ԱրարատԲանկի աջակցությամբ Մատենադարանը կարձանագրի ձեռագրերի վերականգնման նոր նշաձող և կընդլայնի միջազգային համագործակցության շրջանակները

Արմինֆո.Ալինա Հովհաննիսյան: «Սա ավելին է, քան պարզապես ֆինանսական աջակցություն», - «Մատենադարան» հին ձեռագրերի գիտահետզոտական  ինստիտուտ»-ի տնօրեն Արա Խզմալյանն այդպես է բնութագրել ԱրարատԲանկի հետ գործակցության սկիզբը, որի արդյունքում Մատենադարանի ձեռագրերի ուսումնասիրությամբ եւ վերականգնմամբ զբաղվող կենսաքիմիական լաբորատորիան կհամալրվի անհրաժեշտ սարքավորումներով:

Ապրիլի 15 - ին կողմերը ստորագրել են երկու կարևոր փաստաթուղթ՝ Համագործակցության մասին հուշագիր և Նվիրաբերության պայմանագիր, որոնք Մատենադարանի համար նոր նշաձող են սահմանում, բարձրացնում են հին ձեռագրերի վերականգնման և պահպանման աշխատանքների որակը և ընդլայնում միջազգային համագործակցության շրջանակները:

Արա Խզմալյանն ընդգծել է, որ ԱրարատԲանկի նախաձեռնությունը չի կարելի դիտարկել որպես աջակցություն Մատենադարանին, քանի որ այն աջակցություն է գրավոր հուշարձանների պահպանության ամբողջ ոլորտին: Այդ առնչությամբ նա պատմել է, որ ինստիտուտի մասնագետներն զբաղվում են ոչ միայն Մատենադարանում պահվող ձեռագրերի, այլև այլ թանգարանների, արխիվային հաստատությունների, գրադարանների (այդ թվում ՝ արտասահմանյան) ցուցանմուշների հետազոտմամբ և վերականգնմամբ:

Կենսաքիմիական լաբորատորիայի վերազինման շնորհիվ նույնիսկ Հայաստանից դուրս բնակվող մասնագետները հնարավորություն կունենան Մատենադարանում վերապատրաստվելու, ինչը թույլ կտա ապահովել հայկական ձեռագրերի պահպանությունը նաև Սփյուռքում: Խզմալյանը նշել է, որ այլ երկրներ կատարած աշխատանքային այցերի արդյունքում կարող է վստահաբար ասել, որ գրավոր ժառանգության վերականգնմամբ զբաղվող հայ մասնագետները մեկ քայլ առաջ են մյուսներից:

«Ժամանակին, զբաղեցնելով կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի տեղակալի պաշտոնը, ես բազմաթիվ հանդիպումներ եմ ունեցել ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ներկայացուցիչների հետ, և բազմիցս ընդգծվել է Մատենադարանի տարածաշրջանային նշանակությունը ձեռագրերի վերականգնման համատեքստում: Մատենադարանը գլոբալ առումով դիրքավորվել է որպես գրավոր մշակույթի և ժառանգության համար պատասխանատու կառույց։ Ուստի, մենք իրավունք չունենք մտածել փոքր ծրագրերի մասին, իրավունք չունենք ոչ հավակնոտ նպատակներ դնելու։ Մատենադարանն այդ կառույցը չէ: Այն մեծ նավ է, որին մեծ նավարկություն է պետք», - ասել է նա՝ ևս մեկ անգամ շնորհակալություն հայտնելով ԱրարատԲանկին աջակցության համար:

ԱրարատԲանկի վարչության նախագահ Մհեր Անանյանն իր հերթին, ընդգծել է, որ Մատենադարանի հետ համագործակցության հիմնական նպատակն է ապագա սերունդներին փոխանցել այն արժեքները, որոնց նշանակությունը դժվար է գնահատել:

«Բանկերը ֆինանսական կառույցներ են, որոնք նպաստում են նյութական արժեքների ստեղծմանը, բայց պետք է հասկանալ, որ կան ավելի բարձր արժեքներ, որոնք աջակցության կարիք ունեն, որոնք չպետք է սահմանափակվեն ֆինանսական բաղադրիչով, այլ արտահայտվեն մարդկային որակներով, մարդկային շփմամբ: Մենք հասկացանք, որ Մատենադարանը ինչ-որ առումով այն քավարանն է, որի կարիքն ունի մեր ամբողջ հասարակությունը։ ԱրարատԲանկը համագործակցում է Մատենադարանի հետ՝ անկեղծ մղումներից ելնելով: Հետևաբար, այսօր փորձում ենք ավելի քիչ խոսել ֆինանսական միջոցների, դրանց ներգրավման մասին, որովհետև այն արժեքները, որոնք տեսնում ենք այստեղ, անգին են, և, նույնիսկ, չկան չափորոշիչներ դրանք գնահատելու համար», - ասել է Անանյանը։

Նա պատմել է, որ «Մատենադարան» հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտ այցելելուց և նրա աշխատակիցների հետ շփվելուց հետո ակնհայտ է դարձել, որ այնտեղ ամենաբարձր չափանիշներով հագեցած լաբորատորիայի կարիք կա: Քանի որ այնտեղ պահվող ձեռագրերը ենթակա են վնասվելու, այդ թվում ՝ մանրէների, սնկերի պատճառով, սովորական եղանակներով անհնար է դիմակայել այդ աղետին: Մհեր Անանյանը նշել է, որ ժամանակից աշխարհը պահանջում է հզոր լաբորատորիաների ստեղծում, որոնք թույլ են տալիս ճիշտ պահել հին ձեռագրերը: «Եվ մենք փորձում ենք Մատենադարանի հետ ստեղծել նման լաբորատորիա։ Սա մեր առաջին համագործակցությունն է ինստիտուտի հետ, բայց մենք կցանկանայինք, որպեսզի Մատենադարանի համար ինչ-որ լավ բան անել ցանկացողների հերթ գոյանար», - ընդգծել է ԱրարատԲանկի վարչության նախագահը:

Կարևորելով աջակցություն ցուցաբերելու հնարավորությունը՝ նա հավելել է, որ Մատենադարանից դուրս գալով՝ յուրաքանչյուր հայ կկարողանա ճիշտ հասկանալ իր ինքնությունը և գիտակցել, թե ինչպիսին պետք է լինեն վաղվա օրվան միտված ծրագրերը՝ ի բարօրություն իր երկրի և ժողովրդի:

Մատենադարանի գիտական հենքի վրա ձեռագրերի կենսաքիմիական հետազոտությունների խմբի անդամ Լուսինե Մարգարյանը նշել է, որ միջնադարյան ձեռագրերում հայտնաբերված դեղերի, դեղատոմսերի հիման վրա պատրաստվում են հակասնկային և հակամանրէային բուսական նյութեր՝ ձեռագրերի և փաստաթղթերի բուժման համար: Նրա հավաստմամբ, այդ բոլոր աշխատանքներն իրականացվում են Երևանի պետական համալսարանի կենսաբանության ֆակուլտետի մոլեկուլային կենսաքիմիայի և կենսատեխնոլոգիայի ամբիոնի և «Հայկենսատեխնոլոգիա» գիտաարտադրական կենտրոնի հետ համագործակցությամբ:

«Քչերը գիտեն, թե ինչ է կատարվում Մատենադարանի «կուլիսներում», ինչ տքնաջան աշխատանք է կատարվում հանուն սնկերից ու մանրէներից բուժման և արխիվային փաստաթղթերի ու ձեռագրերի փրկության», - հավելել է մասնագետը:

Նշելով, որ մշակութային ժառանգության պահպանման համար բացի մասնագիտական մոտեցումից անհրաժեշտ է նաև համապատասխան սարքավորումներ, Մարգարյանը շնորհակալություն է հայտնել ԱրարատԲանկին նման կարևոր նախաձեռնության և ներդրման համար:

 ԱրարատԲանկը նաև աջակցություն կցուցաբերի Մատենադարանին՝ աշնանը Հայաստանում «Հիշողության կերպարանքներ. Ձեռագիր և տպագիր ժառանգության պահպանման և վերականգնման նորագույն տեխնոլոգիաներ» խորագրով 13-րդ միջազգային սեմինարի անցկացման գործում: