Երկուշաբթի, 1 Հուլիսի 2019 19:39

Արմինֆո.<Քաղաքակրթությունների երկխոսություն> գիտական հետազոտությունների ինստիտուտի ղեկավար Ալեքսեյ Մալաշենկոն Արմինֆո-ին հարցազրույցում մեկնաբանում է մերձարևելյան վերջին ազդակները, դատողություններ անում թուրք-ռուսական հարաբերությունների մասին՝ կապված ԱՄՆ-ի շահերի հետ, կիսվում ժամանակակից գլոբալ քաղաքականությունում Չինաստանի դերի, Չինաստանի եւ ԱՄՆ-ի միջև գլոբալ մրցակցությունում Ռուսաստանի դերի իր տեսլականով։

- Իրանի շուրջ իրավիճակը շարունակում է լարված մնալ ։ Կիսվեք իրավիճակի հեռանկարների Ձեր տեսլականով։

Ես տեղի ունեցածից հեռուն գնացող հետևություններ չէի անի, ինչպես դա անում են ռուսական մամուլում։ Դե, ամերիկացիները հարված կհասցնեն Իրանին, և հետո ի՞նչ ։  Թե ինչպիսին է լինելու պատասխանը, որտեղ նա կլինի, թե որքանով է այն արդյունավետ, այս բոլոր հարցերի լույսի ներքո կարող եմ ասել, որ Դոնալդ Թրամփը դրանով հաստատ միավորներ չի վաստակի։ Իրանին պատժել, իսկ հետո պատասխան ստանալ, իսկ իրանցիներն այն մարդիկ չեն, ովքեր լուռ կուլ կտան սեփական տարածքին հարվածը, ակնհայտորեն նրա շահերից չի բխում ։  Իրանը կարող է պատասխանել ինչպես ուղղակի, այնպես էլ անուղղակի ՝ Իսրայելի միջոցով ։ 

Այսպիսով՝ իրանցիներն ունեն ինչպես տարբերակներ, այնպես էլ բավարար փորձ ՝ դա առաջինը։

Երկրորդ ՝ իսկ ի՞նչ կլինի Իրանում հարված հասցնելուց հետո ։  Չէ որ հարվածը հասցվելու է այդ թվում՝ իրանցիներին, որոնք կցանկանային ինչ-որ կերպ վերադառնալ նորմալ կյանքի ։  Այդ մարդիկ, որոնց թվում է նաև նախագահ Հասան Ռոհանին, պայքարել են Լոզանի միջուկային ծրագրի շուրջ համաձայնագրի ստորագրման համար ։  Սրանք համագործակցության, զիջումների պատրաստ մարդիկ են։ Այսպիսով՝ Իրանին հարված հասցնելը էապես կուժեղացնի այաթոլլա Ալի Խամենեիի, ԻՀՊԿ-ի եւ նրա ղեկավար գեներալ Հուսեյն Սալամիի դիրքերը, որն, ի դեպ, արդեն նշել է Իրանի՝ պատերազմի պատրաստակամությունը: Այդ պատճառով, եթե հանկարծ, հակառակ այդ բոլոր փաստարկներին, այնուամենայնիվ պատերազմ սկսվի, դա մեծ հիմարություն կլինի ԱՄՆ-ի կողմից ։

Չլինելով ռուսական արտաքին քաղաքականության մեծ սիրահար ՝ նշեմ, որ նման դեպքում ամերիկացիները գերարդյունքի չեն հասնի, նրանց դեմ հանդես կգան, կարծում եմ, բոլորը, եւ Եվրոպան այդ թվում:

- Ինչո՞վ է Իրանն այսօր այդքան շատ խանգարում ԱՄՆ - ին, որտեղի՞ց է Թրամփի տրամադրվածությունը Թեհրանի դեմ:

Գիտեք, երբ նման հարց եք տալիս, դուք փորձում եք հիմնավորել՝ նորմալ մարդու ֆորմալ տրամաբանության դիրքերից: Իսկ Թրամփն այն մարդը չէ, ով լիովին համապատասխանում է հենց այդ տրամաբանությանը ։  Թրամփը գործարար է,ով երբեմն այնքան էլ չի հասկանում, թե ինչ է անում ։  Հնարավոր է, որ Իրանի վերաբերյալ իր ծրագրերում նա տնտեսական ինչ-որ օգուտներ է ակնկալում ։  ԱՄՆ-ում այնպիսի գաղափար կա, որ եթե մի փոքր ռմբակոծենք Իրանը, ամերիկացիներն ավելի մեծ շանսեր կունենան նավթ վաճառել ։  Երկրորդ՝ Թրամփը խաղացող է, եւ նա միշտ պետք է լինի մանեժում եւ ինչ-որ անկանխատեսելի բան անի։  Եվ նույնիսկ կարևոր չէ՝ ծափահարությունների, թե՞ սուլոցների տակ ։  Նա պարզապես չի կարող հրաժարվել դրանից։ Դա Թրամփի գործելաոճն է, քաղաքական ոճը ։

Իհարկե, պետք չէ մոռանալ նաև Իսրայելի մասին, որը Իրանին ուղղված ցանկացած հարված միայն կողջունի ։  Թրամփն արդեն ճանաչել Է Երուսաղեմը՝ որպես մայրաքաղաք եւ, ընդհանրապես, շատ բան է արել Իսրայելի համար ։  Ընդ որում, Իրանին ամերիկյան հարված հասցնելու դեպքում ոչ մի երաշխիք չկա, որ Իսրայելի նկատմամբ իրանական հարվածներ չեն լինի ։ 

Ենթադրենք ՝ Թրամփը թուլացնում է Իրանի դիրքերը Սիրիայում։ Ո՞ւմ է դա ձեռնտու։ Դա ձեռնտու չէ Բաշար Ասադին, ձեռնտու չէ և ձեռնտու է Ռուսաստանին, որովհետև Մոսկվան Թեհրանի հետ մրցակցում է Սիրիայում ազդեցության համար ։  Բայց դա ձեռնտու կլինի Թուրքիային, որի հետ Թրամփն այժմ շատ բարդ հարաբերություններ ունի ։

Գործոնները, ինչպես տեսնում եք, շատ են, եւ դրանք բոլորն էլ շատ տարբեր են: Տրամաբանական գիծ կառուցել ՝ հարված Իրանին, հաղթանակ, աշխարհաքաղաքական հաջողություն, Թրամփի անձնական հաջողությունը նախընտրական արշավում, գրեթե անհնար է ։  Համապատասխանաբար, Թրամփի տրամաբանության մեջ մտնելը շատ ավելի բարդ է, քան, օրինակ, Պուտինի տրամաբանության մեջ մտնելը ։

-Ռուսական C - 400-ի շուրջ ստեղծված իրավիճակը Թուրքիայի կողմից հերթական դիվիդենտներ ստանալու նպատակով Ռեջեփ Էրդողանի խաղի արդյունքն է, թե՞ իսկապես տեղի է ունենում ամերիկա-ռուս-թուրքական շահերի կոշտ առճակատում ։

Տեղի է ունենում թե մեկը, թե մյուսը ։  Եվ դրանում հակասություններ չկան, քանի որ Էրդողանը ներկայանում է որպես մերձարևելյան քաղաքական գործիչ ։  Թուրքիան այսօր Մերձավոր Արևելքում ամենահզոր պետությունն է ։  Մի քանի տարի առաջ ես հարցրի Թուրքիայի արտգործնախարարին՝ իսկ Թուրքիան Մերձավոր Արևե՞լք է ։  Եվ նա միանգամայն անկեղծ պատասխանեց՝ շատ կուզենայի, մենք դեռ չգիտենք։ Հենց այդ պատճառով էլ թուրքերն իրենց համապատասխան կերպով են պահում ։  Թուրքիան, որպես փոքր գերտերություն, Արևելքում իրավունք ունի սեփական շահերը պաշտպանել ցանկացած կոնտեքստում ՝ թուրք-ռուսական, թուրք-ամերիկյան, Սիրիայում, քրդական հարցում, ամենուր ։  Եվ առայժմ դա նրանց հաջողվում է ։  Էրդողանի խնդիրները երկրի ներսում են ։   Իսկ նրա, ինչպես և Պուտինի մոտ, արտաքին քաղաքականությունը միահյուսված է ներքին քաղաքականության հետ ։

- Այլ կերպ ասած ՝ դուք չե՞ք բացառում, որ, ի վերջո, թուրքերը կարող են պայմանավորվել ԱՄՆ-ի հետ ՝ շրջանցելով Ռուսաստանը:

Ես ոչինչ չեմ բացառում այս իրավիճակում։ Քանի որ, թե ուր կգնա Էրդողանը, որ վեկտորը կլինի ավելի հզոր,  կախված է անձամբ իրենից, Թուրքիայի իրավիճակից, այն բանի հետ, թե ինչպես կզարգանան հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ, և ինչպես իրեն կպահի անկանխատեսելի Թրամփը ։

- Ձեր կարծիքով, ԱՄՆ-ի դեմ ուղղված Չինաստանի եւ Ռուսաստանի դաշնակցային հարաբերությունների լուրջ նախադրյալներ կա՞ն:

Ձեր հարցին պատասխանելը շատ դժվար է, քանի որ ամերիկացիները վերջապես հասկացել են, որ Չինաստանն իրենց համար ամենագլխավոր սպառնալիքն է ։  Եվ Չինաստանին, որը շարունակելու է զարգանալ, պետք է ինչ-որ կերպ զսպել՝ թե  քաղաքականապես, թե, որը գրեթե անհնար է, տնտեսապես ։  Եվ այնպիսի տպավորություն է, որ առաջինը, ով այդ մասին գլխի է ընկել, Թրամփն է ։  Բայց ես կարծում եմ, որ գնացքը արդեն գնացել. Հասկանալի է, որ գերտերությունները, ի վերջո, պայմանավորվելու են, ինչպես և երբ հայտնի չէ, բայց պայմանավորվածություններին այլընտրանք չկա ։

Ռուսաստանի դերը այս ամենի մեջ շատ հետաքրքիր է, քանի որ Ռուսաստանը չինացիներին երկու անգամ է պետք՝ թե  որպես միջուկային զենք, թե որպես տարածք: Չինացիներն աչք ունեն մեր տարածքների վրա, եւ շատ դանդաղ, ես կասեի, չինական ձևով, աստիճանաբար առաջ են ընթանում։ Չէ որ նրանք ամեն ինչ պլանավորում են 100 տարի առաջ ։  Եվ դա ապացուցելը շատ հեշտ է, եկեք համեմատենք իրավիճակը ռուսական արևելյան շրջաններում 25 տարի առաջ և հիմա ։

- Եվ այդ առաջխաղացումը կանգնեցնել հնարավոր չէ ։

Դա ցունամի է ։  Եվ այն անդրադառնում է ոչ միայն Ռուսաստանին ։  Նայեք Նիգերիային, Աֆղանստանին, Սոմալիին, Ուկրաինային, Հարավային Ամերիկային, Սուդանին ։  Ֆրանսիացիները բացահայտ խոստովանում են, որ մրցում են Չինաստանի հետ Աֆրիկայում։ Եվ փորձում են կանգնեցնել նրա տնտեսական առաջխաղացումը։ Չինացիները ցունամիի ռազմավարություն են ընդունել, եւ նույնիսկ եթե հանկարծ ցանկանան չեղարկել այն, այն կշարունակի իներցիայով շարժվել ։  Չինաստանին կարող են կանգնեցնել բացառապես ներքին ճգնաժամերը։ Սակայն 7 տոկոսից մինչեւ 5,8 տոկոս տնտեսական աճի նվազումը Չինաստանում մղձավանջ է ընկալվել, եւ անհասկանալի է, թե ինչ լուրջ ճգնաժամերի մասին կարելի է խոսել։ Քաղաքագետներն ու փորձագետներն ասում են, որ Չինաստանում ոչ մի ճգնաժամ ընդհանրապես չի լինի ։  Իսկ չինացի պատմաբանները, որոնք գիտեն չինարենը եւ ավանդույթները, Չինաստանում ծանրագույն ներքին ճգնաժամի առաջացման հավանականությունը գնահատում են որպես շատ բարձր ։ 1,2 մլրդ բնակչություն, չկարգավորված խնդիրներ գյուղատնտեսությունում, մի շարք այլ ներքին խնդիրներն անդրադառնում են քաղաքական համակարգի վրա։ Հավերժ կլինի արդյոք իշխանության ղեկին գտնվող չինական իմաստությունը՝ կոմունիստական ողջույններով, անհասկանալի է ։  Ընդհանրապես Չինաստանում եւ Չինաստանի գործողություններում շատ բան անհասկանալի է ։  Այսօր չինացիները Կենտրոնական Ասիայի դպրոցներում եւ համալսարաններում Կոնֆուցիոսի դպրոց են բացում, որտեղ երիտասարդներին կոնֆուցիականության են ուսուցանում: Ես չգիտեմ, թե ինչպես վերաբերել դրան, բայց գիտեմ, որ չինացիները երբեք եւ ոչինչ չեն անում հենց այնպես։

- Ձեր կարծիքով, ինչո՞վ է հետաքրքիր այսօր աշխարհին բավական հետաքրքիր տարածաշրջանում գտնվող Հայաստանը:

Ոչնչով։ Ինչպես ամբողջ Կովկասը։ Այն ոչ մեկին պետք չէ ։  Ամեն ինչ համեմատության մեջ է ճանաչվում։

- Այդ դեպքում, ըստ Ձեզ, ինչո՞ւ է Չինաստանը Երեւանում հսկայական դեսպանատուն կառուցում:

Իսկ ես արդեն բացատրել եմ ՝ դա ցունամի է ։  Եվ արդեն միևնույն է, թե ով կհայտնվի այդ ալիքի ճանապարհին ՝ Հայաստանը, Ալբանիան կամ Կիպրոսը ։  Գլխավորն այն է, որ այդ ալիքի համար Չինաստանը փող ունի ։  Աֆղանստանում օգտակար հանածոների հանքավայրերը պահպանում է չինական բանակը։ Եվ բոլորը, կարծես, այդ մասին լռում են ։   Մինչդեռ 15 տարի առաջ նման բան ոչ մեկի մտքով անգամ չէր անցնում ։

- Չինաստանի առումով պարզ է, Իսկ Ռուսաստանի՞ն էլ Հայաստանը պետք չէ:

Ոչ, այստեղ ամեն ինչ բոլորովին այլ է ։  Ես պարզապես չեմ պատկերացնում Կովկասում ռուսական ներկայությունը՝ առանց Հայաստանի։ Եվ Ռուսաստանում հայկական սփյուռքը, և իրենք ՝ հայերը, զուտ հոգեբանորեն ռուսական սոցիումի մի մասն են ։  Եվ ոչ մի հայ <կովկասյան ազգության դեմքեր> չեն, նրանք պարզապես մեր մարդիկ են ։  Ինչպես, իմիջիայլոց, նաև վրացիները։ Իսկ մնացածն արդեն <կովկասյան ազգության դեմքեր> են ։

- Այսինքն ՝ հայերի մտածելակերպն ավելի մոտ է ռուսներին, քան ինգուշների մտածելակերպը:

Մեղմ ասած՝ այո. Դա, իրոք, այդպես է ։  Եվ Ռուսաստանում հայկական ֆոբիա չկա, և երբեք չի եղել ։  Եվ ես չեմ կարծում, որ մենք և դուք ունենք որոշակի հատուկ ընտրություն։ Եվ ես չեմ կարծում, որ մեզ համար տարբերություն կա ՝ Հայաստանում իշխանության ղեկին է գտնվում Նիկոլ Փաշինյանը, թե՞ մեկ ուրիշը ։  Ինչ-որ կերպ կպայմանավորվենք, մանավանդ որ, բոլորը յուրային են>։