Ուրբաթ, 9 Ապրիլի 2021 13:38

Արմինֆո. Հայ ռազմագերիների վերադարձի հարցը շարունակում է մնալ հայ հասարակության  "աքիլեսյան գարշապարը", եւ դրա ցանկացած հիշատակում խիստ ցավոտ արձագանք եւ այդ հարցի շուտափույթ լուծման հույսեր է առաջացնում:

 

Հերթական նման հույս էր բռնկվել ռազմագերիների հարազատների ու մտերիմների սրտերում, երբ մի շարք ԶԼՄ-ներ, հղում անելով իշխանական շրջանակների աղբյուրներին, հաղորդել էին, թե ռազմագերիների մի խումբ հայրենիք է վերադառնում է Լեռնային Ղարաբաղում ՌԴ խաղաղապահ զորակազմի ղեկավար Ռուստամ Մուրադովի հատուկ ինքնաթիռով:  Նախ ռազմագերիների ժամանման մասին տեղեկություն է հայտնել "Իմ քայլը" իշխող կուսակցության պատգամավոր Նազելի Բաղդասարյանը։ Այդ նորությունն անմիջապես  տարածել էին իշխանամետ լրատվամիջոցները։ Այնուհետև տեղեկությունը հաստատել էր նաև վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի մամուլի խոսնակ Մանե Գևորգյանը: Սակայն, բառացիորեն մի քանի ժամ անց հասարակության շրջտանում սպասման ուրախության վիճակը փոխվել է զայրույթով ու անտարբերությամբ։ Պարզվել է, որ ինքնաթիռը վայրէջք է կատարել մայրաքաղաքի Էրեբունի օդանավակայանում ՝ առանց ռազմագերիների։ Օդանավակայանում իրենց զավակներին սպասող ծնողները սպառնացել են միանալ անհայտ կորած զինծառայողների ծնողներին, որոնք ապրիլի 8-ի առավոտից արգելափակել են ՀՀ ՊՆ շենքի մուտքերն ու ելքերը:

 

Եվ այստեղ միանգամայն տրամաբանական հարց է առաջանում, թե ինչու, ինչ նպատակ են հետապնդում տվյալ տեղեկատվությունը տարածող իշխող վերնախավի ներկայացուցիչները։ Արդյո՞ք դա անիրազեկության և անպատասխանատվության արդյունք է, թե վատ իրազեկվածություն, թե, այնուամենայնիվ, դրանք նպատակաուղղված գործողություններ են, որոնք հետապնդում են պոպուլիստական նպատակներ կամ, ինչին չեենք ուզում հավատալ, այս ամենը ինչ-որ խաղի մի մասն է։ Չէ որ վերը նշված անձինք, պարզապես, չեն կարող չհասկանալ այդ հարցի ողջ զգայունությունը հայ հասարակության համար, որն արդեն 5 ամիս չի կարողանում դուրս գալ խորը շոկից, որում հայտնվել է Ղարաբաղում աշնանային պատերազմի արդյունքում։

 

Դատարկ օդանավին առնչվող սկանդալի ֆոնին արդեն զավեշտալի է թվում փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանի գրասենյակի հայտարարությունն այն մասին, թե հայ ռազմագերիների վերադարձը, ցավոք, կրկին հետաձգվում է, քանի որ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 8-րդ կետը չի կատարվում հակառակորդի կողմից, ինչը հետպատերազմյան հումանիտար գործընթացի կոպիտ խախտում է ։ "Բանակցությունները շարունակվում են ռուսական կողմի միջնորդությամբ, եւ մենք հուսով ենք, որ ադրբեջանական կողմը, ի վերջո, կհարգի ստորագրված հայտարարությունը եւ կկատարի հումանիտար համաձայնագիրը ՝ դրանով իսկ նպաստելով տարածաշրջանում կայունության հաստատմանը", - նշել են Ավինյանի գրասենյակում: Եվ այստեղ տպավորություն է ստեղծվում, որ Հայաստանի իշխանությունների մոտ ամեն ինչ ինչպես հայտնի ռուսական ասացվածքում ՝ "գլուխը չգիտի, թե ինչ են անում ձեռքերը" ։ Ոմանք անհասկանալի հայտարարություններ են անում, հայտնի չէ՝ ինչ նպատակով, մյուսները ստիպված են արդարանալ և փորձել "արգելակների վրա իջեցնել"։

 

Այդ հայտարարությանը, ինչպես պատվերով, հետեւել է  նաև ադրբեջանական կողմի դիրքորոշումը։ Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Ջեյհուն Բայրամովը ԻՀԿ գլխավոր քարտուղար Յուսիֆ բին Ահմեդ Ալ-Օսայմինի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսում հավաստիացրել է, որ, իբր,  Հայաստանի կողմից ռազմագերիների մասին ներկայացվող թեմայի էությունը այլ է, եւ ադրբեջանական կողմը վերադարձրել է Հայաստանի բոլոր ռազմագերիներին ՝ ավելի քան 70 մարդ: Ընդ որում, նա հավելել է, որ 2020 թվականի դեկտեմբերին Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից ձերբակալված 62 կամավորները "ահաբեկիչներ" են, նրանց նկատմամբ քրեական գործ է հարուցվել, նրանք կդատապարտվեն ԱՀ օրենքներով, եւ այդ հարցը փակ է ադրբեջանական կողմի համար: Բայց Բայրամովը, չգիտես ինչու, լռել է, որ Ադրբեջանում ավելի քան 62 հայ ռազմագերիներ կա։ Չէ որ միայն ՄԻԵԴ-ում ՀՀ ներկայացուցչության հաստատված տվյալներով, Ադրբեջանը շարունակում է ապօրինի պահել շուրջ 200 ռազմագերիների և քաղաքացիական անձանց, սակայն իրավապաշտպանները հակված են կարծելու, որ այդ թիվը կարող է հասնել մինչև 300-400 մարդու ։

Եվ եթե դեռ հասկանալի է, թե ադրբեջանական կողմն ինչի է  փորձում հասնել Ռուսաստանից ՝ շահարկելով և փաստացի շանտաժի ենթարկելով այդ հարցը, ապա առայժմ պարզ չէ, թե ինչի են ձգտում Հայաստանի իշխանությունները։ Չէ որ՝ միանգամայն տրամաբանական է, որ այդ հարցի շուրջ տարատեսակ շահարկումները խաթարում են նաև Ռուսաստանի հեղինակությունը տարածաշրջանում։ Փաստորեն, դա նաեւ ռուսական կողմի անզորությունն է ցույց տալիս՝ հասնելու բեկումնային լուծումների ՝ այն պատասխանատվության ֆոնին, որը նա ստանձնել է եռակողմ փաստաթղթի շրջանակներում ։

 

Իսկ Հայաստանում գործող արևմտամետ ուժերը  սպասում են հենց նման "շեղակների", որպեսզի հերթական անգամ քար նետեն "ռուսական բանջարանոցը"։ Հարց է առաջանում. Ինչու՞ է հարկավոր հայկական իշխանություններին նման հապճեպ գործողություններով վարկաբեկել իրենց դաշնակցին։

 

Անհասկանալի է նաև, թե ինչու Հայաստանը երաշխիքներ չի ապահովել իր ռազմագերիներին վերադարձնելու համար։ Հայաստանի իշխանությունները չէին կարող չիմանալ, որ Ադրբեջանի ղեկավարության համար սկզբունքային էր երկու դիվերսանտներ Դիլհամ Ասկերովի եւ Շահբազ Գուլիեւի վերադարձը, որոնք երկար ժամանակով դատապարտված էին Լեռնային Ղարաբաղում, այդ թվում Քարվաճառի շրջանում անչափահասի սպանության համար: Հարց է առաջանում, թե ինչու են վերը նշված անձինք առաջինն Ադրբեջանին հանձնվել եռակողմ համաձայնագրի շրջանակներում։ Ինչու՞ հայկական իշխանությունները նրանց չեն թողել որպես "պատանդ" ադրբեջանական կողմից բոլոր հայերի վերադարձը երաշխավորելու համար ։ Կամ, եթե Բաքուն պնդում էր նրանց առաջնահերթ վերադարձի մասին, ապա ինչու՞ Երևանը չէր պնդում, որ մեկ դիվերսանտ հանձնվի գործընթացի սկզբում, իսկ երկրորդը վերադարձվի միայն այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանում պահվող բոլոր գերիները հայրենադարձվեն։

 

Այս առումով կարեւոր հարց է մնում նաեւ հայկական կողմի բացարձակ չարդարացված համաձայնությունը, այսպես կոչված, համատեղ հանձնաժողովի աշխատանքին, որը կոչված է մշակելու հաղորդակցությունների բացման հարցը։ Ի՞նչ համագործակցության մասին կարելի է, ընդհանրապես, խոսել համաձայնագրի կետերից որևէ մեկի շուրջ, եթե հակառակ կողմն ամբողջությամբ անտեսում է "բոլորին՝ բոլորի դիմաց" փոխանակման մասին նման կարևոր մեկ այլ կետ, որն, անշուշտ, հիմնարար է տարածաշրջանում, թեև փխրուն, բայց փոխվստահության մթնոլորտի ստեղծման համատեքստում, առանց որի, ոչ մի համագործակցության մասին խոսել պետք չէ ։ Առանց այդ երկու կետերը կապելու քաղաքականության ՝ Ալիևի դինաստիական ռեժիմի հետ խոսելու հեռանկար չի կարող լինել,  այն ռեժիմի հետ, որը ղարաբաղցիների դեմ պատերազմի է հրավիրել միջազգային ահաբեկչական կառույցներին ։

Եվ անհասկանալի է, թե ինչու պետք է, ընդհանրապես, ռազմագերիների վերադարձի գործընթացի մասին տեղեկությունը "Ֆեյսբուքի" միջոցով բխի ինչ-որ չլիազորված կարճատես պատգամավորներից, որոնք իրենց հունից հանել են մեծ քաղաքական գործիչներին, քիթը խոթում են ոչ իրենց գործերի մեջ, երբ դրա համար գոյություն ունի ԱԳՆ, ՊՆ, ԱԱԾ։ Թե՞ Ֆեյսբուքն իրականում դառնում է պետության կառավարման գլխավոր հարթակը։

 

Եվ քանի դեռ մենք առողջ բանականության համար դժվարամարս այս բոլոր հարցերի լուծման փնտրտուքի մեջ ենք և հետևում ենք այս հարցի շուրջ հերթական շահարկումներին, գերիների և ռազմագերիների ծնողները կամաց-կամաց խելագարվում են այն անելանելիությունից, որում հայտնվել են։ Նրանք շարունակում են շրջափակել կառավարական հաստատությունների և ՀՀ-ում ՌԴ դեսպանատան մատույցները, հույս ունենալով, որ, միգուցե,  եթե ոչ հայկական "անողնաշար դիրքորոշումը", ապա գոնե ռուսական համառությունն ու երկաթյա կամքը կվերադարձնի մեր մարդկանց։