Երեթշաբթի, 30 Ապրիլի 2024 11:15

Արմինֆո. Այն ամենը, ինչ այսօր տեղի է ունենում Հայաստանում "սահմանների պիլոտային դելիմիտացիայի" անվան տակ, ոչ այլ ինչ է, քան Հայաստանի տարածքների մաս-մաս հանձնում Ադրբեջանին։ Այդ մասին ապրիլի 30-ին Ազգային ժողովի ամբիոնից հայտարարել է "Հայաստան" ընդդիմադիր խմբակցության պատգամավոր Արթուր Խաչատրյանը, ներկայացնելով սահմանագծման եւ սահմանազատման գործընթացի վերաբերյալ ԱԺ հայտարարության նախագիծը, որը նախատեսվում էր ներառել խորհրդարանի օրակարգում ։

 

Խաչատրյանի խոսքով՝ սահմանազատման և սահմանագծման սկսված գործընթացն իրականացվում է առանց որևէ իրավական հիմնավորման։ Այն սկսվել է Սյունիքի մարզի Շուռնուխի բուն տարածքի մի մասի հանձնմամբ և շարունակվում է մինչ օրս: "Այսօր մենք ականատեսն ենք այս տարածքների հանձնմանը, թե ինչպես է բարդացել տեղի բնակիչների կյանքը, ինչպես է դժվարացել կապն Իրանի հետ։ Նույնը այսօր տեղի է ունենում Տավուշում ։ Դա կանխելու համար խորհրդարանական ընդդիմությունն առաջարկել է Ազգային ժողովի հայտարարության նախագիծ, որով փորձ է արվել կանոնակարգել սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացը։ Ավելի վաղ ներկայացված հայտարարության տեքստի հիմնական նպատակը տվյալ գործընթացի իրավական բնույթի որոշումն էր։ Ընդդիմությունն իրավական հիմք առաջարկեց ՀՀ կառավարության այս քայլերի համար՝ առաջնորդվելով միջազգային լավագույն փորձով։ Այլ կերպ ասած ՝ անել այն, ինչ խոստացել էր կառավարությունը ՝ հետագայում, ինչպես միշտ, հրաժարվելով այդ խոստումից", - նշել է Խաչատրյանը։

 

Որպես օրինակ նա բերել է փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի խոսքերը, ով հայտարարել է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանազատման և սահմանագծման հանձնաժողովների բանակցությունների առաջին փուլում քննարկվել է հանձնաժողովների աշխատակարգը, այժմ քննարկվում է դրանց գործունեության կանոնակարգման հարցը, ինչը ենթադրում է սահմանների նկարագրման մեթոդաբանության կիրառում: "Այդ աշխատանքի արդյունքները փոխվարչապետը խոստացել է մտցնել միջպետական շրջանառության մեջ և երկրի խորհրդարանին ներկայացնել՝ որպես օրենքի նախագիծ ։ Սակայն, ինչպես տեսնում ենք, փոխվարչապետի խոսքերը դատարկ ղողանջ եղան, և ՀՀ Ազգային ժողով որևէ օրինագիծ չներկայացվեց",-նշել է խորհրդարանականը։ Խաչատրյանը հավելել է, որ կառավարությունն իր քայլերում ավելի հեռուն է գնացել. Սահմանազատումից զատ զուգահեռաբար իրականացվում է նաև սահմանների սահմանագծում՝ առանց որևէ իրավական հիմքի առկայության: "Սահմանասյուներ են տեղադրվում, ո՞վ է ձեզ դրա իրավունքը տվել, ու՞մ ցուցումով է դա տեղի ունենում, առավել ևս, որ սահմանազատման և սահմանագծման և անվտանգության հանձնաժողովների լիազորությունները զուտ խորհրդակցական բնույթ են կրում։ Նրանք կարող են ներկայացնել միայն խորհուրդներ։ Ու՞մ են առաջարկվել այդ խորհուրդները, ինչպե՞ս է կայացվել որոշումը", - հարցեր է տվել Խաչատրյանը, հավելելով, որ ընդդիմության հայտարարության նախագծում հստակ ամրագրված էր դրույթ, որի համաձայն, պետական սահմանների ուրվագծերի վերաբերյալ որոշումները չեն կարող որևէ կերպ ազդել Արցախի հարցի քաղաքական լուծման վրա։

 

Իր հերթին՝ "Քաղաքացիական պայմանագիր" խմբակցության պատգամավոր Մարիա Կարապետյանը նշել է, որ Հայաստանը Ադրբեջանին չի հանձնի սեփական տարածքի ոչ մի սանտիմետր: Նրա ասելով, այդ տարածքները ոչ միայն չեն քննարկվում, այլև չեն փոխանակվելու այլ տարածքների հետ։ Ըստ էության,  ՔՊ պատգամավորի ասելով, իր հայտարարությամբ ընդդիմությունը փորձում է հրաժարվել երկրի պետական սահմաններից և վերադառնալ մարտական գործողությունների, ինչն անընդունելի է: Ավելին, այն իր մեջ կրում է քաղաքական, դիվանագիտական և ռազմական ռիսկեր։ Եվ Հայաստանը, և Ադրբեջանը ստորագրել են 1991թ. Ալմա-Աթայի հռչակագիրը՝ դրանով իսկ հաստատելով միմյանց տարածքային ամբողջականությունը: Այդ իսկ պատճառով Կարապետյանն առաջարկել է դեմ քվեարկել ներկայացված փաստաթղթին ։

Բուն քվեարկությունից առաջ "Հայաստան" խմբակցության ներկայացուցիչ Արծվիկ Մինասյանը 20 րոպե ընդմիջում է խնդրել, որից հետո իշխող մեծամասնությունը տապալել է հարցի ընդգրկումը խորհրդարանի օրակարգում: Այդ որոշմանը կողմ է քվեարկել 27 պատգամավոր, դեմ ՝ 51 - ը:

 

Նշենք, որ, հայտարարության նախագծի համաձայն, Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև սահմանների սահմանազատումն ու սահմանագծումը պետք է համապատասխանեն միջազգային լավագույն փորձին և հիմնված լինեն ՄԱԿ-ի միջազգային պայմանագրերի իրավունքի մասին Վիեննայի կոնվենցիայի և Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի վրա: Փաստաթղթում նշվում է ցանկացած միջազգային համաձայնագիր կնքելիս ուժի կիրառման կամ դրա սպառնալիքի անթույլատրելիության մասին ։ Երկու պետությունների միջև սահմանների սահմանզատում եւ սահմանագծում կարող է իրականացվել վստահության մթնոլորտի պայմաններում, որի համար կարևորագույն նախադրյալներն են Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքից ադրբեջանական զորքերի դուրսբերումը, Ադրբեջանի կողմից ծավալապաշտական հռետորաբանության դադարեցումը, բոլոր ռազմագերիների և պահվող անձանց վերադարձը, առկա հումանիտար խնդիրների լուծումը, հայ ժողովրդի մշակութային, պատմական և հոգևոր ժառանգության պահպանումը: Այս գործընթացը որևէ կերպ չպետք է սահմանափակի Արցախի ժողովրդի ՝ միջազգային երաշխիքների ներքո հավաքական կերպով Լեռնային Ղարաբաղ վերադառնալու իրավունքը ՝ սահմանելով Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) վերջնական կարգավիճակը: Հայտարարության մեջ նաև նշվում է, որ երկու երկրների միջև սահմանների սահմանզատումն ու սահմանագծումը հետևողական գործընթացներ են, որոնք հաշվի են առնում միջազգային իրավունքն ու առաջավոր փորձը: Հայաստանի սահմանների փոփոխության դեպքում անհրաժեշտ է հանրաքվե անցկացնել։ Սահմանների սահմանազատման աշխատանքներում պետք է օգտագործել ոչ միայն համապատասխան իրավական ակտերի հիման վրա կազմված քարտեզները, այդ թվում ՝ ՌԴ Գլխավոր շտաբում առկա քարտեզները, այլև նախկին Խորհրդային երկու հանրապետությունների մարմինների օրինական ներկայացուցիչների կողմից իրականացվող սահմանազատման միջոցառումները ։ Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև սահմանների սահմանզատման եւ սահմանագծման մասին համաձայնագիրը պետք է ապահովի տրանսպորտային և կապի այլ ուղիների ամբողջական և միաժամանակյա ապաշրջափակումը ՝ դրանց ինքնիշխանության սահմանափակման անհնարինությամբ:

 

Հիշեցնենք, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանագծման հանձնաժողովները ապրիլի 19-ին պայմանավորվել էին սահմանի սահմանազատումը սկսել Տավուշի մարզից: Նրանց հավաստմամբ ՝ սահմանագծի այդ հատվածների նկարագրությունը կկազմվի ՝ հաշվի առնելով կոորդինատների ճշգրտումը, որոնք կստացվեն տեղում գեոդեզիական չափումների արդյունքում ։ Այս ամենը կձևակերպվի համապատասխան արձանագրություն-նկարագրության մեջ, որը կողմերի միջև պետք է համաձայնեցվի և ստորագրվի մինչև ընթացիկ տարվա մայիսի 15-ը: