Արմինֆո. Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը արտաքին քաղաքական խաղի միաժամանակյա սեանս է վարում Կովկասում և Մերձավոր Արևելքում, աֆղանական ուղղությամբ, Կենտրոնական Ասիայում և Կասպյան տարածաշրջանում: Այսպես է մեկնաբանել ռուս քաղաքագետ Սերգեյ Մարկեդնովը Մոսկվայի և Թեհրանի միջև հունվարի 17-ին ստորագրված ռազմավարական գործընկերության մասին պայմանագիրը:
Փորձագետը հիշեցրել է, որ հունվարի 17-ի առավոտյան Իրանի նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանը ժամանել է Մոսկվա, որտեղ Վլադիմիր Պուտինի հետ բանակցությունների արդյունքում ստորագրվել է համապարփակ ռազմավարական գործընկերության մասին պայմանագիրը: Նա նշել է, որ ռուս - իրանական սպասվող մերձեցումը մեծ հետաքրքրություն է առաջացնում։
Փորձագետն ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ Ուկրաինայում ՀՌԳ սկսելուց հետո Ռուսաստանը դիտարկվում է դրսից (եւ ինքն իրեն ներկայացնում է ներսից), որպես ամերիկակենտրոն աշխարհակարգի գլխավոր մարտահրավեր: "Ժամանակակից աշխարհում շատ երկրներ դժգոհ են ԱՄՆ-ի ռազմաքաղաքական գերակայությունից ։ Բայց, միևնույն ժամանակ, նրանք չեն շտապում խզել Արևմուտքի հետ և միավորել իրենց ջանքերը Մոսկվայի հետ ։ Որպես հետևանք ՝ հանրաճանաչ քաղաքական-փորձագիտական պատումը Ռուսաստանի "ռազմավարական մենության" և նրա երկու դաշնակիցների ՝ "բանակի և նավատորմի" մասին: Այս համատեքստում ոչ Արևմուտքի երկրների հետ ցանկացած գործընկերային կամ դաշնակցային պայմանավորվածության դուրս գալը, լինի դա ՉԺՀ-ն, ԿԺԴՀ-ն, Իրանը, սպասելի է, որ հայտնվեն տեղեկատվական կիզակետում ։ Իրանական դեպքը հատուկ է ։ Իսլամական Հանրապետությունը, շախմատիստների լեզվով ասած, վարում է արտաքին քաղաքական խաղի միաժամանակյա սեանս Կովկասում և Մերձավոր Արևելքում, աֆղանական ուղղությամբ, Կենտրոնական Ասիայում և Կասպյան տարածաշրջանում։ Եվ վերը նշված գրեթե բոլոր խնդիրները Մոսկվայի արտաքին քաղաքական առաջնահերթություններն են", - փաստել է Մարկեդնովը։
Այնուհետև նա հիշեցրել է, որ երկկողմ ռազմավարական համաձայնագրի ստորագրումը քննարկվել է ավելի քան մեկ տարի, և դեռ Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆը (Իրանի ԱԳ նախարար 2013 - 2021թթ.) ասել է, որ երկկողմ հարաբերությունների հիմունքների և համագործակցության սկզբունքների մասին պայմանագիրը (2001թ.) լուրջ թարմացում է պահանջում ։
"Սակայն Թեհրանի և Մոսկվայի միջև ամեն ինչ միշտ այդքան էլ պարզ չէ։ Կշեռքի մի նժարի վրա է Pax Americana-ի և արտատարածաշրջանային միջամտության մերժումը, արմատական իսլամական (սալաֆիական) հոսանքների դեմ պայքարը, զգուշավորությունը (բայց, միևնույն ժամանակ, "մրցակցային համագործակցությունը") Թուրքիայի նկատմամբ։ Բայց, մյուս կողմից, փոխադարձ անվստահության դարավոր բեռը (իրանական մտավոր միջավայրում Ռուսաստանի ՝ որպես իմպերիալիստական արևմտյան տերություններից մեկի մասին պատկերացումները շատ ուժեղ են), ինչպես նաև, եթե կուզեք, ազգային էգոիզմը չէին կարող և չեն կարող Մոսկվայում իրանական աչքերով նայել Իսրայելին, իսկ Թեհրանում ՝ ռուսական աչքերով Եվրասիայում սահմանների նախաձեռնողական ճշգրտումներին", - վստահ է քաղաքագետը։
Միևնույն ժամանակ, նա կարծում է, որ Թեհրանի համար այսօր կարևոր է զգալ ռուսական ուսը Սիրիայում, Լիբանանում, Եմենում՝ զգայուն ներարկումներից հետո և Դոնալդ Թրամփի Սպիտակ տուն գալու նախօրեին, որը հայտնի է "այաթոլլաների ռեժիմի" հանդեպ իր "առանձնահատուկ սիրով": "Բայց Մոսկվան էլ է զգում աշխարհաքաղաքական ներարկումների ուժը Անդրկովկասում և Սիրիայում։ Եվ "փրկիչ Թրամփին" առնչվող հույսերը լավ են հեռուստատեսային շոուների համար, բայց ոչ՝ իրականության համար: Եվ իրանական ուսն այդ համատեքստում հաստատ ավելորդ չի լինի", - նշել է Մարկեդոնովը։
Ռուս փորձագետն ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ պայմանագրերը փոխադարձ պաշտպանական համագործակցություն են, պարտավորություններ ՝ չօգնել երրորդ ուժերին Մոսկվայի և Թեհրանի դեմ ագրեսիվ գործողությունների, ինչպես նաև տարբեր անջատողական շարժումների դեպքում: Սկզբունքորեն կարևոր է արտաքին ուժերի "Կասպյան տարածաշրջանում, Կենտրոնական Ասիայում, Անդրկովկասում և Մերձավոր Արևելքում միջամտության կանխարգելման" մասին 12-րդ հոդվածի դրույթը ։ Սակայն ստորագրված փաստաթուղթը չի նշանակում ռազմաքաղաքական դաշինքի ձևավորում։ "Այդ մասին հստակ և առանց երկմտաննքի հայտարարել են և ԻԻՀ ԱԳ նախարար Աբբաս Արաքչին, և Մոսկվայում Իրանի դեսպան Քազեմ Ջալիլին։ "Պայմանագիրը, չնայած բազմաչափությանը, ավելի շատ շրջանակային է", - նշում է ռուս առաջատար իրանագետներից մեկը ՝ Վլադիմիր Սաժինը: Ըստ էության, այն թղթի վրա ամրագրեց շատ բաներ, որոնք Մոսկվան և Թեհրանն արդեն գործնականում իրականացնում են: Բայց, ինչպես ասում էին հին ժամանակներում, "առջևում դեռ շատ հետաքրքիր աշխատանք կա", - ամփոփել է Մարկեդոնովը:
Հիշեցնենք, որ նոյեմբերի 17-ին Ռուսաստանն ու Իրանը ռազմավարական գործընկերության շուրջ պայմանագիր են կնքել։ Փաստաթուղթը Մոսկվայում ստորագրել են երկու երկրների նախագահներ Վլադիմիր Պուտինը և Մասուդ Փեզեշքիանը՝ բանակցությունների արդյունքում: Փաստաթղթի մեկ երրորդը նվիրված է երկկողմ ռազմատեխնիկական համագործակցության և միջազգային անվտանգության հարցերին:
Առանձին կետով (հոդված 12) Մոսկվան եւ Թեհրանը սահմանել են, որ իրենք կնպաստեն "Կասպյան տարածաշրջանում, Կենտրոնական Ասիայում, Անդրկովկասում, Մերձավոր Արեւելքում խաղաղության եւ անվտանգության ամրապնդմանը" եւ կհամագործակցեն, ինչը կկանխի "նշված տարածաշրջաններում միջամտությունը եւ այնտեղ երրորդ պետությունների ապակայունացնող ներկայությունը":