Չորեքշաբթի, 24 Մայիսի 2023 17:48

Արմինֆո. Անկլավների հարցը դեռ լուծված չէ: Մայիսի 24-ին խորհրդարանում կառավարական ժամի ընթացքում այդ մասին հայտարարել է Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, մեկնաբանելով մայիսի 22-ի իր իսկ հայտարարությունն այն մասին, թե Ադրբեջանի 86,6 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածքը ներառում է նաեւ, այսպես կոչված, անկլավները:

 

Փաշինյանի ասելով՝ անկլավների թեման քաղաքական մակարդակում մշտապես առկա է եղել։ "Օրինակ, 1999 թվականի տարածքների փոխանակման փաստաթղթի մեջ 4-րդ հոդվածը նվիրված է Հայաստանի եւ Ադրբեջանի անկլավներին",- ընդգծել է վարչապետը, հավելելով, որ հարցն ունի իրավական եւ քաղաքական կողմեր: "Քաղաքական հարթությունում Մյունխենում և Բրյուսելում խոսակցություն է եղել այն մասին, թե արդյոք մենք ճանաչում ենք անկլավների առկայությունը, այսինքն, Արծվաշենի առկայությունը, որը պատկանում է, պատկանում էր Հայաստանին, և այն անկլավները, որոնք այժմ գտնվում են ՀՀ տարածքում, որոնք պատկանում էին Ադրբեջանին։ Այո, քաղաքական մակարդակում մենք դա ընդունում ենք, ընդ որում, իրավական դաշտում մնում են մի շարք հարցեր, առնվազն, մի շարք անկլավների վերաբերյալ", - նշել է նա։

 

Այն բանից հետո, երբ արձանագրում ենք, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը ճանաչում են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը, համապատասխանաբար, 29,8 հազար քառակուսի կիլոմետր և 86,6 հազար քառակուսի կիլոմետր, հարց է առաջանում անկլավների մասին, ընդգծում է Փաշինյանը։

 

Ընդ որում, ինչպես նշել է կառավարության ղեկավարը, հենց որ դե յուրե հաստատվի անկլավների կարգավիճակը, կհայտնվեն հարցի լուծման մի քանի տարբերակներ։ Այսպես, հնարավոր է խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումից հետո անկլավները մնան այն երկրի կազմում, որի տարածքում դրանք գտնվում են, կամ տեղի ունենա սահմանազատված սահմանի "մյուս կողմում" մնացած տարածքների փոխանակում ՝ մեկ կիլոմետրի ճշտությամբ։

 

"Առայժմ ոչ մի որոշում չի կայացվել: Քննարկումներ են ընթանում", - հայտարարել է վարչապետը, նշելով, որ կան բազմաթիվ նրբություններ, բայց նաև՝ մանևրելու հսկայական դաշտ։ "Առայժմ ոչինչ որոշված չէ, կան մտքեր, տարբեր գաղափարներ, դրանցից ոչ մեկը չի մերժվել", - ամփոփել է Նիկոլ Փաշինյանը:

 

Ադրբեջանական անկլավները գտնվում են Հայաստանի Տավուշի և Արարատի մարզերում։ Դրանք են Բաղանիս-Այրում, Ներքին Ոսկեպար (Աշաղի Ասկիպարա) և Վերին Ոսկեպար (Յուխարի Ասկիպարա), Բարխուդարլի, Սոֆուլու, ինչպես նաև Տիգրանաշեն (Քյարքի) գյուղերը։ Այդ բնակավայրերը Հայաստանին են անցել 90-ական թվականների մարտական գործողությունների արդյունքում՝ ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ժամանակ։ Արծվաշենն, իր հերթին, անցել է Բաքվի վերահսկողության տակ։

 

Բազմաթիվ հայ փորձագետներ բազմիցս զգուշացրել են Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև անկլավների փոխանակման վտանգների մասին: Նշվել է, որ անկլավները հանձնելիս լուրջ խնդիրներ ենք ունենալու միջպետական ճանապարհների առնչությամբ։ Մասնավորապես, խոսքը մեկ անկլավի մասին է Արարատի մարզում (Տիգրանաշեն), որտեղ անցնում է երկրի հարավն ու հյուսիսը և Հայաստանը Իրանին կապող Մ2 միջպետական մայրուղին, և երկուսը ՝ Տավուշի մարզում։ Համանման իրավիճակ է նաև հյուսիս-արևելքում, Տավուշի մարզում ՝ շատ ծանր ոլորապտույտ հատվածում ՝ երկու նախկին անկլավներով։ Այնտեղով է անցնում Հայաստանը Վրաստանին կապող միջպետական մայրուղին՝ Իջևանով, Նոյեմբերյանով, Բագրատաշենով։

 

Մինչդեռ, Արծվաշենն իր մաակերեսով փոքր-ինչ զիջում է նշված երեք անկլավների գումարային տարածքին, բայց ռազմավարական որևէ տարածք չի զբաղեցնում, ընդհակառակը, ամբողջությամբ շրջապատված է ադրբեջանական տարածքով:-