Կլաարը կոչ է արել չխառնել արցախցիների՝ իրենց տներ վերադառնալու իրավունքի և ադրբեջանցիների՝ Հայաստան վերադառնալու մասին հարցերը

Արմինֆո. Ադրբեջանը պարտավորություններ ունի Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ, որից նա չի հրաժարվում։ Այդ մասին հայտարարել է Հարավային Կովկասի և Վրաստանի ճգնաժամի հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարը։

JAMnews-ի հետ հարցազրույցում, անդրադառնալով արցախցիների՝ իրենց տները վերադառնալու հեռանկարին, Կլաարը հույս է հայտնել, որ թշնամության և բռնության էջը վերջապես կարող է փակվել մեկընդմիշտ՝ ի շահ տարածաշրջանի ողջ բնակչության, այդ թվում՝ Ղարաբաղի հայերի:

«ԵՄ-ն շատ հստակ է եղել այս հարցում, և դա նաև իմ ակնկալիքն է, որ ԼՂ-ի հայերը կլինեն հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի մաս, և որ Բաքվի և նրանց միջև ուղղակի բանակցություններ կլինեն իրենց հայրենի տարածաշրջան անվտանգ և արժանապատիվ վերադարձի շուրջ:

Ադրբեջանն այս առումով պարտավորություն ունի, որից, ինչպես ինձ է թվում, չի հրաժարվում», - հավելել է եվրոպացի պաշտոնյան:

Նրա ասելով, նման ապագայի պարամետրերն ու պայմանները պետք է գտնվեն և համաձայնեցվեն ներառական և փոխադարձ հարգանքի վրա հիմնված երկխոսության միջոցով: «Իմ կարծիքով՝ կարգավորումը նշանակում է բաց վերքերի բացակայություն, և հետևաբար այս հարցը պետք է լինի ավելի լայն խաղաղության գործընթացի մաս:

Երբեմն այս համատեքստում բարձրացվում են այլ հարցեր, ինչպիսին է այսպես կոչված «Արևմտյան Ադրբեջանի» հարցը: Ինձ համար դրանք լիովին տարբեր հարցեր են, որոնք չեն կարող մեկ հարթության վրա դրվել:

Առաջինը ղարաբաղցի հայերի՝ իրենց նախնիների հայրենիք վերադարձին մղված աջակցությունն է, որը Ադրբեջանի պարտավորությունն է: Երկրորդը Ադրբեջանի այլ մասերում, այդ թվում՝ Բաքվում ապրած հայերի, կամ Հայաստանում ապրած ադրբեջանցիների հարցն է:

Բնականաբար, նրանք նույնպես պետք է կարողանան այցելել այն վայրերը, որտեղ իրենք կամ իրենց ընտանիքներն ապրել են, կամ նույնիսկ վերադառնալ այնտեղ ապրելու, եթե ցանկանան, և սա նույնպես պետք է լինի կարգավորման հետևանք, բայց դա լիովին այլ հարց է, քան Ղարաբաղի հայերի խնդիրը», - հայտարարել է Կլաարը:

Մանրամասնելով մարդասիրական հարցերի կարևորությունը կայուն խաղաղության համար՝ եվրոպացի պաշտոնյան հավաստիացրել է, որ իր համար հարաբերությունների կարգավորման ողջ գործընթացը վերաբերում է մարդկանց և, հետևաբար, մարդասիրական հարցերին:

«Սակայն, եթե նկատի ունեք գերիների և անհայտ կորածների կոնկրետ հարցը, ապա դրանք, իհարկե, նույնպես առանցքային տարրեր են: ԵՄ հատուկ ներկայացուցչի պաշտոնում իմ աշխատանքի ընթացքում ամենահուզիչ փորձառություններից մեկը 2021 թվականի վերջին Ադրբեջանի գերությունից տասը հայ զինվորների ազատ արձակումն էր: Ես հպարտ էի, որ ԵՄ-ն կարողացավ օգնել այդ ժամանակ և որ ես անձամբ կարողացա ուղեկցել այդ նախկին գերիներին, երբ նրանք 2021 թվականի դեկտեմբերի 19-ին Բաքվից հայրենադարձվեցին Երևան: Ես խորապես համոզված եմ, որ բոլոր գերիների ազատ արձակումը, բոլոր կողմերի լավ և արդյունավետ համագործակցությունը անհայտ կորածների ճակատագրի, ինչպես նաև ականազերծման ջանքերի հարցում վճռորոշ տարրեր են կայուն խաղաղության և թշնամության ու բռնության էջը վերջնականապես փակելու համար:

Եվ ինձ անձամբ տխրեցնում է այն, որ մենք դեռ իսկապես չենք կարողանում առաջընթաց գրանցել այդ հարցերում: Վստահ եմ, որ սա կմնա առանցքային խնդիր իմ աշխատանքը շարունակող հաջորդ պաշտոնյայի համար», - ասել է նա:

Հիշեցնենք, որ այսօր Ադրբեջանը խոսք անգամ չի ասում Արցախի հայերի՝ իրենց տներ վերադառնալու հնարավորության մասին։ Ադրբեջանի իշխանություններն Արցախի գրավյալ տարածքներում ավերում են ամբողջ գյուղեր, օկուպացված տարածքների ակտիվ բնակեցում են իրականացնում։ Իսկ մինչ ԼՂՀ հայաթափումը Բաքվում միայն թույլ էին տալիս արցախցիների բնակության հնարավորությունը ՝ Ադրբեջանի քաղաքացիություն ընդունելու պայմանով։ Ավելին, այժմ, որպես Երևանի և Բաքվի միջև հարաբերությունների կարգավորման ևս մեկ նախապայման, Ադրբեջանը Հայաստանում շուրջ 300 հազար ադրբեջանցիների վերաբնակեցման պայման է առաջ քաշում։