Փաշինյանը բացել է "Օվերտոնի պատուհանը" և հայտնվել ծուղակում. ընդդիմադիր քաղաքագետ

Արմինֆո. Բրյուսելում Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի մասնակցությամբ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ղեկավարներ Նիկոլ Փաշինյանի եւ Իլհամ Ալիեւի հանդիպման արդյունքները սպասելի էին, քանի որ դրանք անցյալ տարվա հոկտեմբերի 6-ին Պրահայի հանդիպման արդյունքների շարունակությունն էին, որտեղ արդեն հայտարարվել էր Հայաստանի եւ Ադրբեջանի կողմից միմյանց տարածքային ամբողջականության ճանաչման մասին՝

1991 թվականի Ալմաթիի հռչակագրի հիման վրա: Այդ մասին հայկական 5-րդ հեռուստաալիքով հեռարձակված հարցազրույցում հայտարարել է ընդդիմադիր դիրքերից հանդես եկող քաղաքական վերլուծաբան Երվանդ Բոզոյանը։

Բոզոյանը, վկայակոչելով միջազգային դիտորդների կարծիքը, նշել է Իլհամ Ալիևի դիվանագիտական հաղթանակը, որն այդ դիվանագիտական ուղու վրա դիրքային զգալի առավելություն է ստացել: Ըստ էության, չլուծված է մնացել ընդամենը երկու-երեք կետ, որոնց համաձայնեցումից հետո հնարավոր կլինի խաղաղության պայմանագիր կնքել։

Քաղաքագետն ընդգծել է, որ Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունից հետո Երևանի ընտրած արտաքին քաղաքական կուրսը միանգամայն անհասկանալի է, ուստի հայ հասարակության մեծ մասը շարունակում է մնալ անորոշության մեջ, որն ուժեղանում է ներքին խնդիրների ֆոնին, երբ հասարակության մի մասը հավատում է ընդդիմությանը, իսկ մյուսը ՝ իշխանությանը: Վերլուծաբանի համոզմամբ ՝ պատերազմում կրած պարտությունից հետո ռուսական կողմը Փաշինյանին խորհուրդ էր տալիս բանակցություններում չքննարկել Լեռնային Ղարաբաղի թեման, քանի որ այդ դեպքում Երևանն ակնհայտորեն դիվանագիտական պարտություն կկրի: "Ռուսները շահագրգռված են, որ Ղարաբաղը մնա Ադրբեջանի կազմում անորոշ կարգավիճակով, իսկ ռուսական խաղաղապահ ուժերը շարունակեն իրենց առաքելությունը, ինչը թույլ կտա Մոսկվային Բաքվի վրա ազդեցության լծակ ունենալ", - ասել է Բոզոյանը:

Սակայն Փաշինյանն, այնուամենայնիվ, սկսել է իր արևմտյան բանակցային ուղին և պայմանավորվել է ճանաչել տարածքային ամբողջականությունը։ Քաղաքագետը կարծում է, որ Հայաստանի վարչապետը դա արել է նաև այն պատճառով, որ պարտավորություններ է ունեցել թե Արևմուտքի, թե Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հանդեպ։ Վերջինիս նա պարտական է իշխանության պահպանմամբ։ Այդ համատեքստում, հղում անելով ռուսաստանցի բարձրաստիճան պաշտոնյաներից մեկի հետ իր անձնական զրույցին, քաղաքագետը հաղորդել է, որ հետպատերազմյան ընդդիմադիր ելույթների ժամանակ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինին դիմել է անձամբ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը, ով խնդրել է Պուտինին երկրորդ շանս տալ Փաշինյանին: Ռուսական կողմի մտավախությունները կապված էին Հայաստանում նոր ուժերի իշխանության գալու դեպքում նոր պատերազմի հնարավորության հետ։ Իսկ ռազմական գործողությունների վերսկսումը կարող էր հանգեցնել ռուս-թուրքական անցանկալի բախումների ։ "Հայաստանի ժողովուրդը նույնպես վախենում էր ընդդիմության իշխանության գալու դեպքում նոր պատերազմի հնարավորությունից, և այդ պատճառով արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում քվեարկել է ոչ թե Փաշինյանի կուսակցության օգտին, այլ՝ պատերազմի դեմ", - նշել է նա:

Արդյունքում՝ 2022 թվականի գարնանը Փաշինյանը բացեց "Օվերտոնի պատուհանը", և լույս աշխարհ եկավ Արցախի կարգավիճակի նշաձողն իջեցնելու գաղափարը, ինչը թույլ կտա խաղաղության շուրջ համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ ։ Այսինքն, այն, ինչ նրանից պահանջում էին Թուրքիան և Արևմուտքի երկրների մեծ մասը։

Եվ արդեն անցյալ տարվա սեպտեմբերին Փաշինյանը, գործնականում, պատրաստ էր Ղարաբաղը հանձնել Ադրբեջանին, միաժամանակ, վախենալով հայ հասարակության արձագանքից, անընդհատ ձգձգելով այդ հարցը, ինչն էլ, իր հերթին, դժգոհություն էր առաջացնում Բաքվում, որն էլ նախորդ տարվա սեպտեմբերի 11-12-ին ռազմական սադրանք նախաձեռնեց՝ Երևանի վրա ճնշում գործադրելու մտադրությամբ։

Ալիևն իր նպատակին հասավ, երբ 2022 թվականի հոկտեմբերի 6-ին Պրահայում պաշտոնապես հայտարարվեց կողմերի՝ միմյանց տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելու մասին։ Դա որոշակի շոկ առաջացրեց Մոսկվայում և հայ հասարակության այն հատվածում, որը հասկացավ, թե ինչ է կատարվում։ "Ռուսներն այն ժամանակ դրան պատասխանեցին նրանով, որ իրենք չեն կարող ավելի մեծ հայ լինել, քան իրենք՝ հայերը", - հիշեցրել է քաղաքագետը, նշելով, որ Մոսկվայի արձագանքը բնական էր, քանի որ Փաշինյանը, աշխատելով երկու՝ արևմտյան և ռուսական ուղու վրա, նախընտրեց, փաստացի, խոշոր զիջումների գնալ արևմտյան ուղղությամբ, ինչով արժեզրկեց ռուսական բանակցային ուղին, որն այլևս պետք չէ Ադրբեջանին՝ որպես անհեռանկար:

Ճանաչելով Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը՝ ՀՀ վարչապետը, ըստ էության, լեգիտիմացրեց Լաչինի միջանցքի շրջափակումը, ընդունելով, որ և Լեռնային Ղարաբաղը, և Լաչինը Ադրբեջանի անբաժանելի տարածքներն են։ Դա շատ անհրաժեշտ էր Արևմուտքին ՝ հետագայում Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ ուժերի գտնվելու լեգիտիմ հիմքերը վերացնելու համար։ Դրանով իսկ Արևմուտքը ՝ ի դեմս ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի, ինչպես նաև Իսրայելի, հնարավորություն է ստանում, նախ, կտրել Ադրբեջանը Ռուսաստանի ազդեցությունից, և, երկրորդ, իրականացնել իր լուրջ աշխարհառազմավարական նպատակները՝ Ադրբեջանից պլացդարմ ստեղծելով Իրանի դեմ։

Բոզոյանի տեղեկացմամբ՝ այժմ Արևմուտքը Փաշինյանի հետ զուգահեռ գաղտնի բանակցություններ է վարում ՀԱՊԿ-ից Հայաստանի դուրս գալու, Գյումրիից ռուսական 102 ռազմակայանը դուրս բերելու և, անգամ, հայ-ռուսական փոխօգնության պայմանագրի չեղարկման շուրջ։ Արևմուտքը, ընդ որում, միայն բանավոր, այլ ոչ թե ինստիտուցիոնալ երաշխիքներ է տալիս Լեռնային Ղարաբաղի հայերի էքզիստենցիալ անվտանգության և Հայաստանի անվտանգության համար, այն էլ՝ Թուրքիայի հետ դաշնակցային հարաբերություններին երկրի միացման դեպքում։ Դրա համար Փաշինյանը պահանջել է ինչ-որ միջազգային հարթակի առկայություն, որտեղ հնարավոր կլինի լուծել այդ բոլոր հարցերը։ Բայց Ադրբեջանը դրան էլ չի համաձայնում, հասկանալով, որ Հայաստանի ղեկավարությունը, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղը և ինքը ՝ Հայաստանը, հայտնվել են ծուղակում։ Այսպիսին են ներկա պահի դառը իրողությունները։ Ուստի, ստեղծված վտանգավոր փակուղուց միակ ելքը քաղաքագետը տեսնում է Հայաստանում իշխանափոխությունը։