Արսեն Խառատյան. Կառուցողական երկխոսությունը փակ թեմաների բացակայության պայմաններում` հարաբերությունների ամրապնդման հիմք

Արմինֆո.ՀՀ վարչապետի արտաքին քաղաքական հարցերի գծով խորհրդական Արսեն Խառատյանն ԱրմԻնֆո-ին հարցազրույցում մեկնաբանում է վերջին իրադարձությունները հայ-ռուսական հարաբերություններում, ներկայացնում Հայաստանի կառավարության արտաքին քաղաքական հիմնական վեկտորները` նշելով դրանց արմատական փոփոխության մտադրությունների բացակայության մասին, կիսվում ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման, բանակցությունների սեղանի շուրջ Ստեփանակերտի վերադարձի առնչությամբ Հայաստանի կառավարության դիրքորոշման տեսլականով:    

Ռոբերտ Քոչարյանի և Յուրի Խաչատուրովի ձերբակալության մասին որոշումը մեկնաբանելու լրագրողների խնդրանքին ի պատասխան` ՌԴ ԱԳՆ ղեկավար Սերգեյ Լավրովն ավելի վաղ հայտարարել էր. «Ռուսաստանը` որպես Երևանի դաշնակից, միշտ շահագրգռված է Հայաստանի կայունությամբ, այդ պատճառով այնտեղ տեղի ունեցող իրադարձություները չեն կարող մեզ չմտահոգել՚: Արդյո՞ք Մոսկվան նման մտահոգության առիթ ունի:

Մտահոգվելու հիմքեր մեր դաշնակիցները չպետք է ունենան: Համենայնդեպս, այդ մասին է վկայում մեր դաշնակցային հարաբերությունների զարգացման տրամաբանությունը: Հայաստանում իշխանափոխությունից հետո վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը բազմիցս նշել է հայ-ռուսական հարաբերություններում մութ անկյունների բացակայության մասին: Մենք ռուս գործընկերների հետ շփվում ենք առավելագույնս բաց և ինտենսիվ: Դա արտահայտվում է փոխադարձ այցելությունների հաճախակիությամբ` ուղղված ամենատարբեր բնագավառներում հայ-ռուսական համագործակցության զարգացման հարցում հետևողականության ապահովմանը: Հետևաբար` Ռուսաստանի հետ մեր բոլոր պայմանավորվածությունների մասին բոլորը քաջատեղյալ են. որևէ գաղտնիք այստեղ չկա: Իհարկե, մենք հաշվի ենք առնում այն, որ Հայաստանում կառավարության կազմի արմատական նորացման պայմաններում որոշակի ժամանակ կպահանջվի նոր հաղորդակցական ուղիների ամրապնդման համար: Սակայն, կարծում եմ, ամենամոտ ժամանակներս այդ հարցը համատեղ լուծում կստանա: Հենց այս տեսանկյունից ես կդիտարկեի այդ հարցը:

Այնուամենայնիվ, շատ ռուսական և, ինչն առաջին հայացքից պետք է զարմանք հարուցի, հայկական ԶԼՄ-ներ և փորձագիտական հանրության ներկայացուիչներ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի փոխարինման շուրջ իրավիճակը շտապեցին ներկայացնել որպես սկանդալ և նույնիսկ ճգնաժամ հայ-ռուսական հարաբերություններում: Ինչպե՞ս եք դուք գնահատում Ռուսաստանի հետ հարբերությունների ներկայիս փուլը:

Ես ամենևին հակված չեմ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի շուրջ իրավիճակը ոպես սկանդալ կամ ճգնաժամ որակել: Կցանկանայի ևս մեկ անգամ ուշադրությունը սևեռել այն սկզբունքային պահի վրա, որ այդ գործընթացը բացառապես ներքին բնույթ է կրում: Հայաստանի կառավարությունն առանձնակի նշանակություն է տալիս ՀԱՊԿ շրջանակներում համագործակցության զարգացմանը և Կազմակերպության ամրապնդմանը` որպես գործուն տարածաշրջանային կառույց, որը կոչված է անվտանգության երաշխավորված պայմաներ ապահովել անդամ պետությունների զարգացման համար: Անկյունաքար դարձնելով Քարտուղարության գործունեության վրա այդ գործընթացի որևէ ազդեցության բացառման խնդիրը, ինչի մասին մենք տեղեկացրել ենք ՀԱՊԿ գծով մեր գործընկերներին, ինչպես նաև` Քարտուղարությանը, մենք նախաձեռնել ենք մի շարք քայլեր, որոնց թվում առաջինը գործող Գլխավոր քարտուղարի լիազորությունների վաղաժամկետ դադարեցման նախաձեռնությունն է:

Համոզված  եմ, որ բոլոր անդամ պետությունները շահագրգռված են արտաքին գործոններից ներքին գործոնների տարանջատման հարցում և կաջակցեն մեր կողմից առաջարկված աշխատանքի ալգորիթմին: Այդ ուղղությամբ

գոյություն ունի լիովին օրինական գործընթաց, ինչով մենք այժմ անցնում ենք: 

2017 թ. գործող գլխավոր քարտուղարի թեկնածությունը հաստատելիս ամրագրվեց մինչև 2020 թ. մայիս ժամկետը: Նախաձեռնելով լիազորությունների վաղաժամկետ դադարեցում` կնշե՞ք նոր թեկնածուի անունը:

Թեկնածությունն առաջադրվում է պաշտոնական խողովակներով:

Ճշգրտող հարց: ՀԱՊԿ մասով այս կամ այն որոշումն ընդունելիս արդյո՞ք Հայաստանի կառավարությունն ակնկալում է Կազմակերպության բոլոր երկրների, առաջին հերթին` Ռուսաստանի համար այդ որոշման հավանական ընդունելիությունը:

Մեր բոլոր որոշումներում, իհարկե, հաշվի են առնվում բոլոր այն ասպեկտները, որոնք կարևոր են այդ կառույցի համար: Եվ վարչապետն իր խորհրդականների և այդ գործընթացում ներգրավված այլ կառույցների հետ, իհարկե, առաջնորդվում է, այդ թվում` ձեր հիշատակած ասպեկտով: 

Աշխարհում այսօր, ընդհանուր առմամբ, նոր միտում կա, երբ արտաքին քաղաքականությունում շատ որոշումներ ընդունվում են` ելնելով ներքաղաքական իրողություններից, այլ կերպ ասած` հասարակության ցանկություններից: Նման բովանդակություն չե՞ք տեսնում Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունում`  հատկապես նախկին, ինչպես նաև գործող բարձրաստիճան պաշտոնյանների վերջին կալանավորումների մասով:

2008 թ. մարտի 1-ին Երևանի փողոցներում սպանվեց 10 մարդ, ավելի քան երկու հարյուր մարդ վիրավորվեց, շատերը ձերբակալվեցին: Կարծում եմ` «մարտի 1-ի գործը՚ բացառապես Հայաստանի ներքին խնդիրն է, և դրա լուծումը կարևոր է ինչպես անցյալի գնահատման, այնպես էլ` Հայաստանի ապագայի համար: Այդ պատճառով մենք «մարտի 1-ի գործը՚ և բոլոր հարակից գործընթացները համարում ենք բացառապես ներքին` արտաքին քաղաքականության  հետ կապ չունեցող հարց:

Ադրբեջանի ղեկավարության հետ Հայաստանի նոր ղեկավարի շփումներն առայժմ սահմանափակվել են Իլհամ Ալիևի հետ նրա ծանոթությամբ: Կա՞ն այլ տեղաշարժեր ղարաբաղյան գործընթացի վերակենդանացման ուղղությամբ:

Հիշեցնեմ, որ Բրյուսելում տեղի է ունեցել նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի արտաքին քաղաքական գերատեսչությունների ղեկավարների հանդիպումը, ինչպես նաև նրանց հանդիպումը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հետ: Մենք շարունակում ենք պնդել, որ պատրաստ ենք քննարկել ղարաբաղյան խնդրի բացառապես խաղաղ կարգավորումը` ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահության մանդատի շրջանակներում: Կարծում եմ` շատ հստակ է, թե ինչ նկատի ունենք նման դիրքորոշման ներքո: Ինչ վերաբերում է բանակցային գործընթացում հնարավոր տեղաշարժերին, ապա առայժմ դրանք սամանափակվում են ԱԳՆ ղեկավարների երկու հանդիպումով, մինչև Բրյուսելը նրանք շփվել են նաև Մինսկում: Ուզում եմ հիշեցնել, որ ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացը կանգ է առել ոչ երեկ և հաստատ ոչ Հայաստանում իշխանափոխության հետևանքով: Խաղաղարար գործըթնացն արդեն երկար ժամանակ տեղապտույտի մեջ է: 

Հայաստանի վարչապետը փաստորեն հանդես եկավ բանակցությունների սեղանի շուրջ Արցախի վերադարձի մասին հայտարարությամբ: Քայլեր արվո՞ւմ են այդ հայտարարության իրագործման ուղղությամբ:

Լինելով ծնունդով Հայաստանից` վարչապետը բազմիցս հայտարարել է Արցախում սեփական դիրքերի բացակայության մասին:  Այդ պատճառով Ադրբեջանի հետ խաղաղարար գործընթացը շարունակելու պատրաստակամություն հայտնելով` Նիկոլ Փաշինյանն ընդգծել է այդ գործընթացում բացառապես Հայաստանին ներկայացնելու իր մտադրության մասին: Կարծում եմ` նման դիրքորոշումը շատ տրամաբանական է: Եթե մենք ցանկանում ենք տևական և ամուր խաղաղության հասնել, եթե ուզում են լուծել հարցը, Արցախն ուղղակի չի կարող այդ գործընթացի մաս չլինել: Բոլոր այդ մոտեցումները հնչեցվել են պաշտոնական Երևանի կողմից: Թե ինչպես և ինչ ուղղությամբ դրանք առաջ մղել, վերջնականապես պարզ կդառնա բանակցային գործընթացի տեղաշարժի համար անհրաժեշտ մթնոլորտի ստեղծումից հետո:

Նշեք Հայաստանի նոր կառավարության արտաքին քաղաքական ուղեգծում տրանսֆորմացիաների գոյություն ունեցող կամ նախատեսվող հիմնական վեկտորները:

Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունում էական փոփոխություններ սպասել պետք չէ: Այդ մասին, ըստ էության, բազմիցս հայտարարվել է ամենաբարձր մակարդակով: Մենք շարունակելու ենք զարգացնել հայտարարված ուղեգիծը` ավելի մեծ արդյունավետություն հաղորդելու Հայաստանի հարաբերություներին` ինչպես երկկողմ, այնպես էլ բազմակողմ ձևաչափերում: Դա դաշնակցային փոխգործակցությունն է Ռուսաստանի հետ, համագործակցությունը ՀԱՊԿ, ԵԱՏՄ և ԱՊՀ շրջանակներում, Եվրամիության հետ Հայաստանի պայմանավորվածությունները CEPA-ի շրջանակներում: Եվ, իհարկե, մեր հարաբերություններն ամերիկյան, ասիական և մերձարևելյան ուղղություններով: Այդ պատճառով Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունում մեծ փոփոխությունների հեռանկարներ չեն դիտվում: Հայաստանում տեղի ունեցած տարնսֆորմացիաները բացառապես ներքաղաքական բնույթ են կրել և զուրկ են եղել որևէ աշխարհաքաղաքական համատեքստից: Այս առումով վեկտորների փոփոխության բացակայության վերաբերյալ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարություններն ընդամենը շարունակում և, ըստ էության, հաստատում են ի սկզբանե որդեգրած ուղեգիծը: Արտաքին կոնտուրում Հայաստանի կողմից հաստատված հարաբերությունները, ուղղություններն ու գերակայություններն այսրոպեական չեն. դրանք խորքային բնույթ են կրում: Նոր կառավարությունը պարզապես իր առջև նպատակ է դրել բարձրացնել դրանց արդյունավետությունը` հանուն երկրի զարգացման և քաղաքացիների բարեկեցության մակարդակի բարձրացման:

Դուք հերթական անգամ հաստատեցիք արտաքին քաղաքական ուղեգծում փոփոխությունների բացակայությունը: Սակայն, ռուսաստանյան հանրային տարածությունում Հայաստանի ղեկավարության նկատմամբ թերահավատությունը հասնում է այնպիսի մասշտաբների, որ թույլ է տալիս Երևանի արտաքին քաղաքականության հետևում «Սորոսի ձեռքը՚ տեսնել: Արդյո՞ք Դուք` որպես բանակցություններին մասնակցող մարդ, անմիջապես ռուս գործընկերներից նման թերահավատություն եք զգում:

Կարող եմ ասել, որ գործընկերների հետ մեր բոլոր բանակցությունները միշտ բնորոշվում ու բնորոշվել են հստակությամբ և դիրքորոշումների միանշանակությամբ, որոնք հավասարապես հնչում են` անկախ շփման հարթակից: Դա վերաբերում է նաև ռուս գործընեկրների հետ բանակցություններին: Մեզ համար այդ ասպեկտը շատ կարևոր է, ինչի մասին բազմիցս խոսել է վարչապետը: Այնուամենայնիվ, Հայաստանի կառավարությունը նոր է, հետևաբար` ամենից առաջ նոր անձինք իրենք պետք է ադապտացվեն գոյություն ունեցող իրողություններին: Կարծում եմ, որ այս ընկալումը պետք է արմատավորվի նաև մեր գործընկերների մոտ: Այս առոմով առաջընթաց կա, և ժամանակի ընթացքում այն  միայն կմեծանա: Համատեղ աշխատանքի արդյունավետությունը ոչ պակաս չափով կապված է նաև հաղորդակցության աստիճան հետ: Մենք դա հասկանում ենք, և աշխատում ենք այդ շատ կարևոր ուղղությամբ: Դեռ այս տարվա ապրիլ-մայիսին Հայաստանում տեղի ունեցող գործընթացների ամենասկզբում Ռուսաստանի ղեկավարությունը կատարվող իրադարձություններին, ընդհանուր առմամբ, շատ լոյալ էր վերաբերում: Մենք նման վերաբերմունքը գնահատում ենք` մեծ կարևորություն տալով դրան:

Սակայն, այն, որ մենք մտադիր ենք շարուանկել և զարգացնել Ռուասստանի հետ դաշնակցային հարաբերությունները, ամենևին չի նշանակում, թե մենք չունենք լուծումներ պահանջող հարցեր: Գլխավորն այն է, որ բոլոր այդ հարցերը լուծելի են, և լուծելի են` երկխոսության միջոցով:  Երկխոսությունը բաց է, և որպեսզի բոլորի` ներառյալ մեզ համար, ամեն բան հնարավորինս պարզ դառնա, փոքր-ինչ ժամանակ և շփում է անհրաժեշտ, ինչում մենք շահագրգռված ենք: Հայաստանը և Ռուսաստանը փոխհարաբերությունների երկարատև պատմություն ունեն: Հայաստանի ներքին կյանքում տեղի ունեցած արմատական փոփոխություններն արդյունքում ուղղված են այն բանին, որպեսզի Հայաստանը ներքին կայունություն ձեռք բերի և նոր` ավելի բարձր մակարդակով զարգացնի իր գործընկերային հարաբերությունները: