ՄՃԽ ներկայացուցիչ. Նոր բնակավայրերի շուրջ փոխզիջման հասնելու համար անհրաժեշտ է հեռանալ լեգալիստական մոտեցումից եւ հարցը տեղափոխել քաղաքական հարթություն

Արմինֆո. Օրենքների մեկնաբանման հիման վրա լեգալիստական մոտեցումից հեռանալը եւ բնակավայրերի կառուցման սառեցումը քաղաքական միջոցառումների տեսանկյունից դիտարկելու փորձը կարող էր փոխզիջումային լուծում դառնալ, եթե Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կողմերն իրականում շահագրգռված են բանակցային գործընթացում: Այդ մասին այսօր "Մեդիակենտրոնում" մամուլի ասուլիսի ժամանակ հայտարարել է Միջազգային ճգնաժամային խմբի զեկույցի համահեղինակ Օլեսյա Վարդանյանը։

Հիշեցնենք, որ օրերս հրապարակվել էր Միջազգային ճգնաժամային խմբի "Ելք Լեռնային Ղարաբաղի փակուղուց" զեկույցը, որում ՄՃԽ-ի զեկույցի հեղինակները, որպես փոխզիջումային որոշումներից մեկը, առաջարկում են ժամանակավորապես սառեցնել հարակից տարածքներում նոր բնակավայրերի շինարարությունը՝ Արցախի եւ Հայաստանի նկատմամբ Ադրբեջանի կողմից դատական հայցերից  կամ նոր պատժամիջոցներից զերծ մնալու դիմաց:

Նա նշել է, որ Արցախում նոր բնակավայրերի դեռեւս չսկսված շինարարությունը Ադրբեջանի կողմից ընկալվում է որպես ձախողում բանակցային գործընթացում:

Վարդանյանը անընդունելի է համարում այն փաստը, որ բնակավայրերի հարցը բացակայում է բանակցային օրակարգում։  "Պետք է հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ այնտեղ մարդիկ են ապրում, և նրանք ունեն սեփական պատկերացումն այն մասին, թե ինչու են այնտեղ հայտնվել և ինչպես պետք է ձևավորվի նրանց ճակատագիրը։  Ադրբեջանում պատկերացումներ կան, որ հողերի վերադարձը բավականին պարզ գործընթաց է, բավական է բավարարել անվտանգության միջոցները, և դրանով ամեն ինչ կարելի է լուծել, բայց մեր աշխատանքը ցույց է տալիս, որ դա այդպես չէ։  Բնակավայրերի հարցը պետք է դիտարկել լիարժեք եւ համապարփակ, այլ ոչ թե "եկեք վերադարձնենք երկու շրջանները կամ, օրինակ, հինգ կամ յոթը" սկզբունքով: Այդպես, կարծում է նա, բանակցություններ չեն կառուցվում։ Պետք է հաշվի առնել այն մարդկանց շահերը, որոնք բնակվում են հակամարտության գոտում, և, նույնիսկ, եթե ինչ-որ մեկը խոսում է այնտեղ մարդկանց վերադարձի մասին, նրանց շահերը նույնպես պետք է հաշվի առնել", - ասել է ՄՃԽ ներկայացուցիչը:

Նա ընդգծել է, որ ճգնաժամային խմբում բնակավայրերի հարցի արդիականությունը բխում է հենց այդ տրամաբանությունից։  Նրա խոսքով, իր բովանդակությամբ, բնակավայրերի հարցին զեկույցում հատկացվում է նույնքան ուշադրություն, որքան Արցախի կարգավիճակի հարցին։

"Մենք շատ լավ հասկանում ենք, որ կարգավիճակի հարցը հայկական կողմի համար առաջնային է։  Հակամարտության 25 տարիների ընթացքում ադրբեջանական կողմը ոչ մի անգամ չի առաջարկել որևէ հաշտության ծրագիր, որը նկարագրեր, թե ինչ է ենթադրում Բաքուն ԼՂՀ կարգավիճակի ասելով, անգամ՝ ադրբեջանական կողմի պատկերացմամբ: Այսօր չկա նման բան, որը կարող է խոսակցության առարկա դառնալ։  Մենք քննարկում ենք միայն "անկախություն", "ինքնավարություն", "լայն ինքնավարություն" անվանումները, եւ ոչ ոք չի հասկանում, թե  դրանք ինչ են ենթադրում, այդպես չպետք է լինի", - ասել է նա:

Վարդանյանը կարծում է, որ նախկինում համանախագահների ներկայացրած հանձնարարականներն այն մասին, որ բնակավայրերի կառուցումը հակաօրինական է, եւ հայկական իշխանությունները պետք է դա դադարեցնեն, ոչ մի լավ բանի չեն հանգեցնում:  "Ինչ-որ բան արգելելը ոչ մի լավ բանի չի հանգեցնում, անտեսել այդ տարածքում ծնելիությունը նշանակում է էլ ավելի խորացնել խնդիրը, քանի որ մարդիկ, նայելով համանախագահների եւ այլ արտասահմանյան խաղացողների հայտարարությանը, կարծում են, որ դա իրենց դեմ է։  Արցախի նախկին ղեկավարության ներկայացուցիչներից մեկը պատմել է, որ բախվել է իրականությանը, երբ Երևանն իրենց վրա ճնշում էր գործադրում, և իրենք ստիպված էին դադարեցնել նվազագույն օգնությունն այն մարդկանց, ովքեր ապրում էին ծակ տանիքներում անցքերով, արդյունքում՝ ստիպված էին ավերակների վրա կառուցել իրենց բնակավայրերը", - հիշեցրել է նա։

Վարդանյանը մտահոգություն է հայտնել նաև այն առնչությամբ, թե ինչպես է Ադրբեջանը, հատկապես 2016 թվից հետո, արագ տեմպերով դատական ճակատ կառուցում ՝ Հայաստանի դեմ հայցեր ներկայացնելով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան (ՄԻԵԴ), որպեսզի Հայաստանի դեմ ավելի մեծ պատժամիջոցներ սահմանվեն: Սակայն այժմ ոչ միայն Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից, այլև այդ գործընթացում ներգրավելով այլ խաղացողների, Բաքուն ցանկանում է ավելի մեծ ճնշում գործադրել Երևանի նկատմամբ՝ նրա վրա դնելով ողջ պատասխանատվությունը։

"Եթե Բաքուն գնա այդ միջոցներին, նա կսպանի  որեւէ խոսակցություն, այդ թվում ՝ հաշվի առնելով կարեւոր հարցը, որը վերաբերում է բնակավայրերին եւ այն մարդկանց, որոնք այնտեղից չեն ցանկանում հեռանալ։ Չափազանց կարևոր է այն հարցը, որ այդ տարածքներում նոր բնակավայրեր չկառուցվեն, բայց մենք հասկանում ենք, որ դրանք կան, իսկ մյուս կողմից, մենք հասկանում ենք, որ Բաքուն չի ցանկանում դրանք ընդունել և ասել, որ դրանք օրինական են, ուստի մենք փորձում ենք նոր ուղղություն մտցնել,  որպես կոչ  Ադրբեջանին՝ հրաժարվել Հայաստանի դեմ պատժամիջոցային քաղաքականությունից և դադար վերցնել գոնե մեկ տարով", - առաջարկել է ՄՃԽ ներկայացուցիչը, նշելով, որ մորատորիումի կիրառումը և առարկայական խոսակցության մեկնարկը կարող է նախադրյալներ  ստեղծել փոխզիջման համար:

Դրա հետ մեկտեղ, փորձագետը կարեւոր գործոն է համարել վստահության մթնոլորտի ստեղծումը, նշելով, որ շատ դժվար է պատկերացնել, թե ինչպես կարելի է այդքան կարեւոր բանակցություններ վարել՝ առանց հաշվի առնելու վստահության միջոցների ամրապնդման վերաբերյալ կետը: