Հայաստանը ՇՀԿ-ում դիտորդի կարգավիճակ ստանալու հայտ է ներկայացրել

Արմինֆո.Առնվազն հինգ երկիր՝ Հայաստանը, Ադրբեջանը, Բանգլադեշը, Կամբոջան և Շրի Լանկան ՇՀԿ-ում դիտորդ երկրի կարգավիճակ ստանալու հայտ է ներկայացրել: Այս մասին "Իզվեստիա"-ին հաղորդել է ՇՀԿ քարտուղարությունում Իրանի Իսլամական Հանրապետության ազգային համակարգող Մեհրդադ Քիաեին։

"Մի քանի երկրներ անդամակցության հայտ են ներկայացրել, այդ թվում՝ Կամբոջան, Շրի Լանկան, Հայաստանը, Բանգլադեշը, Ադրբեջանը և այլն ։ Այս երկրները (բացառությամբ Բանգլադեշի) ցանկանում են փոխել իրենց կարգավիճակը երկխոսության գործընկերից դիտորդի: Մենք, սկզբունքորեն, պատրաստ ենք քննարկել այդ հարցը և համապատասխան հայտատուների և կազմակերպության անդամ պետությունների հետ համաձայնեցնելով ինչ-որ եզրակացության գալ", - ասել է Մեհրդադ Քիաեին։

Նրա խոսքով ՝ սկզբում նրանք պետք է դիտորդ դառնան և միայն կարող են լիարժեք մասնակից լինել ։

Շանհայի համագործակցության կազմակերպությունը (ՇՀԿ) հիմնադրվել է 2001 թվականի հունիսի 15-ին Շանհայում "Շանհայի հնգյակի" պետությունների և Ուզբեկստանի կողմից: "Շանհայի հնգյակի" մեխանիզմը հիմնադրվել է 1996-1997 թվականներին Ղազախստանի, Ղրղզստանի, Չինաստանի, Ռուսաստանի և Տաջիկստանի միջև ռազմական ոլորտում վստահության ամրապնդման և սահմանամերձ շրջաններում զինված ուժերի փոխադարձ կրճատման մասին համաձայնագրերի ստորագրման արդյունքում:

2002թ. հունիսին ՇՀԿ անդամ պետությունների ղեկավարների Սանկտ Պետերբուրգի գագաթնաժողովում ստորագրվել է Շանհայի համագործակցության կազմակերպության կանոնադրությունը ' փաստաթուղթ, որն ամրագրում է կազմակերպության նպատակներն ու սկզբունքները, դրա կառուցվածքը և գործունեության հիմնական ուղղությունները: ՇՀԿ-ի հիմնական նպատակներն են ՝ մասնակից երկրների միջև փոխվստահության և բարիդրացիության ամրապնդումը, քաղաքական, առևտրատնտեսական, գիտատեխնիկական և մշակութային, ինչպես նաև կրթության, էներգետիկայի, տրանսպորտի, զբոսաշրջության, շրջակա միջավայրի պաշտպանության և այլ ոլորտներում նրանց արդյունավետ համագործակցության խթանումը; տարածաշրջանում խաղաղության, անվտանգության և կայունության համատեղ ապահովում և պահպանում, ժողովրդավարական, արդար և ռացիոնալ նոր միջազգային քաղաքական և տնտեսական կարգի ստեղծման խթանում: ՇՀԿ կանոնադրության 13-րդ հոդվածի համաձայն, կազմակերպության անդամ պետություններ կարող են դառնալ նաև ՇՀԿ տարածաշրջանի այլ երկրներ: Միևնույն ժամանակ, Խարտիայի 14-րդ հոդվածը նախատեսում է շահագրգիռ պետությանը կամ միջազգային կազմակերպությանը դիտորդի կամ երկխոսության գործընկերոջ կարգավիճակ տալ: Դիտորդ պետությունները կարող են հրավիրվել ՇՀԿ ՍԳԳ և ՍԳՊ նիստերին: ՇՀԿ երկխոսության գործընկերոջ կարգավիճակի մասին կանոնակարգով նախատեսվում է գործընկեր պետության մասնակցության հնարավորություն նախարարական մակարդակի պրոֆիլային հանդիպումներին, գործընկերության առարկա հանդիսացող հարցերի վերաբերյալ ավագ պաշտոնատար անձանց աշխատանքային խմբերի և հանձնաժողովների նիստերին:

2015 թվականի հուլիսի 10-ին Ուֆայում տեղի է ունեցել Շանհայի համագործակցության կազմակերպության մասնակից պետությունների ղեկավարների խորհրդի նիստը, որտեղ ելույթ է ունեցել Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Ս.Ա. Սարգսյանը: Ուֆայի գագաթնաժողովի արդյունքներով ընդունվել են մի շարք փաստաթղթեր, այդ թվում ՝ Հայաստանի Հանրապետությանը ՇՀԿ երկխոսության գործընկերոջ կարգավիճակ տալու մասին որոշումը: Հայաստանի Հանրապետությանը Շանհայի համագործակցության կազմակերպության երկխոսության գործընկերոջ կարգավիճակ շնորհելու մասին հուշագիրը ստորագրվել է 2016 թվականի ապրիլի 16 - ին Պեկինի ՇՀԿ կենտրոնակայանում:

2023 թվականի հուլիսի 4 - ին Հնդկաստանի նախագահությամբ հեռավար ձևաչափով տեղի է ունեցել ՇՀԿ անդամ պետությունների ղեկավարների խորհրդի 23-րդ նիստը, որի արդյունքում Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը պաշտոնապես միացել է ՇՀԿ - ին ՝ դառնալով նրա իններորդ անդամ պետությունը ։ ՇՀԿ անդամ պետությունների ղեկավարների խորհրդի հերթական նիստը պլանավորվում է անցկացնել 2024 թվականին Ղազախստանի մայրաքաղաք Աստանայում, որի արդյունքում Ղազախստանի Հանրապետությունը կստանձնի կազմակերպության նախագահությունը առաջիկա մեկ տարվա համար: