Արմինֆո. Ադրբեջանը չի ձգտում խաղաղության իր հարևանների հետ, ներառյալ Հայաստանը՝ չնայած հակառակի մասին իր հայտարարություններին։ Այդ մասին ասվում է Հայաստանի նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանի հոդվածում, որը հրապարակվել է Newsweek-ում։
Այդ առնչությամբ նա հիշեցրել է, որ մեկ տարի առաջ Ադրբեջանը ստիպել է 120,000 էթնիկ հայերի հեռանալ Լեռնային Ղարաբաղից՝ ոչնչացնելով դրա վաղեմի ինքնակառավարումը և ջնջելով Հայաստանի պատմական տարածքներում հայկականության բոլոր հետքերը:
«Եթե Ադրբեջանն իսկապես հանձնառու լիներ խաղաղությանը, ապա կդադարեր ջնջել հայկական մշակութային և պատմական ներկայությունը Լեռնային Ղարաբաղում, կհրաժարվեր Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ իր շարունակական հավակնություններից, կհեշտացներ Լեռնային Ղարաբաղի տեղահանված բնակչության վերադարձն իրենց նախնիների հայրենիք և անհապաղ ազատ կարձակեր մեկ տարի առաջ ձերբակալված քաղբանտարկյալներին՝ ինքնավար շրջանի նախկին ղեկավարությանը»,- նշել է Օսկանյանը:
Դիվանագետը հավելել է, որ ադրբեջանական վարչակարգն աշխարհի ամենաբռնապետական, կոռումպացված և ագրեսիվ ռեժիմներից մեկն է:
"Ես ՝ որպես 1998-2008 թվականներին Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար, ով տասնամյակներ խաղաղության շուրջ բանակցություններ է վարել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև՝ այնպիսի տերությունների աջակցությամբ, ինչպիսիք են ԱՄՆ-ը, Ռուսաստանը և Ֆրանսիան, կոչ եմ անում աշխարհին ճնշում գործադրել Ադրբեջանի նկատմամբ, որպեսզի նա շտկվի:
Եվ, բախտի բերմամբ, կա մի միջոց: ՄԱԿ-ի Կլիմայի խորհրդաժողովը (COP - 29) պետք է տեղի ունենա Բաքվում նոյեմբերի կեսերին. անցկացման վայրի ընտրությունը լուրջ հակասություններ է առաջացրել, քանի որ Ադրբեջանը նաև նավթի և գազի առաջատար արտադրող է և մեծ ներդրում ունի գլոբալ աղտոտման գործում: Դա կասկածելի ընտրություն էր բոլոր մակարդակներում, բայց նաեւ աշխարհին տալիս է ազդեցության որոշակի լծակներ", - կարծում է Հայաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչության նախկին ղեկավարը։
Ընդ որում, Օսկանյանն ընդգծել է, որ նրանք, ովքեր այժմ պահվում են Բաքվում , Լեռնային Ղարաբաղի նախկին նախագահներ Արայիկ Հարությունյանը, Բակո Սահակյանը եւ Արկադի Ղուկասյանը, նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը, խորհրդարանի խոսնակ Դավիթ Իշխանյանը, ԱԳ նախկին նախարար Դավիթ Բաբայանը եւ պաշտպանության նախարար Լեւոն Մնացականյանը, հանդիսանում են ժողովրդի օրինական ներկայացուցիչները, որը ձգտում էր ինքնորոշման՝ միջազգային իրավունքին համապատասխան:
"Արդյո՞ք համաշխարհային տերությունները բանակցել են ահաբեկիչների և հանցագործների հետ այս բոլոր տարիներին, ինչպես հիմա ենթադրում է Ադրբեջանը։ Իհարկե ոչ։ Այդ առաջնորդները համեմատելի են այնպիսի գործիչների հետ, ինչպիսիք են Իբրահիմ Ռուգովան՝ Կոսովոյից, կամ Ժոզե Ռամոս-Օրթան՝ Արևելյան Թիմորից, մարդիկ, ովքեր պայքարում էին իրենց ժողովրդի ինքնորոշման համար՝ խաղաղ միջոցներով: Նրանց ձերբակալումը քաղաքական քայլ է, որպեսզի լռեցնեն հայկական գործը, միջազգային իրավունքի լուրջ խախտում եւ մարտահրավեր համաշխարհային դիվանագիտական գործընթացի լեգիտիմությանը", - համոզված է հայ դիվանագետը:
Նրա խոսքով, թեև Ադրբեջանը հավակնում է ինքնիշխանության Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ, և թեև այն մտել է Խորհրդային Հանրապետության կազմի մեջ, որը դարձել է Ադրբեջան, այն երկար ժամանակ եղել է հայկական կյանքի սիրտը ՝ ինքնորոշման իրավունքի շատ հիմնավորված պահանջով:
"Խորհրդային Միության գոյության վերջին տարիներին Լեռնային Ղարաբաղի կողմից այդ իրավունքն իրացնելու փորձն անզիջում արձագանք է հարուցել Ադրբեջանի կողմից, ինչը հանգեցրել է հայերի և ադրբեջանցիների միջև լայնամասշտաբ հակամարտության։ Այս հրդեհն ի վերջո ավարտվել է 1994 թվականի հրադադարով, ինչը թույլ էր տվել տարածաշրջանին ինքնակառավարում հաստատել:
Շուրջ երեք տասնամյակ Լեռնային Ղարաբաղը պահպանում էր փաստացի անկախ կարգավիճակը, իսկ պետականաշինության ջանքերը հիմնված էին ժողովրդավարական սկզբունքների և մարդու իրավունքների նկատմամբ հարգանքի վրա: Մշտական լուծմանն ուղղված բանակցությունները ՝ ԱՄՆ - ի, Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի համանախագահությամբ, ընդգծում էին խաղաղ կարգավորումը, մարդու իրավունքների հարգումը և միջազգային իրավունքի պահպանումը: Սակայն 2020 թվականին Ադրբեջանի ագրեսիան կտրուկ սրվեց, և կարճատև պատերազմի ընթացքում ռեժիմը զաավթեց անկլավի արտաքին տարածքի մեծ մասը։ Երեք տարի անց ՝ հետագա բախումներից հետո, Ադրբեջանը հարձակվեց Լեռնային Ղարաբաղի վրա, էթնիկ զտում իրականացրեց և առևանգեց տարածաշրջանի ղեկավարությանը", - նշել է նախկին նախարարը։
Նա հավելել է, որ վերը շարադրվածը հանգեցնում է իսկապես տարօրինակ հանգամանքների, երբ բռնապետ Իլհամ Ալիևի ռեժիմը, որը Ժողովրդավարության համաշխարհային բոլոր վարկանիշներում զբաղեցնում է ստորին աստիճանները, ինչպես՝ Freedom House-ի հրապարակած վարկանիշը, դառնում է COP-29-ի տերը:
Օսկանյանը վստահ է, որ դա միջազգային դիվանագիտության մեջ խաղարկվող բարոյական հակասությունների խորհրդանիշ է։ "Լինելով նավթի և գազի համաշխարհային առաջատար արտադրողներից մեկը՝ Ադրբեջանը հսկայական շահույթ է ստանում հանածո վառելիքից ՝ հենց այն ճյուղից, որը նպաստում է կլիմայի փոփոխությանը։ Այնուամենայնիվ, նրան հարթակ են տրամադրել կլիմայական աղետի հետեւանքների մեղմացման գլոբալ գագաթնաժողովի անցկացման համար։ Այս էկոլոգիական երեսպաշտությունն, ինքնին, աղակող է, այդուհանդերձ, այո, կա մի պատմվածք, որտեղ կլիմայական սրիկաներին դրդում են, նրանց տեղ տալով սեղանի շուրջ կամ, նույնիսկ, թույլ տալով հյուրընկալել հավաքվածներին: Ի վերջո, COP28 –ը հյուրընկալել էր Արաբական Միացյալ Էմիրությունները", - նշել է նա։
Այնուամենայնիվ, ըստ Օսկանյանի, ոչ մի փաստարկ չկա այն բանի օգտին, որպեսզի Ադրբեջանին թույլ տրվի խուսափել Լեռնային Ղարաբաղում մարդու իրավունքների խախտումների համար պատասխանատվությունից: "Թույլ տալ Ադրբեջանին անցկացնել COP29-ը, չդիմակայելով նրա ռեպրեսիվ գործողություններին, կնշանակեր աչք փակել նրա կատարած վայրագությունների վրա։ Եվ COP-29-ը, իրոք, ներգործության հազվագյուտ հնարավորություն է:
Համաշխարհային հանրությունը, հատկապես, ԱՄՆ-ի նման երկրների պետական գործիչները, պետք է պահանջեն, որպեսզի Ադրբեջանն ազատ արձակի հայ ռազմագերիներին և քաղաքական առաջնորդներին, որոնց նա ապօրինաբար ձերբակալել է: Եվ նրանք պետք է պատրաստ լինեն բոյկոտել համաժողովը կամ ցածր կարգի պատվիրակություններ ուղարկել, եթե այդ պահանջը մերժվի:
Ադրբեջանը գիտի, որ ձերբակալվածները ոչ մի հանցագործություն չեն կատարել, բայց չի սպասում, որ իր բլեֆը կբացահայտվի։ Այո, կա ռիսկ, որ Բաքուն իրենը կպնդի։ Բայց այդ ռիսկը կնվազի, եթե վերջնագիրն արմատական լինի և հնչեցվի բազմաթիվ պետական գործիչների և ՀԿ-ների կողմից ։ Դա տագնապալի ազդանշան կլինի ողջ աշխարհի բռնապետերի և անբարեխիղճ գործիչների համար", - վստահ է դիվանագետը։
Հիշեցնելով գագաթնաժողովը մեկ այլ ավելի ժողովրդավարական երկիր տեղափոխելու հնարավորության մասին՝ Օսկանյանը հայտարարել է, որ կլիմայի փոփոխության հրատապությունն անվիճելի է, սակայն անհրաժեշտ է երաշխավորել, որ մարդու իրավունքները եւ բնապահպանական արդարությունը միմյանց բացառող չեն:
"Կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարը պետք է ընթանա բարոյական ազնվությամբ։ Աշխարհը պետք է վճռական լինի և թույլ չտա Ադրբեջանին օգտագործել կլիմայական օրակարգը որպես փիար-վահան, շարունակելով ճնշել հայերին, ճնշել օրինական քաղաքական շարժումները և պահել քաղբանտարկյալներին:
Ժամանակը սուղ է։ COP29-ն արագորեն մոտենում է, և աշխարհը հնարավորություն ունի ցույց տալու իրական հանձնառությունը մարդու իրավունքներին, օրենքի գերակայությանը և ինքնորոշման սկզբունքին, որն ապահովված է գործողություններով: ԱՄՆ - ը, Եվրամիությունը և այլ ժողովրդավարական կազմավորումներ պետք է ստանձնեն նախաձեռնություն, օգտագործելով COP - 29-ը որպես լծակ ՝ պահանջելու ազատ արձակել այդ բանտարկյալներին: Նրանք պետք է բարձրաձայնեն։ Եվ, որ ավելի կարեւոր է, նրանք պետք է գործեն", - ամփոփել է Օսկանյանը։