Չորեքշաբթի, 7 Հուլիսի 2021 16:34

Արմինֆո. Եթե ՌԴ արևմտյան սահմաններին կառուցվում է սանիտարական կորդոն և 21-րդ դարի Ինտերմարիում (Վիշեգրադյան քառյակ) նախագիծ, ապա հարավում Թուրքիան իր վրա է վերցնում Թյուրքական խորհրդի վերածումը ՆԱՏՕ-ի օպերացիոն հարթակի։

Facebook- ի իր էջում այդպիսի կարծիք է հայտնել է հայտնի քաղաքագետ, "Աշխարհ" ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն, Արցախի ԱԳ նախարարի նախկին խորհրդական Հրաչյա Արզումանյանը։ Դա, նրա համոզմամբ, թույլ է տալիս Արեւմուտքի հզորությունը պրոյեկցել Կենտրոնական Ասիա եւ ՌԴ տարածք՝ Չինաստանին զսպելու նպատակով։ Ընդհանուր առմամբ, կարծում է նա, դա Արևմուտքի/ՆԱՏՕ միանգամայն տրամաբանական ռազմավարություն է:

 

Արզումանյանն ընդգծել է, որ ռուսական վերջին փաստարկը, որը կարող էր խոչընդոտել նման ռազմավարության իրագործմանը, Հայաստանն էր, որը խզում էր աղեղը Կովկասում, բայց այն բանից հետո, երբ Ռուսաստանը Արցախը նվիրեց Թուրքիային և "ակնթարթորեն" ստացավ Շուշիի հռչակագիրը և զորավարժություններ՝ արդեն իր սահմանին, այլևս ծծակելու ոչինչ չունի: Թերեւս՝  "Մենք ուշադիր հետևում ենք իրավիճակին" տիպի հայտարարություն ու Նիկոլ Փաշինյանին շտապ Մոսկվա կանչել։

 

Սակայն, ռազմավարական տեսանկյունից, ըստ վերլուծաբանի, խաղն արդեն խաղացվել է, և Արևմուտքը հաղթել է, ընդ որում՝ առանց ուղղակի ռազմական ներկայության։ Խնդիրը լուծել են ՌԴ նախագահի օգնությամբ, որին աջակցել են Թուրքիայի զինված ուժերը։

 

Սակայն, միևնույն ժամանակ, չի ստացվում մեկնաբանել ՌԴ-ի հայտարարությունը, թե՝ Թուրքիայի հետ հարաբերությունները՝ որպես ՆԱՏՕ-ի երկիր, կարելի է համարել դաշինքի հետ համագործակցելու հնարավորության օրինակ։ Արևմուտքը հետագայում կձևավորի Թուրքիայի, Ադրբեջանի և Կենտրոնական Ասիայի պետությունների ռազմաքաղաքական դաշինք, որը թույլ է տալիս ՆԱՏՕ-ին գործել Կովկասի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանում՝ Թուրքիայի ուղղակի ռազմական ներկայության միջոցով։ "Աֆղանական ձնահյուսը", այդ թվում՝ նաեւ փախստականներին, կարծում է Արզումանյանը, զգուշորեն կուղարկեն Կենտրոնական Ասիա եւ ՌԴ տարածք, եւ այն կանգնեցնելու ոչինչ չկա: Պակիստանն արդեն հայտարարել է, որ կփակի փախստականների համար սահմանները, եթե Աֆղանստանում իշխանությունը վերցնի Թալիբանը: Հնարավոր է ՝ Չինաստանը կարողանա լցնել վակուումն անվտանգության միջավայրում և արդեն հայտարարել է դա անելու իր մտադրության մասին։ Սակայն Կենտրոնական Ասիայի վերաբերյալ ԱՄՆ-ի նոր ռազմավարության շրջանակներում այդ տարածաշրջանում ներառված է նաև Աֆղանստանը։ Ստացվում է ՝ չինական և ամերիկյան/արևմտյան աշխարհառազմավարական բախումը և 21-րդ դարի մեծ խաղ ԽՍՀՄ ակտիվների շուրջ, բայց՝ առանց ՌԴ-ի մասնակցության։

 

Ի դեպ, Հայաստանի և Վրաստանի համար տվյալ դեպքում ակտուալ է այն, թե Արևմուտքն ինչ դեր է նախատեսում այդ երկրների համար։ Այստեղ կարող է լինել երկու սցենար. կամ Թուրքիայի հովանու ներքո ՆԱՏՕ-ին անդամակցում՝ պլատֆորմի ստեղծման միջոցով [5+3] (Կենտրոնական Ասիայի հինգ հետխորհրդային պետություններ + Հարավային Կովկասի երեք պետություններ), որի մասին արդեն հայտարարվել է Թուրքիայում, կամ, այնուամենայնիվ, ուղղակի ենթակայություն Թուրքիային՝ առանց միջնորդության։ Վերլուծաբանի կարծիքով ՝ սրանք կարևոր թեմաներ են, որոնք պահանջում են խորը մշակում։

 

Մինչդեռ, Հայաստանի եվրոպական կուսակցության ղեկավար Տիգրան Խզմալյանն  իր մեկնաբանության մեջ բացարձակ անհամաձայնություն է հայտնել Թուրքիայի դերը որպես Հայաստանի և Վրաստանի "արևմտյան պատրոն" Արզումանյանի գնահատականին։ "Իմ կարծիքով ՝ Արևմուտքը "դավելով տապալում է" Էրդողանին՝ նրան հանձնելով ռումբ՝ միացված պայթուցիկ մեխանիզմի հետ՝ Աֆղանստանն ու Միջին Ասիայի թյուրքական "ճամբարները" ։ Այսպիսով, Թուրքիան հակադրվում է Չինաստանին ՝ Թուրքիայի համար հեշտ հաշվարկելի հետևանքներով։ Ընդ որում՝ Արևմուտքն Էրդողանին չի օգնի։ Իսկ Հայաստանն ու Վրաստանը կանդամակցեն ՆԱՏՕ-ին՝ առանց Թուրքիայից հարցնելու, պարզապես, Հյուսիս-Հարավ տրամաբանությամբ, որին Թուրքիան ու Ռուսաստանը չեն կարող խանգարել Մեղրիով իրենց չիրականացած միջանցքով", - նշում է Խզմալյանը։