Caucasus Heritage Watch-ն ահազանգում է Արցախի օկուպացված տարածքներում Ադրբեջանի կողմից հայկական ժառանգության ոչնչացման դեպքերի 75 տոկոսով ավելացման մասին

Արմինֆո.Caucasus Heritage Watch-ը (CHW) Արցախի շուրջ ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ իր 7-րդ զեկույցում ազդարարում է Ադրբեջանի կողմից ԼՂՀ գրավյալ տարածքներում հայկական ժառանգության ոչնչացման դեպքերի 75 տոկոսով ավելացման մասին:

"Մենք խորապես մտահոգված ենք, որ ավերված ժառանգության օբյեկտների ընդհանուր թիվը 75% - ով աճել է 2023 թվականի աշնանը և 2024 թվականի գարնանը մեր առաքելությունների միջև ընկած ժամանակահատվածում, ինչպես նաև 29% - ով աճել է որպես վտանգված դասակարգված օբյեկտների թիվը: Նախկին ԼՂՀ երկու շրջաններն ընդգծում են այս տագնապալի իրադարձությունները", - ասվում է Caucasus Heritage Watch-ի զեկույցում։

"Նախ, Քարվաճառի (Քելբաջարի) շրջանում, բացի Քելբաջար-Լաչին մայրուղու շարունակվող շինարարությամբ արդեն իսկ ստեղծված սպառնալիքներից (տես քարտեզը, էջ 15-16), CHW-ը փաստագրել է Ծար գյուղում և նրա շրջակայքում նախատեսվող կառուցապատումների ազդեցությունը: Քելբաջարում վերջերս թողարկված "Փլատակներ փլատակների հետևից" մեր քարտեզ-պատմության մեջ մենք հայտնում ենք խորհրդային տարիներին միջնադարյան "սպոլիաների" բեկորներից ՝ հայկական պատմական վանքերից, եկեղեցիներից և գերեզմանատներից վերամշակված շինանյութերից կառուցված երկու եզակի դպրոցների ճակատագրի մասին։ Այս գարնանը երկու դպրոցներն էլ ավերվել են ադրբեջանական բուլդոզերներով, ինչը վկայում է շարունակվող ատելության և ավերածությունների ցիկլերի մասին, որոնք վնաս են հասցնում տարածաշրջանի մշակութային ժառանգությանը: Նույն շրջանում ուշադրությամբ հետևում ենք հայկական երկու եկեղեցիներին, որոնց սպառնում է Ծար գյուղի ծայրամասում նոր բնակելի կառուցապատումը: 13-րդ դարի մի քանի եկեղեցիներ միակ կառույցներն են, որոնք դեռևս կանգնած են քաղաքի բուլդոզերով քանդված ավերակների մեջ, և մենք կոչ ենք անում միջազգային կապալառուներին հետևել միջազգային դատարանի 2021 թվականի դեկտեմբերի որոշմանը, որը կոչ է արել Ադրբեջանին կանխել և պատժել վանդալիզմը և հայկական մշակութային ժառանգության օբյեկտների ոչնչացումը", - ասվում է զեկույցում։

Երկրորդ, ըստ զեկույցի, այսպես կոչված , Շուշիի զարգացման նախագծի շրջանակներում Միջազգային դատարանի վերոհիշյալ որոշման ամենակոպիտ խախտումը 19-րդ դարի կեսերին կառուցված "Կանաչ ժամ" անվամբ հայտնի Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցու ամբողջական ավերումն էր: CHW-ին հաջողվել է նեղացնել ոչնչացման ժամանակահատվածը 2023 թվականի դեկտեմբերի 28-ից մինչև 2024 թվականի ապրիլի 4-ը: Նույն ժամանակահատվածում ավերվել է նաև Շուշիի XVIII-XIX դարերի Ղազանչեցոց գերեզմանատունը։ "Մեր 2023 թվականի դեկտեմբեր ամսվա զեկույցը (թիվ 6) ցույց է տալիս այս պատմական գերեզմանոցի խոցելիությունը, որն անցյալ տարվա աշնանից արդեն օգտագործվել է որպես շինարարական աղբավայր, և այս վայրի ոչնչացումը ներկայումս ավարտված է ՝ նախատեսված բնակարանային զարգացման համար տեղ ստեղծելու համար: Մենք նաև նշել ենք, որ 2023 թվականի դեկտեմբեր ամսվա մեր զեկույցը (թիվ 6) ցույց է տալիս այս պատմական գերեզմանոցի խոցելիությունը: Այն ժամանակ մենք նշեցինք, որ առանց միջազգային արձագանքի գերեզմանոցի ավերումն անխուսափելի է ։ Այդպես էլ եղավ։ Այլ վայրերում արբանյակային մոնիտորինգը լույս է սփռում համեստ օբյեկտների ոչնչացման վրա, որոնցից յուրաքանչյուրն ինքնին համեմատաբար աննկատելի է, բայց որոնց ոչնչացումը մշակույթի ոչնչացման դանդաղ և կայուն աշխատանքի մի մասն է. մի փոքրիկ պատմական գերեզմանոց Գարաբուլաղի մոտ (Խոջալուի շրջան) կամ մի փոքրիկ սրբավայր, որը ժամանակին նշվել է Ճարտարի (Խոջավենդի շրջան) մոտ 9 - րդ և 13 - րդ դարերի խաչքարերով, որն այժմ քանդվել է բուլդոզերով: Երբեմն մշակութային ջնջման աշխատանքը բաղկացած է հենց այդպիսի չնչին, աստիճանական ավերածություններից ՝ մի քանի խաչքար այստեղ, մի քանի տապանաքար այնտեղ", - ասվում է զեկույցում։ Միաժամանակ, կազմակերպությունում ընդգծել են, որ շարունակում են Արցախում մշակութային ժառանգության օբյեկտների արբանյակային մոնիթորինգը ։