Երկուշաբթի, 2 Մայիսի 2022 12:36

Արմինֆո. Վերջին օրերին Հայաստանի իշխանամերձ մամուլն ու տելեգրամյան ալիքները, ինչպես նաև իշխող կուսակցության որոշ ներկայացուցիչներ, հղում կատարելով Ստոկհոլմի միջազգային խաղաղության հետազոտությունների ինստիտուտի (SIPRI) Զենքերի փոխանցման ծրագրի տվյալների բազային, տարածում են տեղեկատվություն, թե, իբր, Փաշինյանի պաշտոնավարման 4 տարիներին ավելի շատ զենք է գնվել, քան երկրորդ և երրորդ նախագահներից յուրաքանչյուրի պաշտոնավարման 10 տարիների ընթացքում։

 

"Լույս" հիմնադրամից ԱրմԻնֆո-ին տրամադրված հաղորդագրության մեջ կատարվել է SIPRI պորտալում հրապարակված տվյալների վերլուծություն:

 

«Ակնհայտ է, որ զենքի միջազգային փոխանցման գործարքների մեծ մասն իրականացվում է փակ ռեժիմով, հետևաբար SIPRI-ի ներկայացրած տվյալները չեն կարող արտացոլել զենքի փոխանցման իրական պատկերը։ Դրանցում ներկայացված է սպառազինության ներմուծման և արտահանման «միտում-ցուցանիշ արժեքը» (trend-indicator value, TIV)՝ ըստ մատակարարող երկրի և տարիների, որը SIPRI-ի կողմից մշակված միավոր է, որն արտացոլում է ոչ թե սպառազինության գինը, այլ դրա արժեքը (value)՝ համաձայն SIPRI-ի մեթոդաբանության։ Հետևաբար հնարավոր չէ միանշանակ պնդել, որ գնային իմաստով այն համընկնում է սպառազինությունների դոլարային արժեքին։ Ըստ SIPRIի պարզաբանման՝ «օգտագործվում են որպես չմշակված (raw) տվյալներ՝ որոշակի ժամանակահատվածում սպառազինությունների միջազգային փոխանցումների միտումները, մատակարարների և ստացողների համար գլոբալ տոկոսները և որոշակի պետություններ կամ երկրներ փոխանցումների ծավալի տոկոսները հաշվարկելու համար»։ Եթե նույնիսկ ենթադրենք, որ այդ միավորները համընկնում են սպառազինությունների դոլարային արժեքին, կստանանք շատ հետաքրքիր պատկեր»։

 

SIPRI-ի տվյալներով, 2009-2018թթ. Հայաստանը ներմուծել է 247 մլն դոլարի զենք, որից միայն 110 մլն-ը՝ 2016-ին։ Ստացվում է, որ Հայաստանը 2011-2015թթ. ընդամենը 21 մլն դոլարի զենք է ներմուծել, ինչը ակնհայտորեն անհավանական է, եթե հաշվի առնենք, որ նույն SIPRI-ի տվյալներով 2007-ի համեմատ 2018-ին ՀՀ պաշտպանական ծախսերն ավելացել են շուրջ 83%-ով՝ 280 մլն դոլարից հասնելով 513 մլն դոլարի։

 

Այսինքն, եթե հիմնվենք SIPRI-ի տվյալների վրա, ստացվում է, որ նախքան 44-օրյա պատերազմը՝ 2018-2020թթ. ծախսված 248 մլն դոլարից 141-211 մլն-ը կամ 57-85%-ը (120-190 մլն-ը ուղղվել է ՍՈՒ-երին, ևս 21 մլն-ը ՕՍԱ-ԱԿ համակարգերին) եղել են անարդյունավետ։ Ընդհանուր առմամբ 2018-2021 թթ. ծախսված 280 մլն դոլարից 120-190 մլն կամ 43-68% - ը ծախսվել է Սու-ի վրա։

 

Նաեւ ակնհայտ է, որ  2019 թ.  248 մլն դոլարի մատակարարումների գերակշռող մասը՝ դրանք մատակարարումներ են, որոնք նախատեսված են 2015-2017 թվականներին Ռուսաստանի հետ ստորագրված 200+$100 մլն զենքի վարկի շրջանակներում, որի մի մասն ուղղակի մատակարարվել է 2019 թվականին:

Բացի վարկային միջոցներից, սպառազինությունների ներմուծումը շարունակվել է պաշտպանության ծախսերի հաշվին։ Արդյունքում ստացվում է, որ փաստացի ՀՀ ԶՈՒ-ն սկսել է աննախադեպ քանակությամբ սպառազինություն ձեռք բերել 2015-2017 թվականներին ՝ Ռուսաստանի հետ ստորագրված վարկի շրջանակներում և պաշտպանական ծախսերի ավելացման հաշվին։

 

SIPRI-ի տվյալներով ՝ 1991-2021 թվականներին Հայաստանը ներմուծել է ընդամենը 948 միլիոն դոլարի զենք, մինչդեռ Ադրբեջանի նախագահ Ալիևն իր գրեթե ամեն ելույթում ասում է, որ պատերազմի ժամանակ իրենք 4-5 միլիարդ դոլարի զենք են ոչնչացրել, իսկ փորձագիտական գնահատականներով ՝ հայկական կողմի սպառազինությունների կորուստները գնահատվում են 2-3 միլիարդ դոլար:

 

SIPRI-ի տվյալներով ՝ 44-օրյա պատերազմից հետո 2021 թվականի  Ադրբեջանն իր ռազմական ծախսերն ավելացրել է մինչեւ 2.7 մլրդ դոլար, ինչը մոտ 21 տոկոսով ավելի է, քան 2020 թվականի 2.2 մլրդ-ը , եւ մոտավորապես 46 տոկոսով ավելի, քան 2019 թվականին: Ընդ որում, Հայաստանը 2021 թվականին ռազմական ծախսերը կրճատել է մինչեւ 619 մլն դոլար, ինչը մոտ 2 տոկոսով պակաս է, քան 2020 թվականին, եւ 5 տոկոսով պակաս է, քան 2019 թվականին:

 

Սա անտրամաբանական պատկեր է, քանի որ ստացվում է, որ կործանարար պատերազմից և ահռելի կորուստներից հետո Հայաստանն իջեցնում է ռազմական ծախսերի իր բեռը, իսկ Ադրբեջանը, լինելով հաղթող կողմ և զավթելով հսկայածավալ հայկական ռազմատեխնիկա, այնուամենայնիվ ավելի է մեծացնում իր ծախսերը", - ասվում է Հիմնադրամի հրապարակման մեջ։

 

Նշենք, որ Հայաստանի պետական բյուջեի ծախսերը 2022 թվականի հունվար-փետրվար ամիսներին կազմել են 231,2 մլրդ դրամ, որը կազմում է առաջին եռամսյակի ճշգրտված ցուցանիշի 47,6% - ը: Ընդ որում, նշված 231,2 մլրդ դրամի 16,4% - ը կամ 38 մլրդ դրամը ուղղվել է պաշտպանական ոլորտի ծախսերի ծածկմանը, ինչը կազմում է առաջին եռամսյակի ճշգրտված ցուցանիշի 45,1% - ը։

 

Նշենք, որ "2022 թվականի պետական բյուջեի մասին" ՀՀ օրենքի համաձայն, Հայաստանի ՀՆԱ - ն տարեվերջին կկազմի 7 տոկոս (օրերս ԿԲ - ն եւ ԱՄՀ-ն ճշգրտել են իրենց կանխատեսումը մինչեւ 1,6 տոկոս, Fitch Ratings-ը' մինչեւ 1,3 տոկոս): 2022 թ. բյուջեի եկամուտները կկազմեն 1 տրլն 947,8 մլրդ դրամ (ՀՆԱ-ի 24,7% - ը) կամ 17,5% - ով (289 մլրդ դրամ) ավելի 2021 թ. ցուցանիշից, ծախսերը' 2 տրլն 184 մլրդ դրամ կամ ՀՆԱ - ի 27,7%  (184 մլրդ դրամով ավելի է ընթացիկ տարվա ճշտված ցուցանիշից և 334 մլրդ դրամով ավելի է 2021 թ.հաստատված ցուցանիշից), իսկ պետական բյուջեի դեֆիցիտը' 236,2 մլրդ դրամ:  Ընդ որում, ընթացիկ ծախսերը կկազմեն ՀՆԱ-ի 23,2 տոկոսը կամ 1 տրլն 843 մլրդ դրամը (81 մլրդ դրամով (4,6 տոկոսով) ավելի է 2021 թվականին ամրագրված ցուցանիշից), իսկ կապիտալ ծախսերը  352 մլրդ դրամը կամ ՀՆԱ-ի 4,5 տոկոսը: Ընդ որում, Հայաստանի պաշտպանական ոլորտի ծախսերն ընթացիկ տարում կավելանան մոտ 11 տոկոսով կամ 33 մլրդ դրամով ' կազմելով ավելի քան 345,4 մլրդ դրամ (պետբյուջեի ծախսային մասի մոտ 15,8 տոկոսը):