Արմինֆո.ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հրապարակել է կրոնական ազատության մասին 2023 թվականի զեկույցը և խոսել Հայաստանում առկա խնդիրների մասին: Պետդեպարտամենտի զեկույցում հիշեցվում է, որ, Հայաստանի սահմանադրության համաձայն, յուրաքանչյուր ոք ունի մտքի, խղճի և կրոնի ազատություն: Այն ճանաչում է Հայ Առաքելական Եկեղեցին (ՀԱԵ) որպես ազգային եկեղեցի և ազգային ինքնության պահապան, բայց նաև հաստատում է կրոնական կազմակերպությունների և պետության տարանջատումը:
Պետդեպարտամենտում հիշեցրել են, որ օրենքն արգելում է, բայց չի սահմանում հոգեորսությունը, որը կարելի է մեկնաբանել որպես հարկադիր վերաբերմունք: Այն արգելում է "կրոնի ազատության իրավունքի իրականացմանը խոչընդոտելը", ինչպես նաև կրոնի հիման վրա անձի կամ խմբի նկատմամբ ատելություն հրահրելը կամ բռնություն հրահրելը, ընդ որում պատիժները ներառում են տուգանքներ, հասարակական աշխատանքներ և բանտարկություն:
"Չնայած 2022 թվականին եզդի իրավապաշտպան Սաշիկ Սուլթանյանի նկատմամբ դատական գործընթացի դադարեցմանը, կառավարությունը շարունակում էր նրա դեմ մեղադրանքներ ներկայացնել "թշնամանք հրահրելու" համար, եւ նրա ձերբակալման օրդերն ուժի մեջ էր մնում։
Բացի այդ, հոկտեմբերին Երևանի դատարանը բապտիստ Դավիթ Նազարեթյանին դատապարտել է երկու տարվա ազատազրկման՝ զինվորական կամ այլընտրանքային ծառայությունից կամ զորակոչից խուսափելու համար, չնայած քաղաքացիական այլընտրանքային ծառայություն անցնելու նրա բազմաթիվ խնդրանքներին, դատարանը հայտարարել է, թե նա չի կարողացել ապացուցել, որ զինվորական ծառայությունը հակասում է իր կրոնական համոզմունքներին: Այս գործով պետական քննիչը դիմել է ԵՊՀ աստվածաբանության ֆակուլտետին ՝ խնդրելով ստուգել Նազարեթյանի կրոնական համոզմունքները", - նշել են ԱՄՆ Պետդեպարտամենտում։ Զեկույցում նաև ուշադրություն է հրավիրվում այն հանգամանքին, որ 2023 ուսումնական տարում Հայաստանի իշխանություններն սկսել են աստիճանաբար հանել Հայ Առաքելական Եկեղեցու պատմության դասընթացը պարտադիր դպրոցական ծրագրից, փոխարենը համապատասխան պատմական բովանդակությունը ներառելով հայագիտության ավելի լայն ուսումնական ծրագրում: Եվ դա ՝ չնայած ՀԱԵ-ի առարկություններին։ "Կառավարության և Հայ Առաքելական Եկեղեցու ներկայացուցիչները, այդ թվում ՝ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն և վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, միմյանց քննադատող հրապարակային հայտարարություններ են արել ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործում կառավարության գործողությունների և քաղաքականությանը Հայ Առաքելական Եկեղեցու մասնակցության վերաբերյալ", - այնուհետև ասվում է զեկույցում։
Զեկույցում տեղ է գտել նաև սինագոգին առնչվող մի դրվագ, երբ 2023 թվականի հոկտեմբեր և նոյեմբեր ամիսներին անհայտ անձինք սադրանք էին կազմակերպել Երևանի միակ հրեական սինագոգի շենքի մոտ։ Զեկույցի հեղինակները հիշեցնում են, որ տարեվերջին կառավարությունը շարունակել է միջադեպերին հնարավոր օտարերկրյա մասնակցության հետաքննությունը:
Զեկույցում նշվում են նաև Եհովայի վկաների գործունեության հետ կապված միջադեպերը ։ "Ըստ կրոնական փորձագետների, չնայած հիմնական լրատվամիջոցները տարվա ընթացքում, հիմնականում, չեզոք կամ պակաս խտրական էին կրոնական կազմակերպությունների նկատմամբ, սոցիալական մեդիան և բուլվարային մամուլը շարունակում էին հրապարակել նյութեր, որոնք կրոնական խմբերը անվանում էին ատելության հրահրում":
"ԱՄՆ դեսպանը և դեսպանատան մյուս աշխատակիցները շարունակել են քարոզել կրոնական հանդուրժողականություն, կրոնական փոքրամասնությունների նկատմամբ հարգանք և միջկրոնական երկխոսություն կառավարության պաշտոնյաների, այդ թվում ՝ արտաքին գործերի նախարարության հետ հանդիպումների ժամանակ: Դեսպանը և դեսպանության մյուս ներկայացուցիչները պարբերաբար հանդիպումներ են ունեցել ՀԱԵ ներկայացուցիչների և կրոնական փոքրամասնությունների խմբերի հետ ՝ քննարկելու երկրում կրոնի ազատության վիճակը: Մարտին դեսպանը հանդիպել է Գարեգին Բ-ի հետ ՝ քննարկելու Լեռնային Ղարաբաղում կրոնական և մշակութային օբյեկտների պահպանումը: Դեսպանատան ներկայացուցիչները շարունակել են քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների հետ քննարկել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ազդեցությունը հայկական համայնքների համար նշանակություն ունեցող կրոնական խմբերի եւ կրոնական օբյեկտների վրա, ինչպես նաեւ Երեւանի հրեական համայնքի ղեկավարների հետ քննարկել են դրանց վրա սինագոգի վրա հարձակման ազդեցությունը",- նշվում է զեկույցում: