Արմինֆո.Ռուսաստանի ակտիվ միջնորդական ջանքերը նախադրյալներ եւ հեռանկարային հնարավորություններ են ապահովել ինչպես հարավկովկասյան տարածաշրջանի ներսում, այնպես էլ ավելի լայն ձեւաչափով համագործակցության համար ՝ գործող ինտեգրացիոն կառույցների ներգրավմամբ:
"Հյուսիս - Հարավ" քաղաքագիտական կենտրոնի նախաձեռնած "Հարավային Կովկաս. համագործակցության նոր հնարավորություններ և հեռանկարներ" միջազգային կլոր սեղանի ընթացքում նման կարծիք է հայտնել Ռուսաստանի պետական հումանիտար համալսարանի դոցենտ Ալեքսանդր Գուշչինը:
"Առաջին հերթին, Եվրասիական տնտեսական միությանը։ Տարածաշրջանում նոր տրանսպորտային նախագծերի իրականացումը պետք է հիմք դառնա եւ խթան հանդիսանա ենթակառուցվածքային եւ սոցիալական զարգացման համար", - կարծում է ռուս փորձագետը: Ընդ որում, նա համոզմունք է հայտնել, որ Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական գործողությունների լիակատար դադարեցման եւ տնտեսական տրանսպորտային կապերի ապաշրջափակման մասին 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին Մոսկվայում Ռուսաստանի, Ադրբեջանի, Հայաստանի միջեւ եռակողմ համաձայնագրի ստորագրումը զգալիորեն փոխել է իրավիճակը տարածաշրջանում:
Իր հերթին՝ ռազմավարական հետազոտությունների ռուսաստանյան ինստիտուտի մերձավոր արտասահմանի երկրների հետազոտությունների կենտրոնի առաջատար գիտաշխատող Կոնստանտին Տասիցը, վերլուծելով Հարավային Կովկասի կայուն զարգացման հիմնական պայմանները, հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղի գործոնը, առանձնացրել է երեք կարեւոր ասպեկտ' հրադադարի ռեժիմի ամրապնդման միջոցների ձեռնարկում 'բացառությամբ էսկալացիայի հնարավորության, կայուն ներառական տնտեսական զարգացման ապահովում, հումանիտար խնդիրների լուծում' պահված անձանց փոխանակման, փախստականների վերադարձ, Լեռնային Ղարաբաղի պատմական եւ մշակութային ժառանգության պահպանում: "Այս գործընթացում հատուկ դեր է հատկացվում ՄԱԿ-ի եւ այլ միջազգային կազմակերպությունների, ինչպես նաեւ ժողովրդավարական հաստատությունների և քաղաքացիական հասարակության շահագրգիռ կողմերի ինստիտուտներին: Նշված խնդիրների լուծումը թույլ կտա անցնել համապարփակ քաղաքական կարգավորման բանակցություններին, Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի զգայուն հարցի՝ հակամարտող կողմերի համար ընդունելի լուծմանը", - նշել է Տասիցը։
Մինչդեռ Baku Network միջազգային քաղաքականության եւ անվտանգության կենտրոնի տնօրեն Գյուլնարա Մամեզադեն կարծում է, որ, չնայած Անցումային շրջանի բարդություններին, նոր իրողությունը, որը ձեւավորվում է տարածաշրջանում, թույլ է տալիս խոսել հարաբերությունների վերաբեռնման հեռանկարների մասին: "Եվ եկել է մի պահ, երբ տարածաշրջանի պետությունները պետք է ձեւակերպեն դրական օրակարգ", - ասել է Մամեդզադեն, հավելելով, որ իր ղեկավարած կառույցը մշակում է մի շարք նախագծեր, որոնք կապված են Հայաստանի եւ Ադրբեջանի փորձագետների եւ մեդիա համայնքների միջեւ հաղորդակցության հաստատման հետ, այդ թվում' ռուս եւ վրացի գործընկերների ներգրավմամբ:
"Զարգացում և ինտեգրացիա" ՀԿ ղեկավար Արամ Սաֆարյանն էլ ընդգծել է, որ Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական դիմակայության դադարեցմանն ուղղված ջանքերը ցույց տվեցին, որ Ռուսաստանը Հարավային Կովկասում ամենահեղինակավոր և ազդեցիկ խաղացողն է, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի անդամ պետությունների միակ երկիրը, որը կարող է հակամարտող կողմերին դրդել ակտիվ խաղաղ և մարդասիրական գործողությունների: Սաֆարյանի կարծիքով, այդ միտումը պետք է ներառվի Ռուսաստանի հանրային դիվանագիտության կառույցների կողմից 'փորձագիտական հանրության ներկայացուցիչների, Ադրբեջանի եւ Հայաստանի հասարակական կարծիքի առաջնորդների երկխոսության եւ ուղղակի շփումների հարթակներ ստեղծելու համար' վստահության եւ բարիդրացիական հարաբերությունների վերականգնման նպատակով:
Ռուսական տնտեսական դպրոցի փոխտնօրեն, պրոֆեսոր Էլշադ Մամեդովը վստահ է, որ եռակողմ համաձայնագիր կնքելու փաստով տարածաշրջանը երեսուն տարվա ընթացքում առաջին անգամ տնտեսական բեկման իրական շանսեր է ստացել: Դա վերաբերում է տարածաշրջանի բոլոր երկրներին ՝ տարածաշրջանային տնտեսական ինտեգրման խորացմանը միտված լինելու պայմանով ։ Փորձագետի կարծիքով ՝ գործընթացի մոդերատորը պետք է լինի Ռուսաստանը։ Նա նաեւ ընդգծել է ոչ միայն Հարավային Կովկասի տրանսպորտային-լոգիստիկ հաբի զարգացման, այլեւ ներմուծման փոխարինման, սեփական բարձր տեխնոլոգիական ներուժի զարգացման ուղղություններով արդյունաբերական կոոպերացիայի առաջնային նշանակությունը:
Իր հերթին՝ քաղաքագետ, Թբիլիսիի պետական համալսարանի դասախոս Արչիլ Սիխարուլիձեն Լեռնային Ղարաբաղի իրադարձությունների զարգացման հարցում Վրաստանի չեզոք դիրքորոշումը բացատրել է "արմատական եվրոպականացման" հայեցակարգին հավատարիմ մնալու հանգամանքով: "Վրաստանը վերջին տասնամյակներում ակտիվորեն ձգտում է դառնալ Արեւմուտքի մի մասը եւ աչք է փակում այն ամենի վրա, ինչ կատարվում է տարածաշրջանում", - կարծում է նա: Իսկ տնտեսագետ-փորձագետ Դեմուր Գիորխելիձեն, կիսվելով տարածաշրջանի ապագայի իր տեսլականով, համոզմունք է հայտնել, որ այն գտնվում է Հարավային Կովկասի միասնական տնտեսական գոտում: Մնալով մասնատված ՝ տարածաշրջանի պետությունները կարող են կորցնել սուբյեկտությունը, վստահ է Գիորխելիձեն:
Կլոր սեղանի մասնակիցները համակարծիք են եղել, որ Հարավային Կովկասի ապագան տեղավորվում է ռեգիոնալիզացման համաշխարհային թրենդում. տարածաշրջանի երկրները պետք է ավելի ակտիվ ձևավորեն սեփական օրակարգը և փոխադարձ հետաքրքրության հիման վրա ակտիվացնեն տնտեսական ինտեգրումն ու ներտարածաշրջանային կոոպերացիան:
Հայաստանի, Ադրբեջանի, Ռուսաստանի եւ Վրաստանի առաջատար տարածաշրջանային փորձագետների (քաղաքագետների, տնտեսագետների) միջեւ կարծիքների կառուցողական փոխանակումն անցել է վստահության եւ փոխըմբռնման մթնոլորտում: Նիստի մասնակիցները հավանություն են տվել "Հյուսիս - Հարավ" քաղաքագիտական կենտրոնի ՝ երկխոսության հարթակի կազմակերպման նախաձեռնությանը և շահագրգռվածություն հայտնել Հարավային Կովկասի արդիական օրակարգի շուրջ մասնագիտական փորձագիտական հաղորդակցությունների զարգացման հարցում: