Արմինֆո. Անկուսակցական պատգամավոր Թագուհի Թովմասյանի և "Հայաստան" խմբակցության պատգամավոր Աննա Գրիգորյանի նախաձեռնությամբ խորհրդարանում քննարկումներ են անցկացվել՝ նվիրված Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի պատմամշակութային ժառանգության ոչնչացմանը:
Քննարկմանը հրավիրված էին Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության, Արտաքին գործերի նախարարության և Արդարադատության նախարարության ներկայացուցիչներ, որոնք հրաժարվել են գալ: Մասնավորապես, ԱԳՆ-ը և ԱՆ-ը միանգամից մերժել են, ԿԳՄՍՆ-ը հաստատել է մասնակցությունը փոխնախարարի մակարդակով, սակայն հանդիպումից մեկ ժամ առաջ հաղորդել են, որ ներկա չեն լինելու: "Սա նշանակում է, որ կա քաղաքական հրաման ՝ չմասնակցել ընդդիմության նախաձեռնած քննարկումներին", - ասել է Թագուհի Թովմասյանը:
ԼՂՀ-ում հուշարձաններին առնչվող ընդհանուր իրավիճակը ներկայացրել է ՀԱԵ Արցախի թեմի թեմական խորհրդի նախագահ Լեռնիկ Հովհաննիսյանը: Նա նշել է, որ, ընդհանուր առմամբ, Արցախում կա 5 հազար հուշարձան, հավելելով, որ դրանք մոտավոր թվեր են, քանի որ այստեղ ներառված չեն քաղաքային և գյուղական նոր գերեզմանատները:
Հովհաննիսյանն անդրադարձել է Ադրբեջանի կողմից՝ դեռևս իրենց պատմաբան Զիա Բունիյատովի առաջ քաշած ալբանական ծագման հայեցակարգին ՝ դրանով իսկ Արցախի հայկական ժառանգությանը վերագրելով ալբանական ծագում: Նա ներկայացրել է Ադրբեջանի մշակույթի նախարարության կայքը, որտեղ հայկական հոգևոր և մշակութային հուշարձանները ներկայացված են որպես ադրբեջանական: Այդ համատեքստում խորհրդի նախագահը հիշեցրել է Ադրբեջանի նախագահի հրամանը եկեղեցիների վիմագրություններն ու արձանագրությունները ոչնչացնելու մասին, հայտարարելով, որ վերջիններս "ավելացվել են" հայերի կողմից ։ Միևնույն ժամանակ, նրանց պետության ղեկավարը հրաման է արձակել երկրի երեսից ջնջել այն ամենը, ինչ կառուցվել է Արցախում 1994 թվականից հետո։
Մասնավորապես, Հովհաննիսյանը հայտարարել է, որ եղած տվյալների համաձայն, արդեն ամբողջությամբ ոչնչացվել են Բերձորի Սուրբ Համբարձում եկեղեցին և Շուշիի Կանաչ Ժամը, ամբողջությամբ երկրի երեսից ջնջվել են հետևյալ բնակավայրերը. Հադրութի Մոխրենես և Խծաբերդ գյուղերը, Ասկերանի շրջանի Սիգնախ գյուղը, Հադրութի Մեծ թաղեր գյուղը, Շուշիի Քարին թաղը ։ Խոսելով իր հայրենի Քարին թաղ բնակավայրի մասին ՝ նա նշել է, որ այնտեղ մնացել է միայն եկեղեցին, քանի որ այն հհիշաատակվում է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 2022 թվականի գործով, ինչպես նաև ամբողջությամբ Հադրութի Սուրբ Խաչ եկեղեցին ։ ՀԱԵ Արցախի թեմի թեմական խորհրդի նախագահը նշել է նաև, որ Արցախում դինամիկ կերպով ընթանում է եկեղեցիների իսլամացման գործընթաց, կառուցվում են մզկիթներ:
Նա պատրաստել էր նաև ծրագրեր և լուծումներ, որոնք նախատեսում էր ներկայացնել Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությանը, սակայն գերատեսչության ներկայացուցիչներից ոչ ոք այդպես էլ չի ներկայացել: Ընդ որում, Հովհաննիսյանը նշել է, որ ԿԳՄՍՆ ներկայացուցիչների հետ հանդիպումներն ակտիվ են ընթացել բռնի տեղահանությունից հետո՝ սկզբնական շրջանում: Ընդ որում, նա բողոքել է Հայաստանի ԱԳՆ-ի աշխատանքից ։ Նրա խոսքով ՝ ԿԳՄՍՆ-ի միջոցով ԱԳՆ են փոխանցվել համապատասխան փաստաթղթեր, որպեսզի արտաքին քաղաքական գերատեսչությունն իր խողովակներով դրանք փոխանցի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հանձնաժողովին, սակայն մինչ օրս այդ մասին որևէ տեղեկություն չկա: Տարբեր աղբյուրներից ստացվող տեղեկությունների համաձայն ՝ այդ փաստաթղթերը, ինչպես ասել է Հովհաննիսյանը, այդպես էլ չեն փոխանցվել ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին։
«Տպավորություն է ստեղծվում, որ աջ ձեռքը չգիտի, թե ինչ է անում ձախ ձեռքը: Այսինքն՝ ԿԳՄՍՆ-ի հետ կարող ենք աշխատել։ Բայց երբ հարցը փոխանցվում է ԱԳՆ-ին, հետագա ելքն անհայտ է», - դժգոհել է ՀԱԵ Արցախի թեմի խորհրդի ղեկավարը ։