Արմինֆո.Ռուսաստանն Ադրբեջանի եւ Հայաստանի վրա ազդելու լծակներ ունի՝ հոկտեմբերի 31-ին երեք երկրների ղեկավարների Սոչիի պայմանավորվածությունների կատարման հարցում։ Նման կարծիք է հայտնել ՌԳԱ ՀՏՄՀԻ-ի տնօրեն, ՌԴ նախագահին առընթեր գիտության եւ կրթության խորհրդի նախագահության անդամ Ֆյոդոր Վոյտոլովսկին՝ անդրադառնալով Հայաստանի, Ադրբեջանի եւ Ռուսաստանի առաջնորդների Սոչիի հանդիպմանը։
Ընդ որում, որպես Սոչիի հանդիպման առանցքային նվաճումներ, քաղաքական գիտությունների դոկտորը նշել է կողմերի պարտավորությունները՝ ձեռնպահ մնալ ուժի կամ ուժի սպառնալիքի կիրառումից, ինչպես նաեւ Լեռնային Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ զորակազմի հետագա գործունեությունը: Միևնույն ժամանակ, նա կարծում է, որ Սոչիի հռչակագրից պետք չէր բեկումներ ակնկալել. դրա արժեքն այն է, որ կողմերը համաձայնել են հանդիպել և շարունակել բանակցությունները սուր և ցավոտ հարցերի շուրջ ։
Որպես այդ պայմանավորվածությունների կատարման համար հակամարտության բոլոր կողմերի վրա ազդելու գործիքներ ՝ քաղաքագետը նշել է Լեռնային Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների ներկայությունը, ինչպես նաև քաղաքական-դիվանագիտական տարբեր գործիքներ, տնտեսական և ազդեցության այլ գործիքներ։
Դիտարկմանը, թե եթե Ռուսաստանն ունի լծակներ, ապա ինչպես Ադրբեջանը գնաց հրադադարի ռեժիմի խախտման, քաղաքագետը խոստովանել է, որ, իրոք, նման խախտումներ տեղի են ունեցել: Վոյլոտովսկին փաստել է, որ հետպատերազմյան ողջ ընթացքում Ադրբեջանը բավականին կոշտ դիրքորոշում է ունեցել, որը հիմնված է եղել Թուրքիայի աջակցության և ԱՄՆ-ի լուռ աջակցության վրա։ "Այո, այո, հենց Միացյալ Նահանգների աջակցությամբ, քանի որ, եթե ԱՄՆ-ը փաստացի չթույլատրեր Թուրքիայի գործողությունները 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ժամանակ, ապա Անկարան չէր կարող իրեն թույլ տալ գործողությունների այն ազատությունն ու այն աջակցությունը, որը ցուցաբերել էր Բաքվին", - ասել է նա OTA-ին տված հարցազրույցում:
Հարցին, թե արդյոք Ադրբեջանը կարող էր պատերազմ սկսել առանց Ռուսաստանի համաձայնության, Վոյտոլովսկին համոզմունք է հայտնել, որ Բաքուն պատերազմ է սկսել առանց Մոսկվայի համաձայնության ։ Փորձագետի խոսքով ՝ Ռուսաստանը տեղեկատվություն է ստացել, ըստ էության, միայն ռազմական գործողությունների սկսվելու նախօրեին։
Նա ևս մեկ անգամ ընդգծել է, որ Ռուսաստանն ունի ազդեցության լծակներ, որոնք աշխատում են ։ Այս առումով փորձագետը փաստել է, որ եթե այդ լծակները չաշխատեին, ապա Իլհամ Ալիևը չէր գա Սոչի ՝ խոսելու Վլադիմիր Պուտինի և Նիկոլ Փաշինյանի հետ։ Հակառակ դեպքում, Ադրբեջանը չէր կանգնեցնի պատերազմը այնտեղ, որտեղ կանգնեցրեց եւ կստանար ոչ միայն Լեռնային Ղարաբաղի չճանաչված Հանրապետությանը շրջապատող 7 շրջանները, այլ կստանար չճանաչված ԼՂՀ եւ Ստեփանակերտի ողջ տարածքը, իսկ հնարավոր է՝ ավելի հեռուն գնար։ Չէ որ, ինչպես գիտենք, Ադրբեջանը շատ կոշտ դիրքորոշում է առաջ քաշում այն մասին, որ կարող է հետագայում էլ առաջ ընթանալ, որովհետև սահմանները սահմանազատված չեն և սահմանագծված չեն", - ասել է քաղաքագետը, հիշեցնելով, որ հիմա հենց Ռուսաստանն է ակտիվորեն առաջարկում կողմերին այդ գործընթացն իրականացնել ։
Ընդ որում, Վոյտոլովսկին ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքին, որ, ի տարբերություն խաղաղության պայմանագրի մյուս նախագծերի, որոնք առաջարկվում են ԵՄ-ի եւ ԱՄՆ-ի կողմից, Ռուսաստանի Դաշնությունը հստակ նշում է իր դիրքորոշումը Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի, չճանաչված ԼՂՀ-ի բնակիչների շահերի ճանաչման անհրաժեշտության մասին: "Եվ Ռուսաստանն այստեղ իր դիրքորոշումը չի փոխել", - նկատել է նա ։ Հետաքրքրական է, որ հարցին, թե ինչպիսին է Ռուսաստանի դիրքորոշումը Լեռնային Ղարաբաղի հարցում, Վոյտոլովսկին հակընդդեմ հարց է ուղղել Արցախի հարցում Հայաստանի դիրքորոշման մասին։ "Իսկ ինչպիսին է Հայաստանի դիրքորոշումը Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ։ Հայաստանը հստակ դիրքորոշում չունի։ Հայաստանը չի ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը", - ասել է նա։ Իսկ հաղորդավարի դիտարկմանը, թե դա դեռ չի նշանակում, որ Հայաստանը հստակ դիրքորոշում չունի, ռուս փորձագետը նշել է, որ Ռուսաստանի պարագայում նույնն է։
"Ռուսաստանը չի կարող ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը։ Բայց, իմ կարծիքով, եթե չլիներ Ռուսաստանը, և եթե չլիներ Հայաստանը, ապա Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն չէր լինի",- ասել է քաղաքագետը։
Ընդ որում, նա ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքին, որ ԱՄՆ-ի դիրքորոշումն այս հարցում միանշանակ է. նրանք ճանաչում են Ադրբեջանի ինքնիշխանությունը Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ։ Իսկ ՌԴ-ն այս հարցում ավելի ճկուն դիրքորոշում ունի։ "Ռուս խաղաղապահներն այս պահին ապահովում են չճանաչված ԼՂՀ - ի կենսագործունեությունը, բուն գոյությունը", - ասել է նա:
Փորձագետը չի համաձայնել այն պնդմանը, որ ԱՄՆ-ն ու Ռուսաստանը նման դիրքորոշում ունեն Արցախի հարցում, այն է ՝ դա ադրբեջանական հող է։ Նա վստահեցրել է, որ Ռուսաստանի դիրքորոշումն ավելի բարդ է, եւ նա ասում է, որ ԼՂՀ կարգավիճակի հարցը պետք է լուծվի բանակցությունների եւ հանրաքվեի միջոցով, որը պետք է անցկացվի Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում, երբ ձեռք բերվի խաղաղ կարգավորում: "Եվ դա շատ լուրջ տարբերություն է ԱՄՆ - ի եւ ԵՄ-ի դիրքորոշումից", - հավելել է փորձագետ-միջազգայնագետը:
Նա ևս մեկ անգամ ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքին, որ պաշտոնական Երևանը հստակ դիրքորոշում չունի Լեռնային Ղարաբաղի հարցում։ "Հայաստանը չի ճանաչել ԼՂՀ անկախությունը, չի ճանաչել այն իր տարածքի մաս։ Ահա, տեսեք, 44-օրյա պատերազմի ժամանակ կռվել են ԼՂՀ զինված ուժերը, հայ կամավորները, որոնք եկել են, այդ թվում նաև Ռուսաստանից, մասնակցել են հայկական բանակի զորամասերին, բայց՝ ոչ պաշտոնապես ։ Չի հաջողվել լիարժեք մոբիլիզացիա հայտարարել, եւ հայկական ղեկավարությունը չէր ցանկանում ներքաշվել հակամարտության մեջ, քանի որ դա կնշանակեր ոչ թե հակամարտություն Լեռնային Ղարաբաղի եւ Ադրբեջանի միջեւ, այլ կնշանակեր հակամարտություն Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ", - նկատել է Վոյտոլովսկին։
Հաղորդավարի դիտարկմանը, թե Ռուսաստանը հստակ դիրքորոշում չի հայտնել Հայաստանի դեմ ադրբեջանական ագրեսիայի կապակցությամբ, փորձագետը վստահեցրել է, որ եթե ինչ-որ բան պատահի, միակը, ով օգնության կհասնի Երևանին, կլինի Մոսկվան:
Պատասխանելով այն թեզին, թե Ադրբեջանի ԶՈՒ-ն սեպտեմբերյան էսկալացիայի ժամանակ առաջ չի գնացել, քանի որ նրանց կանգնեցրել է Ամերիկայի դիրքորոշումը, ինչի մասին Վաշինգտոնը պաշտոնապես հայտարարել է, Վոյտոլովսկին հակադարձել է. "Ինչ եք կարծում, եթե Ամերիկան ժամանակին աջակցում էր Թուրքիային և թույլ էր տալիս Ադրբեջանին միանգամայն միանշանակ գործել Լեռնային Ղարաբաղում, ինչու հանկարծ հիմա ԱՄՆ-ը փոխում է դիրքորոշումը։ Չէ որ Թուրքիան Հյուսիսատլանտյան դաշինքի հավատարիմ անդամ է։ Ադրբեջանը Թուրքիայի դաշնակիցն է։ Դե ֆակտո, Ադրբեջանը, լինելով Թուրքիայի դաշնակիցը, դառնում է Հարավային Կովկաս ՆԱՏՕ-ի մուտքի կետը"։
Միաժամանակ, նա ընդգծել է, որ դաշնակցությունը երկկողմանի ճանապարհ է ։ "Եթե մինչև 2020 թվականի իրադարձությունները և ներկա իրադարձությունները Հայաստանը ավելի հստակ դիրքորոշում որդեգրեր Ղրիմի վերաբերյալ, ապա, կարծում եմ, որ Ռուսաստանի ղեկավարության դիրքորոշումը Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ շատ ավելի ամուր կլիներ՝ ինչպես 2020 թվականին, այնպես էլ հիմա։ Բայց Հայաստանը դա չարեց։ Եթե Հայաստանը ժամանակին համագործակցեր հակաօդային և հակահրթիռային պաշտպանության ոլորտում, որը բազմիցս առաջարկել էր ռուսական կողմը, բայց նա դա չարեց ։ Այո, կողմերի միջև կա շրջանակային համաձայնագիր։ Բայց այն կարելի էր լրացնել իրական բովանդակությամբ ՝ սպառազինության և ռազմական տեխնիկայի մատակարարման և համատեղ համակարգերի տեսանկյունից", - ասել է նա։
Հաղորդավարի ճշտող հարցին, թե՝ "իսկ ինչ է, հայկական կողմը դե՞մ էր", փորձագետը պատասխանել է՝ այո: "Հայկական կողմը ինչպես նախորդ, այնպես էլ ներկա, բայց նախ և առաջ նախորդ վարչակազմի օրոք (Սերժ Սարգսյանի օրոք - խմբ.) հրաժարվել է ռուսական առաջարկներից։ Ուստի, դաշնակցությունը երկկողմանի ճանապարհ է", - նկատել է քաղաքագետը։
Նա ևս մեկ անգամ հավաստիացրել է, որ "Ռուսաստանը թքած չունի, թե ինչ է լինելու Հայաստանի հետ", և հենց այդ պատճառով էլ նա առաջարկում է երկար, ծանր գործընթաց, որտեղ կմշակվեն լուծումներ, որոնք կբավարարեն թե Երևանին, թե Բաքվին, տնդ որում՝ հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության շահերն ու անվտանգությունը։
ԿԱՐԴԱԼ ԲՈԼՈՐ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ