Հայաստանում հիշում են Օսմանյան կայսրությունում Հայոց ցեղասպանության անմեղ զոհերին

Արմինֆո.  Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցին Հայաստանում և Սփյուռքում հիշում են մարդկության դեմ այդ հանցագործության անմեղ զոհերին:

Վաղ առավոտից քաղաքացիները ծաղիկներ են տանում Հայոց ցեղասպանության զոհերի Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր: Իսկ երեկոյան, չնայած եղանակային վատ պայմաններին, հազարավոր քաղաքացիներ դուրս էին եկել փողոց՝ մասնակցելու ՀՅԴ երիտասարդական թևի կազմակերպած ավանդական ջահերով երթին:

110 տարի առաջ Օսմանյան Թուրքիան բնաջնջեց այդ պահին երկրի տարածքում բնակվող 1,5 մլն հայերի, նույնքան մարդ սփռվեց աշխարհով մեկ ՝ փրկվելով Ցեղասպանությունից: Ոչնչացվեցին հազարավոր հայկական ձեռագրեր, հարյուրավոր պատմական և ճարտարապետական հուշարձաններ, այրվեցին ավելի քան 60 հայկական քաղաքներ և 2,5 հազար գյուղեր։

1965 թվականի ապրիլի 24-ին Խորհրդային Հայաստանում կազմակերպվեցին ցույցեր Հայոց ցեղասպանության ճանաչման պահանջով: Այսպիսով քանդվեց այդ հարցի շուրջ ստեղծված լռության պատը։ 2015 թվականին Հայ Առաքելական Եկեղեցին սրբադասել է Ցեղասպանության զոհերին։

Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչվել և դատապարտվել է աշխարհի բազմաթիվ երկրների և ազդեցիկ միջազգային կազմակերպությունների կողմից: Հայերի զանգվածային սպանություններն առաջինը պաշտոնապես դատապարտել է Ուրուգվայի խորհրդարանը (1965)։ Հայերի բնաջնջումը պաշտոնապես ճանաչել են որպես ցեղասպանություն (ըստ միջազգային իրավունքի [177]) և դատապարտել նաև Ֆրանսիան (1998, 2000, 2001, 2006, 2012), Բելգիան, Նիդերլանդները, Շվեյցարիան՝ Ազգային խորհուրդը (խորհրդարանի ստորին պալատ), Շվեդիանը, Ռուսաստանը (1995), Լեհաստանը, Լիբանանը (2000), Իտալիան, Լիտվան, Հունաստանը, Սլովակիան, Կիպրոսը, Արգենտինան (2 օրենք, 5 բանաձև), Վենեսուելան, Չիլին, Կանադան (1996, 2002, 2004), Վատիկանը, Բոլիվիան (2014), Ավստրիանն (2015), Լյուքսեմբուրգը (2015), Բրազիլիան (2015), Պարագվայը (2015), Գերմանիան (2016), Չեխիան (2017), Պորտուգալիան (2019), ԱՄՆ-ը (2019), Լատվիան:

Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչել Է Եվրախորհրդարանը (1987, 2000, 2002, 2005, 2015), Հարավային Ամերիկայի երկրների խորհրդարանական կոալիցիան (ՄԵՐԿՈՍՈւՐ), ՄԱԿ-ի խտրականության կանխարգելման և փոքրամասնությունների պաշտպանության ենթահանձնաժողովը, Լատինական Ամերիկայի խորհրդարանը (2015): Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը պաշտոնապես պարտադիր պայման չէ ԵՄ-ին Թուրքիայի անդամակցության համար, սակայն որոշ հեղինակներ կարծում են, որ Թուրքիան ստիպված կլինի դա անել ԵՄ-ին անդամակցելու ճանապարհին:

Թուրքիայի Հանրապետությունը զգալի միջոցներ է ծախսում ժխտողականության PR արշավների վրա և նվիրատվություններ է անում համալսարաններին, որոնք ապահովում են թուրքական դիրքորոշման ճշմարտացիությունը: Տարբեր պետությունների խորհրդարանների կամ կառավարությունների կողմից Ցեղասպանության ճանաչման հերթական քննարկման ժամանակ Թուրքիան սպառնում է նրանց դիվանագիտական և առևտրային պատժամիջոցներով և սեփական փոքրամասնությունների նկատմամբ բռնաճնշումներով: Թուրքիայի տարածքում հայերի ֆիզիկական ներկայության հետքերը ոչնչացնելու համար երկրում պարբերաբար ոչնչացվում են հայկական ճարտարապետության հուշարձանները։

Ժխտողների փաստարկները սովորաբար ներկայացնում են հետևյալ հայտարարություններից մեկի մոդիֆիկացմամբ. Օսմանյան կայսրությունում հայերի զանգվածային սպանություններ երբեք չեն եղել, հայերի մահը տեղի է ունեցել սովից և հիվանդություններից՝ անզգուշությամբ պատերազմական գործողությունների գոտուց արտաքսման ժամանակ, երիտթուրքերի կողմից չի եղել հայերի բնաջնջման նպատակաուղղված քաղաքականություն, հայերի մահը Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած քաղաքացիական պատերազմի հետևանքն էր, որի հետևանքով զոհվեցին նաև բազմաթիվ թուրքեր: