Հինգշաբթի, 16 Փետրվարի 2023 11:32

Արմինֆո. Պատմական գիտությունների թեկնածու, Ռուսաստանի ԱԳՆ ՄՄՀՊԻ միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտի եվրատլանտյան անվտանգության կենտրոնի առաջատար գիտաշխատող, "Միջազգային վերլուծություն" ամսագրի գլխավոր խմբագիր Սերգեյ Մարկեդոնովը մեկնաբանել է Հայաստանի արտգործնախարարի այցը Թուրքիա։

 

Փորձագետը փաստել է, որ Հայաստանի և Թուրքիայի արտգործնախարարներ Արարատ Միրզոյանի և Մևլութ Չավուշօղլուի բանակցությունները տեղի են ունեցել փետրվարի 15-ին։ Նրա խոսքով՝ թե այդ իրադարձության նախօրեին, թե դրանից անմիջապես հետո լրատվամիջոցներում լավատեսական մեկնաբանությունների պակաս չի եղել։ Նա ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ Հարավային Կովկասի հարցերով Եվրամիության հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարը Արարատ Միրզոյանի այցն Անկարա որակել է, նույնիսկ, "պատմական":

 

«Սակայն, բանակցություններն ավարտվեցին։ Եվ բացի ցամաքային սահմանի ամբողջական բացման և դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման "ձգտման" մասին հերթական հայտարարություններից՝ մենք ոչինչ չլսեցինք։ Կրկին ուռճացված սպասումների գոլորշիացու՞մ, փորձագիտական wishful thinking: Թե՞ երկկողմ հարաբերություններն, իսկապես, բարելավվում են քայլ առ քայլ, իսկ այդ գործընթացի ցանկացած արհեստական արագացում անհրաժեշտ չէ ։

 

Արարատ Միրզոյանի այցը արմատապես տարբերվում էր նախորդ տարի Թուրքիա կատարած այցից։ Այդ երկիրը սարսափելի երկրաշարժ ապրեց, իրադարձություն, որն իր մեջ պարունակում է և մարդկային ողբերգություն, և սոցիալական աղետներ, և հասարակական-քաղաքական մարտահրավերներ։ Այս պայմաններում Երևանը չլռեց, հումանիտար բեռներ և փրկարարներ ուղարկվեցին հարևան երկիր։ Արդեն Անկարայում Միրզոյանը ցավակցություն հայտնեց Թուրքիայի քաղաքացիներին և այդ երկրի իշխանություններին ։ Այնուհետև նա հանդիպեց Թուրքիայի հարավ-արևելքում գտնվող Ադըյամանում աշխատանքներ իրականացնող հայկական փրկարարական խմբի անդամների հետ ։ Երեւանի կողմից արված ժեստերը դրական են ընդունվել նաեւ Անկարայում", - նշել է նա։

 

Մարկեդոնովը հավելել է, որ, իհարկե, հուզական-հոգեբանական ֆոնը կարևոր պայման է հաջող բանակցությունների, փոխզիջումների և փոխշահավետ զիջումների հասնելու համար: Սակայն, ըստ նրա, քաղաքականության մեջ ամեն ինչ միայն դրանով չի որոշվում։ "Հայաստանն ու Թուրքիան հարեւաններ են ։ Կարգավորումը նրանց համար շքեղություն չէ, այլ անվտանգության եւ զարգացման կարեւորագույն պայման։ Բայց այսօր պետությունների միջև դիվանագիտական հարաբերություններ չկան, փոխարենը՝ կա փաստացի փակ սահմաններ և փոխադարձ թշնամանքի բազմամյա ավանդույթ", - ընդգծել է ռուս քաղաքագետը ։

"Լրատվական գործակալությունների հաղորդագրություններում, այսօրվա բազմաթիվ փորձագիտական մեկնաբանություններում խոսվում էր "կարգավորման առաջին ալիքի" մասին, որը մեկնարկել էր 2008 թվականին, այսպես կոչված, "ֆուտբոլային դիվանագիտությունից": Բայց դա այնքան էլ այդպես չէ: Այս արկին առաջին մոտեցումներն արվել են ԽՍՀՄ փլուզումից անմիջապես հետո։ 1992թ. հունիսին Հայաստանի Առաջին նախագահ Տեր-Պետրոսյանը, նույնիսկ, հանդիպել է այն ժամանակվա Թուրքիայի վարչապետ Սուլեյման Դեմիրելի հետ։ Թվում էր, թե "սառը պատերազմի" ավարտով, Արևմուտքի և Արևելքի գաղափարական առճակատման անհետացմամբ Երևանն ու Անկարան շանս ունեն։ Բայց, իրականում, որոշ խնդիրներ վերացան, իսկ մյուսները՝ հայտնվեցին: Եվ 20 - րդ դարի առաջին քառորդի պատմության ողբերգական էջերի հետ մեկտեղ Հայաստանին ու Թուրքիային տարբեր կողմեր տարան արդիական իրադարձությունները՝ ռազմական բախումները Լեռնային Ղարաբաղում։ 2008 - 2010թթ. սկզբին կարգավորման երկրորդ ալիքը շատ առումներով փորձ էր տարանջատել բուն հայ-թուրքական օրակարգը հայ-ադրբեջանականից ։ Չստացվեց: Եվ ինչպես կարող էր ստացվել, եթե Թուրքիայում ադրբեջանցիների թիվը գնահատվում է 3 միլիոն։ Դրանք եւ ընտրողներ են, եւ ակտիվ քաղաքացիներ, ոչ միայն մեծ աշխարհաքաղաքականության գործոն, այլեւ ներքաղաքական սյուժե", - հավելել է նա։

 

Մարկեդոնովն ընդգծել է, որ կարգավորման "երրորդ ալիքը" մեկնարկել է 2021 թվականին եւ շարունակվում է այսօր: Ընդ որում, նա հարց է տվել, թե ինչն է սկզբունքորեն տարբերակում այն նախորդ երկուսից:

«Առաջինը տեղի էր ունենում այն պայմաններում, երբ Թուրքիան (հենց որպես հանրապետություն, այլ ոչ թե Օսմանյան կայսրություն) վերադառնում էր Կովկասյան աշխարհաքաղաքական խաղին։ Նրբորեն և զգուշությամբ: Երկրորդը ղարաբաղյան հին ստատուս-քվոյի (1994-2020) պայմաններում էր, երբ Հայաստանը կարող էր, եթե ոչ՝ թելադրել, ապա գոնե առաջ քաշել ինչ-որ պայմաններ։ Այսօր Թուրքիան "ամուր ոտք" է դրել Կովկասում, իսկ ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմում Հայաստանի աղետալի պարտությունից հետո իրեն իրավունք է համարում թելադրել խաղի կանոնները։ Եվ այստեղ պատրանքներ պետք չեն։ Հայաստանի ցանկացած ամենամարդասիրական (և հենց մարդկային բովանդակության պատճառով արդարացված) ժեստերը չեն չեղարկի թուրքական հարձակողականությունը։ Անկարան չի հրաժարվի ոչ Բաքվին աջակցելուց, ոչ էլ Հայաստանի հետ կարգավորման և հաշտեցման պայմանները հայ-ադրբեջանական խաղաղ գործընթացով պայմանավորելուց։ Այդ ամենը կմնա Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական մենյուում ", - ամփոփել է նա։