Արմինֆո. Հարավային Կովկասում առկա իրավիճակը ձևավորվել է ԽՍՀՄ գոյության վերջին տարիներից ի վեր։
Եվ այդ ողջ ժամանակաշրջանը, նրա տարբեր փուլերում, մասնավորապես, 2008 թվականին Հարավային Օսիայում Միխայիլ Սահակաշվիլիի ռազմական արկածախնդրության տապալումից հետո, եվրաատլանտյան հանրակցության հետ տարածաշրջանի ինտեգրումը շարունակում էր մնալ ԱՄՆ-ի տարածաշրջանային քաղաքականության հիմնական նպատակը ։ ԱրմԻնֆո-ին այդպիսի կարծիք է հայտնել ՌԳԱ ԻՄԷՄՕ-ի գլխավոր գիտաշխատող, պատմական գիտությունների դոկտոր Ալեքսանդր Կռիլովը։
"Այս ֆոնին ՆԱՏՕ-ի օգտին Հայաստանի արտաքին քաղաքականության արմատական վերանայմանը նպաստող իրավիճակը կարող էր դառնալ միայն Բաքվի եւ Անկարայի հետ Երեւանի հարաբերությունների կարգավորման արդյունքը։ Այնուամենայնիվ, ԱՄՆ - ի ոչ հրապարակային աշխատանքի արդյունքը ՝ ցյուրիխյան արձանագրություններն ակնհայտորեն չբերեցին նախատեսված արդյունքի։ Պատճառը Կովկասի գծով ամերիկյան ստրատեգների կողմից միջէթնիկական հարաբերությունների առանձնահատկությունների ընկալման բացակայությունն է եւ պատմության դերը հասարակական տրամադրությունների սահմանման գործում, ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Ադրբեջանում ու Թուրքիայում", - ընդգծել է նա:
Որպես արդյունք, ռուս փորձագետի գնահատմամբ, հենց ԱՄՆ-ն է Հարավային Կովկասի վաղուց ցանկալի վերաձեւակերպման նպատակով նախաձեռնել տարածաշրջանում ուժերի ռազմաքաղաքական հավասարակշռության եւ 1994 թվականի ստատուս քվոյի չեղարկումը՝ ապակայունացնելով իրավիճակը ղարաբաղյան հակամարտության գոտում: Իսկ 44-օրյա պատերազմի անբարենպաստ ելքն Արցախի և Հայաստանի համար կանխորոշեց Անկարայի աջակցությամբ Բաքվի ձեռք բերած ռազմաքաղաքական, տեղեկատվական-քարոզչական ճնշող առավելությունը։
Կրիլովը, վկայակոչելով հայ եւ ռուս փորձագետների եւ քաղաքական գործիչների կարծիքը, հիշեցրել է, որ ԱՄՆ-ի եւ Մեծ Բրիտանիայի գլխավոր նպատակը ոչ միայն հայկական բանակի վերջնական եւ արագ ջախջախումն էր եւ Արցախի լիակատար զավթումը: Ծրագիրը մշակվել է Հայաստանում ժողովրդական ընդվզման ալիքի վրա իշխանափոխության հեռանկարով։ Ինչ կուղեկցվեր Ռուսաստանի հասցեին դավաճանության մեղադրանքներով և ռուսական 102-րդ ռազմակայանը Գյումրիից դուրս բերելու պարտադիր պահանջով։
Այնուամենայնիվ, այս սցենարի նախաձեռնողներին, Կռիլովի գնահատականներով, չհաջողվեց հասնել իրենց նպատակին, առաջին հերթին, Արցախում հայ զինվորականների համառ դիմադրության պատճառով, ինչը զգալիորեն ձգձգեց մարտական գործողություններ, փաստորեն, խափանելով ադրբեջանական բլիցկրիգը։ Հենց դա էլ, նրա կարծիքով, Ռուսաստանին ժամանակ տվեց ռազմական գործողությունների դադարեցման և Հայաստանի ու Ադրբեջանի առաջնորդների հետ եռակողմ երկխոսության ձևավորման համար։ Ինչի շնորհիվ Երևանին հաջողվեց խուսափել վրացական և Ուկրաինական սցենարների իրագործումից և Մոսկվայի աջակցությամբ պահպանել որոշումների կայացման ինքնուրույնությունը։
"Անհրաժեշտ է հասկանալ, որ ռուս խաղաղապահների տեղակայումն Արցախում այսօր նրա բնակիչների անվտանգության երաշխիքն է։ Եվ նպաստում է ողջ Հարավային Կովկասի հաջող տնտեսական զարգացմանը։ Խոսքը սահմանների ապաշրջափակման, նոր տրանսպորտային միջանցքների կառուցման մասին է և այլն: Հենց տնտեսական համագործակցությունը կարող է սկիզբ դնել վստահության մակարդակի բարձրացման գործընթացին հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում՝ առավել ցավոտ խնդիրների լուծման համար", - ընդգծել է նա:
Միևնույն ժամանակ, Կռիլովը նշել է, որ այսօր էլ տարածաշրջանի զարգացման հեռանկարներին անկանխատեսելիություն են հաղորդում բազմաթիվ գլոբալ և տարածաշրջանային, հաճախ հակասական գործոններ: Այս լույսի ներքո փորձագետն արձանագրում է, որ լարվածության բարձրացմամբ միջազգային հարաբերություններում, ընդհանուր առմամբ, և Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի միջև հարաբերություններում, մասնավորապես, Հարավային Կովկասում իրավիճակի կայունացումն ավելի դժվար կլինի: Ավելին, նման սցենարը, ըստ նրա կանխատեսումների, հղի է տարածաշրջանում նոր պատերազմների բարձր հավանականությամբ։