ՝ կարմիր գծերի նույնանման անցման դեպքում Իրանից Իսրայելին հասցվող հարվածներն աստիճանաբար կարող են նորմա դառնալ տարածաշրջանի համար։

Երրորդ՝ արաբական աշխարհում տարաձայնությունն ավելի հստակ դրսևորվեց։ Պետությունների մի մասը, հիմնականում Պարսից ծոցից, բաց հայտարարել են, որ իր տարածքը չի տրամադրի ԱՄՆ-ին՝ հարձակումը հետ մղելու համար: Մյուսները, օրինակ Հորդանանը, փաստացի ներկառուցվել են Իսրայելի և ԱՄՆ-ի հետ համագործակցության ռազմական ձևաչափում։

Կարևոր հետևանքներ. Տնտեսական տարբեր հաշվարկներով Իսրայելի և ԱՄՆ-ի համար հարձակման հետմղումը արժեցել է 1-1,5 մլրդ դոլար։ Թեհրանը գործի է դրել շատ առումներով Հայտնի զինանոցը, բայց նվազագույն քանակությամբ։ Ավելի խիտ հարվածների դեպքում, որոնց հնարավորությունն ունի Իրանը, Իսրայելը լուրջ խնդիրներ կունենա անվտանգության ապահովման ծախսերի հետ կապված։ Այս առումով առավելությունը Իրանի կողմն է, որի համար տվյալ հրթիռների և ԱԹՍ-ների արտադրությունը գրեթե տասն անգամ ավելի էժան է», - հաամոզված է արեւելագետը։

Իսրայելի համար ներքաղաքական հետեւանքների առումով, փարձագետի կարծիքով, «իրականում Բիբին ստացավ այն, ինչ ուզում էր»։ «ԱՄՆ-ի հետ հարաբերություններում ճգնաժամը Ռաֆախում գործողության շուրջ տարաձայնությունների ֆոնին երկրորդ պլան է մղվել առավել սերտ համագործակցությունից առաջ՝ Իրանի կողմից սպառնալիքի պատճառով: Այսպիսով, Բիբիի վրա դրսից ճնշումը կարող է կրճատվել։ Շատ առումներով Նեթանյահուի գլխավոր հաղթաթուղթը, որը թույլ կտար իշխանությունը պահել ինչպես արտաքին, այնպես էլ ներքին ճնշումների ֆոնին, տոկոսադրույքների բարձրացումն էր։ Մասնավորապես Իրանի հետ էսկալացիան, որը պայմանավորված էր Դամասկոսում Իրանի դեսպանատան վրա Իսրայելի հարվածից հետո», - նշել է նա։

Անդրադառնալով ռազմատեխնիկական հետեւանքների՝ Մելքոնյանն արձանագրել է, որ իրանական հրթիռները «անցան իրենց քննությունը» այն իմաստով, որ առաջին անգամ կիրառվել են իրենց նշանակությամբ։ «Ընդ որում, ինչպես հետեւում է հաղորդագրություններից, փոքր մասը խոցել է թիրախները։ Իսրայելական ՀՕՊ համակարգը կրկին հաստատել է իր հուսալիությունը, թեև մեծ գնով։ Այժմ կողմերը կարող են փոխել տեղերը, և ստուգման արդեն կանցնեն իսրայելական հրթիռները/դրոնները և իրանական ՀՕՊ համակարգը: Իսկ եթե Իսրայելը ցանկանա նվազեցնել լարվածությունը և դադարեցնել իրադարձությունների զարգացումը, ապա հարվածները կհասնեն ոչ թե Իրանին, այլ նրա դաշնակիցներին», - նշել է նա։

Վերջում, անդրադառնալով հարցի դիվանագիտական բաղադրիչին, Մելքոնյանը նշել է, որ հետաքրքիր կլինի դիտել հիմնական տերությունների հայտարարությունները. ինչ-որ մեկը կդատապարտի, իսկ ինչ-որ մեկը հղում կանի ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը և Իրանի պաշտպանության իրավունքին: «Եվ այդ ժամանակ պարզ կդառնա, որ արտաքին ուժերը շահագրգռված չեն տարածաշրջանային պատերազմով», - ամփոփել է արևելագետը: