Արդարադատության նախարարություն. Կադաստրի վկայականները չեն կարող իրավական հիմք ծառայել տարածքները Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան մաս ճանաչելու համար

Արմինֆո. Սահմանազատման գործընթացի վերաբերյալ սահմանադրագետի պնդումները մոլորեցնող են. Արդարադատության նախարարությունը հակափաստարկներ է ներկայացնում:

«Ազատություն ռադիոկայան»-ը 2024թ. մայիսի 17-ին հրապարակել է «Ադրբեջանին են անցնում դե յուրե ՀՀ տարածքներ. սահմանադրագետ» վերտառությամբ տեսանյութ (հասանելի է հետևյալ հղմամբ https://www.youtube.com/watch?v=hgVApyizqJE), որում սահմանադրագետ Վարդան Պողոսյանը մի շարք մոլորեցնող թեզեր են հնչեցրել, ընդ որում՝ արտահայտված մտքերը որոշակի տարածում ունեն նաև այլ հարթակներում, ինչով պայմանավորված՝ հարկ ենք համարում ստորև անդրադառնալ տեսանյութում ներկայացվող փաստարկներին․

Փաստարկ 1. Որպես Ադրբեջանի Խեյրումլի գյուղի՝ Հայաստանի Հանրապետությանը պատկանելության փաստարկ ներկայացվում են «Վարչատարածքային բաժանման մասին» ՀՀ օրենքի կարգավորումները, որոնցում արտացոլված է Կիրանց համայնքի վարչական սահմանի նկարագրությունը, ըստ որի Կիրանց գյուղական համայնքը սահմանակից է Բերքաբեր գյուղական համայնքին։

Պատասխան - Այս անչությմաբ հարկ է փաստել, որ տեսանյութում ցուցադրվող և վկայակոչվող օրենքի կարգավորումները ուժը կորցրած են ճանաչվել 09․06․2017թ-ին, այսինքն` սահմանազատման աշխատանքների իրականացման պահին տվյալ օրենքում այլևս առկա չի եղել Կիրանց համայնքի վարչական սահմանի նշված նկարագրությունը, մինչդեռ այդ մասին որևէ խոսք չկա տեսանյութում՝ այդպիսով հասարակության մոտ ստեղծելով թյուր տպավորություն այն մասին, որ ցուցադրվում և վկայակոչվում են գործող օրենսդրական կարգավորումներ։ Այնուամենայնիվ, անգամ ներկայացված պնդումն առ այն, որ Կիրանց համայնքը արևելքից «Բ»-«Գ» հատվածով սահմանակից է Բերքաբերին, ամենևին չի նշանակում, որ դա ներառել է Ադրբեջանական Խեյրումլի գյուղի տարածքը, քանի որ Կիրանց բնակավայրի՝ Բերքաբերին սահմանակից համարվելու համար Խեյրումլի գյուղը ներառելը պարտադիր պայման չէ։

Բացի այդ, անվիճարկելի փաստ է, որ գոյություն է ունեցել Ադրբեջանական ԽՍՀ-ին պատկանող Խեյրումլի գյուղը, և Խորհրդային Միության փլուզման պահի դրությամբ գոյություն ունեցող իրավաբանորեն հիմնավորված քարտեզներով, այդ թվում ԽՍՀՄ ԳՇ 1976թ․ տեղագրական քարտեզով այդ գյուղը ունեցել է հստակ տարածք, և քարտեզով արտացոլված է դրա պատկանելիությունը Խորհրդային Ադրբեջանին։ Հետևաբար, Խեյրումլիի տարածքը որևէ պարագայում չի կարող դիտարկվել որպես Կիրանց բնակավայրի տարածք։

Փաստարկ 2. Անդրադառնալով 1988թ․ հունվարի 12-ին ՀԽՍՀ և ԱԽՍՀ Նախարարների խորհուրդների փոխնախագահների կողմից հաստատված արձանագրությանը` նշվում է, որ Խորհրդային Միության տարիներին երկու երկրների Կառավարությունները ունեցել են սահմանը որոշելու իրավասություն:

Պատասխան - Նախ անհրաժեշտ է ընդգծել, որ հղում չի կատարվում և չի էլ կարող կատարվել որևէ իրավական նորմի, որը խորհրդային հանրապետությունների կառավարություններին նման իրավասությամբ կօժտեր։ Միութենական հանրապետությունների միջև սահմանը որոշելու իրավասությունը ՀԽՍՀ և ԱԽՍՀ կառավարություններին վերապահված չլինելու մասին է վկայում նաև հենց քննարկվող արձանագրությունը. օժտված չլինելով համապատասխան իրավասությամբ` Նախարարների խորհուրդների փոխնախագահները չեն ավարտել աշխատանքները, այլ պայմանավորվել են սահմանագծման արդյունքում կազմվելիք քարտեզը ներկայացնել երկու երկրների ԳԽ նախագահություններին և Պետական երկրաբանական հսկողության տարածքային ստորաբաժանումներին հերթապահություն վարելու համար, ինչը չի արվել։

Փաստարկ 3. ԽՍՀՄ ԳՇ 1976թ․ քարտեզը որևէ իրավական հիմք չունի, քանի որ որևէ պայմանագիր այդ տարիներին ՀԽՍՀ և ԱԽՍՀ միջև չի եղել։

Պատասխան - Վ․ Պողոսյանը չի վկայակոչում այն հանգամանքը, որ հենց 1976թ․ քարտեզի վրա առկա ԽՍՀՄ Պետական երկրաբանական հսկողության տարածքային տեսչությունների (այդ թվում՝ Անդրկովկասի) ղեկավարների ստորագրություններով հավաստվում է, որ դրանց վրայի սահմանագիծը համապատասխանում է 1969թ․ ՀԽՍՀ և ԱԽՍՀ ԳԽ նախագահությունների որոշումների սահմանագծին։ Այսինքն՝ 1969թ․ և 1976թ․ քարտեզների սահմանագիծը նույնական է, իսկ 1969թ․ սահմանագիծը ընկած է նաև անընդհատ վկայակոչվող 1988թ․ արձնագրության և դրան նախորդող սահմանագծման աշխատանքների հիմքում։ Ինչ վերաբերում է 1988թ․ արձանագրությունների իրավական ուժին, ապա հարկ է փաստել, որ 1988թ․ հունվարի 12-ի ստորագրված արձանագրությամբ նախատեսված գործընթացի հետագա քայլերը չեն իրականացվել՝ համապատասխան քարտեզ չի կազմվել, փաստաթղթերը չեն փոխանցվել ԳԽ նախագահություններին հաստատման և Պետական երկրաբանական հսկողության տարածքային ստորաբաժանումներին հերթապահություն վարելու համար։ Արդյունքում, արձանագրությամբ նախատեսվող գործընթացը մնացել է անավարտ և իրավական ուժ չի ստացել։

Փաստարկ 4. Կիրանց բնակավայրի բնակիչներին Կադաստրի կոմիտեի կողմից իրավունքի գրանցման վկայականներ են տրամադրվել, հետևաբար այդ տարածքները ՀՀ տարածքներ են:

Պատասխան - Պետք է փաստել, որ համապատասխան իրավունքների պետական գրանցումները կատարվել են ոչ ճշգրիտ տվյալների հիման վրա: Այդ գրանցումները չեն կարող իրավական հիմք հանդիսանալ պնդելու, որ անճշտությունների հիման վրա պետական գրանցումների կատարման փաստի ուժով խնդրո առարկա տարածքները համարվում են ՀՀ ինքնիշխան տարածքի մաս։

Փաստարկ 5. Պետական սահմանը կարող էր սահմանազատվել միայն ամբողջ սահմանի վերաբերյալ համաձայնության հասնելուց հետո՝ միջազգային պայմանագրի հիման վրա:

Պատասխան - Հարկ ենք համարում փաստել, որ իրականացվող գործընթացն իրենից ներկայացնում է պետական սահմանի վերարտադրության, այլ ոչ թե նոր սահմանի գծման գործընթաց։ Ներկայումս 1969թ․ ՀԽՍՀ և ԱԽՍՀ ԳԽ նախագահությունների որոշումներով հաստատված փաստաթղթերի և դրանց հիման վրա կազմված քարտեզներով առաջնորդվելով՝ վերարտադրվում է երկրների միջև ԽՍՀՄ տարիներին փոխհամաձայնեցված սահմանը՝ Ալմա Աթայի հռչակագրով փոխհամաձայնեցված սկզբունքների հիման վրա։ Հարկ է նկատել նաև, որ երկու երկրների հանձնաժողովների 2024 թվականի ապրիլի 19-ի հանդիպման արդյունքներով տարածված հաղորդագրությամբ մատնանշված է, որ 4 գյուղերի հատվածում սահմանազատումը նախնական է՝ մինչև սահմանազատման գործընթացի ամբողջական ավարտը: Իսկ սահմանազատման գործընթացի ամբողջական ավարտը հաստատող փաստաթուղթ պետք է արդեն հանդիսանա Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև կնքվող Պետական սահմանի մասին միջազգային պայմանագիրը, որը վավերացման ենթակա կլինի ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից:

Հետևաբար իրականացվող գործընթացն ամբողջությամբ իրավաչափ է: Իրականացվող գործընթացի շրջանակում առաջիկայում նաև երկու հանձնաժողովները կհամաձայնեցնեն հանձնաժողովների համատեղ գործունեության կանոնակարգի նախագիծը և կներկայացնեն խորհրդարանների հաստատմանը», - ասվում է ՀՀ արդարադատության նախարարության տարածած հաղորդագրությունում։