Արցախի թեմի առաջնորդ. Արցախի մշակութային հուշարձանները ոչնչացվում են քաղաքակրթական արժեքների համար պայքարող Եվրոպայի աչքի առջեւ

Արմինֆո. Այսօրվա դրությամբ ոչ մի միջազգային կազմակերպություն, այդ թվում ՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն և Եկեղեցիների համաշխարհային խորհուրդը, ի վիճակի չեն պաշտպանել արցախյան խաչքարերը կամ եկեղեցիները: Արցախի մշակութային հուշարձանների փրկությունը հնարավոր է միայն արցախցիների արժանապատիվ վերադարձի միջոցով։ Այդ մասին նոյեմբերի 5-ին հայտարարել է Արցախի թեմի առաջնորդ Վրթանես եպիսկոպոս Աբրահամյանը՝ Ավետիք Իսահակյանի տուն-թանգարանում "Հայկական մշակութային ժառանգության արձանագրումն ու պահպանումը" ծրագրի շրջանակներում անցկացվող "Պատմության լուռ վկաները" խորագրով համաժողովում:

Այդ առնչությամբ եպիսկոպոսը համաժողովի մասնակիցներին և միջազգային կազմակերպություններին կոչ է արել ուշադրություն դարձնել նման կարևոր հարցի վրա և պահանջել Արցախի խաղաղ բնակչության վերադարձ իրենց տներ: "Եթե դուք ՝ որպես միջազգային կազմակերպությունների, իրավական կառույցների և Եվրոպայի ներկայացուցիչներ, խիզախություն ունեք, եկեք միջազգային բոլոր հարթակներում բարձրացնենք արցախցիների ՝ իրենց տները արժանապատիվ վերադարձի հարցը։ Միայն այդպես կարելի է վերականգնել արդարությունը", - ընդգծել է Վրթանես եպիսկոպոս Աբրահամյանը։

Նա նաև ուշադրություն է հրավիրել գիտաժողովի "Պատմության լուռ վկաները" խորագրի վրա ,  նշելով, որ ամեն ինչ տեղի է ունեցել քաղաքակրթական արժեքների համար պայքարող Եվրոպայի աչքի առաջ ։ "Հազարամյակներ շարունակ մեր ժողովուրդը կառուցել է այդ վանքերն ու եկեղեցիները ՝ ստեղծելով մշակութային ժառանգություն, իսկ զանգերի ձայները մարդկանց աղոթքի կոչ են արել։ Բայց այն ամենը, ինչ մենք ստեղծել ենք, Ադրբեջանը քանդում է։ Այն ամենը, ինչ մենք օրհնել ենք, նրանք անիծում են: Այս լուռ վկաները մեզ շատ ավելին են ասում, քան բազմաթիվ ստուգատեսային համաժողովներ", - նշել է Արցախի թեմի առաջնորդը։

Իր հերթին՝ Փարիզի արևելյան լեզուների և քաղաքակրթությունների պետական ինստիտուտի դոցենտ, արվեստաբան Աննա Լեյլոյան-Եկմալյանը հիշեցրել է, որ գիտաժողովի զեկույցները կներկայացվեն փուլ առ փուլ: Զեկույցների առաջին խումբը նվիրված է լինելու Արցախի անկախության 30 տարիների ընթացքում իրականացված հուշարձանների պահպանությանը և վերականգնողական նախագծերին: Փորձագետը նշել է, որ այդ նախագծերի մի մասը դեռ մշակման փուլում է, քանի որ դրանց նախաձեռնողները նոր են սկսում իրենց աշխատանքը: Զեկույցների հաջորդ խումբը վերաբերելու է վերականգնողական նախագծերին և ավարտվելու է այդ ուղղությամբ Մատենադարանի կողմից իրականացվող աշխատանքներով:

"Համաժողովը կազմակերպվել է այնպես, որ Հայաստանում գործող տարբեր հաստատություններ կարողանան մասնակցել։ Այն թույլ կտա մեզ միավորել ջանքերը ՝ իրականացնելու բազմամյա ծրագրեր, որոնցից կախված են մեր հետագա անելիքներն ու Արցախի մշակութային ժառանգության պահպանումը ։ Մենք պետք է միավորենք ուժերը, որպեսզի յուրաքանչյուրը կարողանա իր ներդրումն ունենալ այդ աշխատանքի իրականացման գործում", - եզրափակել է Եկմալյանը, հավելելով, որ հենց "Հիշատակարան" կազմակերպության անդամների արխիվների շնորհիվ է հաջողվել նման ծավալի աշխատանք իրականացնել։

Նշենք, որ "Հայկական մշակութային ժառանգության փաստագրում և պահպանում" ծրագիրն իրենից ներկայացնում է ակադեմիական նախաձեռնություն, որն ուղղված է անհետացման եզրին գտնվող հայկական հուշարձանների հավաքագրմանը և փաստաթղթավորմանը: Ծրագիրն իրականացվում է Հայաստանում գործող "Հիշատակարան" հասարակական կազմակերպության կողմից:

Ծրագիրը ֆինանսավորում է «Ալիֆ» և Գալուստ Գյուլբենկյանի հիմնադրամներից և համակարգվում է «Ինալկո» հիմնադրամի կողմից: Ծրագրի աշխատանքի կարևոր ասպեկտ է համագործակցությունը ԻՆԱԼԿՈ Արևելյան լեզուների և մշակույթների ազգային ինստիտուտի հետ, որը 1798 թվականից զբաղվում է հայոց լեզվի և մշակույթի դասավանդմամբ:

Հավելենք, որ ծրագրի նախաձեռնողներն են Հայաստանում գործող "Մեմորիալ" ՀԿ-ն և Փարիզի արևելյան լեզուների և քաղաքակրթությունների պետական ինստիտուտը (Ինալկո):

Հիշեցնենք, որ ավելի վաղ "Հայ դատի" համակարգում գործող Հայկական իրավական կենտրոնի հովանու ներքո միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնը հրապարակել էր մանրամասն զեկույց, որում նաև ուշադրություն է դարձվում Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից հայկական մշակութային և կրոնական օբյեկտների շարունակական ոչնչացմանը ՝ Արցախում հայկական ներկայության հետքերից ազատվելու նպատակով: Զեկույցը ներառում է արբանյակային պատկերներ և փաստաթղթեր այնպիսի կազմակերպություններից, ինչպիսիք են Caucasus Heritage Watch-ը, որոնք ցույց են տալիս մշակութային ոչնչացման չափը, որը դատապարտվում է միջազգային կազմակերպությունների կողմից, ինչպիսիք են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն և Եվրախորհրդարանը: Զեկույցում ընդգծվում է, որ այդ մշակութային ոչնչացումը և շրջափակման հետևանքները արտացոլում են ադրբեջանական հասարակության շրջանում հակահայկական տրամադրությունների ավելի լայն պատկերը: