Արմինֆո. Գլխավորը, որ մենք կորցրեցինք 44 օրվա պատերազմի արդյունքում, արժանապատվությունն է։ Այն պետք է վերականգնել, սա է մեր գլխավոր խնդիրնը։ Այդպիսի կարծիք է հայտնել Հայ-ռուսական (սլավոնական) համալսարանի ռեկտոր, Հայաստանի նախկին վարչապետ, պրոֆեսոր Արմեն Դարբինյանը՝ ՀՌՀ ստուդիայում տեղի ունեցած հարցազրույցում ։
"Եվ դա պայմանավորված է ոչ միայն ռազմական, այլ նաև դիվանագիտական գործընթացներով, որոնց որակով Հայաստան պետությունը, հայ ժողովուրդը հանդես են եկել այս բոլոր գործընթացներում, քննարկումներում և տանուլ են տվել։ Պատերազմի երկրորդ արդյունքը հաղթական Հայաստանի և Արցախի զարգացման կոնցեպտի փաստացի փլուզումն է, որով մենք առաջնորդվել ենք վերջին 29 տարիների ընթացքում։ Եզրակացությունը՝ ամեն ինչ պետք է սկսել զրոյից", - ընդգծել է նա։
Հայաստանում առկա իրավիճակը Դարբինյանը բնութագրել է որպես ազգային, բնավ ոչ միայն քաղաքական ճգնաժամ. աշխարհի 10 միլիոն հայեր պետք է հասկանան, թե ինչպես պետք է ապրեն, լուծեն իրենց հետագա կենսական առաջնահերթությունները: Առաջիկա տասնամյակների նման բնական առաջնահերթություն նա համարում է նոր, հզոր Հայաստանի կառուցումը՝ այդ ուղղությամբ ջանքերի բազմապատկմամբ։
Պարտության խորքային պատճառները, ըստ նրա, վաղուց են դրսևորվել՝ 44-օրյա պատերազմը միայն արձանագրել է Հայաստանի և Արցախի վերջին 29 տարիների զարգացման հիմքում դրված գաղափարախոսության, գաղափարների, հայեցակարգերի սնանկությունը։ Եվ այդ պարտության պատասխանատվությունը կրում է ողջ հասարակությունը, քանի որ հենց հասարակությունն է ընտրել իշխանություն։ Իրավիճակի նկատմամբ անլուրջ վերաբերմունքի, Ադրբեջանի թերագնահատման, առասպելների, ինքնախաբեության, արտաքին ուժերի վրա ոչնչով չհիմնավորված հույսերի և այլնի պատասխանատվությունը:
"Ինչպես նախկին, այնպես էլ գործող իշխանությունները, հասարակությունը գիտակցում էին պատերազմի անխուսափելիությունը, տեսնում էին, որ Ադրբեջանը զինվում է, բայց այդ հեռանկարին չափազանց անպատասխանատու արձագանքեցին։ Համապատասխանաբար, այդ պատերազմին պատրաստ չէին։ Այս ամենը ի հայտ է եկել հայ ժողովրդի համար հսկայական, ասիմետրիկ կորուստների գնով։ Այս լույսի ներքո՝ հասարակությունը պետք է իր մեջ ուժ գտնի ստեղծված կոլապսից դուրս գալու համար։ Այլ ճանապարհ, պարզապես, չկա", - նշել է նա։
Նոյեմբերի 9-ի հայտարարության ստորագրումը պրոֆեսորը գնահատում է որպես անխուսափելի, այլընտրանք չունեցող, ճիշտ քայլ։ Ի տարբերություն իր նախորդ գործողությունների: Հետևաբար, վերջին պատերազմի արդյունքում ստեղծված իրավիճակի պատասխանատվությունը Փաշինյանի հետ կիսում են նրա բոլոր նախորդները և հայ հասարակությունը։ "Ես չեմ հավատում, որ Փաշինյանը դավաճան է, Ես չեմ ուզում հավատալ իր հասցեին հնչող մեղադրանքներին։ Նախապատրաստվող պատերազմի մասին գիտեին բոլորը՝ ներառյալ Սերժ Սարգսյանը։ Պետք է ազնիվ լինել", - ընդգծել է նա։
Քաղաքական ճգնաժամի լուծումը պրոֆեսորը կապում է վարչապետ Փաշինյանի հրաժարականի հետ։ Բայց ամենեւին էլ ոչ այսրոպեական, ինչպես այսօր պահանջում են հրապարակում: Փաշինյանը, միանգամայն իրավացիորեն, իր առաքելությունը համարում է ժողովրդի կողմից իշխանության իրականացման համար անհրաժեշտ պայմանների ապահովումը։ Այս լույսի ներքո, պարզապես, վերցնել ու հեռանալ այժմ Փաշինյանը չի կարող, բայց պարտավոր է հայտարարել իր հրաժարականի, իշխանության փոխանցման հստակ ուղու եւ ժամկետների, արտահերթ ընտրությունների մասին: Անձամբ պահովել կայունություն նա, պարզապես, չի կարող, բայց դառնալ իշխանափոխության երաշխավոր՝ միանգամայն ի զորու է։
Ընդհանուր առմամբ, Հայաստանում կայացած քաղաքական դաշտի բացակայության պայմաններում արտահերթ ընտրություններից ոչ մի լավ բան Դարբինյանը չի ակնկալում՝ դա համարելով բացառապես պարտադրված միջոց։ Ընդ որում, Հայաստանի նախագահ Արմեն Սարգսյանը, նրա կարծիքով, կարող է շատ ավելին անել երկրի համար, քան նա անում է, կամ ձևացնում է, թե անում է՝ գոնե հայտարարությունների մակարդակով։ "Ադրբեջանը հսկայական քանակությամբ սպառազինություն է ձեռք բերել եւ Հայաստանի հետ պատերազմի համար միջազգային ահաբեկիչներին վարձել է արտասահմանյան ընկերություններից ստացված նավթագազային գումարով։ Համապատասխանաբար, այսպես թե այնպես, նրանք մասնակցել են պատերազմում ահաբեկիչների ներգրավմանը։ Եվ ինչ-որ մեկն այդ մասին ը պետք է խոսի՝ սեփական սահմանադրական լիազորությունների շրջանակում", - ընդգծել է նա։
Դարբինյանի գնահատմամբ՝ Հայաստանի իշխանությունները տասնամյակներ շարունակ ոչնչացրել, այլասերել են երկրի քաղաքական դաշտը՝ գիտակցաբար կանխելով գաղափարական քաղաքական ուժերի ի հայտ գալը։ Արդյունքում՝ քվազիխորհրդարանները լցված էին քվազիկուսակցություններով։ Համարժեք քաղաքական համակարգի նման կործանումը ձեռնտու էր գործող իշխանություններին, նախագահներին, բայց ոչ երկրին, ինչը հանգեցրեց նրա թուլացման և այսօրվա քաղաքական համակարգի բացակայությանը, որը կարող էր լուծել ներկայիս քաղաքական ճգնաժամը։ Հետևաբար, և քաղաքական դաշտը, ինչպես և մնացած ամեն ինչ, պետք է ստեղծվի զրոյից։
"Հասարակության համախմբումը պետք է տեղի ունենա արարչության, այլ ոչ թե վրեժխնդրության կարգախոսների շուրջ։ Դա մի ճանապարհ է դեպի ոչ մի տեղ: Մեր սփյուռքը երբեք չի հավատացել և չի հավատում Հայաստանի իշխանություններին։ Եվ իրավիճակը փոխել կարելի է միայն համախմբելով մեր ներքին ջանքերը բուն Հայաստանում հզոր պետություն կառուցելու ուղղությամբ։ Դրանից հետո միայն սփյուռքը կարող է իրապես գալ Հայաստան։ Մենք պետք է վերջապես ստեղծենք մեր հաջողության պատմությունը. կոլապսի պատմությունն աշխարհին հետաքրքիր չէ։ Եվ մենք դրա համար ունենք թե ներուժ, թե բոլոր անհրաժեշտ հնարավորությունները", - ամփոփել է Դարբինյանը: