Freedom House. Ադրբեջանն էթնիկ զտում է կատարել Արցախում և շարունակում է սպառնալ Հայաստանին

Արմինֆո.Վերջին 20 տարիներին ավտորիտար վարչակարգերի գրանցած հաջողություններին դիմակայելու համար ժողովրդավարական կառավարությունները պետք է ընդլայնեն իրենց մոտեցումը ժողովրդավարության առաջխաղացման հարցում: Այդ մասին ասվում է Freedom House իրավապաշտպան կազմակերպության պատրաստած "Ազգերն անցումային շրջանում 2024" ամենամյա զեկույցում ։

Զեկույցում նշվում է, որ 2023 թվականին տարանցիկ տարածաշրջանի երկրներում ժողովրդավարական կառավարումը նվազել է, ընդ որում , դա արդեն արձանագրվում է 20-րդ տարին անընդմեջ ։ Ուշադրություն է հրավիրվում, որ Եվրասիական ավտոկրատիաների կողմից հիմնարար ազատությունների վրա շարունակվող հարձակումը և հիբրիդային ռեժիմներին դասված երկրներում ժողովրդավարական ինստիտուտների վատթարացումը գերազանցել են եվրոպական ժողովրդավարությունների համեստ ձեռքբերումները վերջին մեկ տարվա ընթացքում ։ Այս զեկույցում դիտարկված 29 երկրներից 10-ում ժողովրդավարության ցուցանիշը նվազել է, և միայն 5-ում է հաջողվել բարելավել այն:

Այս առումով զեկույցի հեղինակները զուգահեռներ են անցկացրել Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի ագրեսիայի և Լեռնային Ղարաբաղի վրա Ադրբեջանի հարձակման միջև՝ վերջինս անվանելով էթնիկ զտում:

"Ուկրաինան ոչնչացնելու Մոսկվայի շարունակական փորձերը և ադրբեջանական ռեժիմի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի անմարդկային զավթումը ևս մեկ անգամ ի ցույց դրեցին ավտոկրատիայի էքսպանսիայի մահաբեր հետևանքները։ Վերջին տարիների այս եւ այլ իրադարձություններն արագացրել են աշխարհաքաղաքական վերակառուցումը տարածաշրջանում. երկրները բաժանվել են երկու հակամարտող բլոկների.  նրանք, ովքեր հավատարիմ են ազատական, ժողովրդավարական կարգին, եւ նրանք, ովքեր կատաղի կերպով մերժում են այն", - նշում են զեկույցի հեղինակները:

Ընդ որում, արձանագրվում է, որ հիբրիդային ռեժիմները սեղմվել են ժողովրդավարական և ավտոկրատական դաշինքների միջև, ընդ որում, դրանցից ոմանք շարժվել են ակնհայտ հակաժողովրդավարական հետագծով: "Հարավային Կովկասում Հայաստանի ժողովրդավարացման ջանքերը տուժեցին Լեռնային Ղարաբաղում ադրբեջանական ռեժիմի դաժան հարձակումից, որն այնտեղ բնակվող ավելի քան 120 000 էթնիկ հայերի ստիպեց փախչել ՀՀ: Այժմ նրանք բնակություն են հաստատել, հիմնականում, Հայաստանում, որտեղ կառավարությունը փորձում է բավարարել նրանց մարդասիրական կարիքները , միաժամանակ պաշտպանելով իրենց տարածքը, համախմբելով իշխանությունը ներքին քննադատության ֆոնին և պատասխանելով կառավարման բարելավման պահանջներին, որոնք 2018 թվականին երկրում հեղափոխություն հրահրեցին", - ասվում է զեկույցում։

Միևնույն ժամանակ, հետազոտության հեղինակները վստահ են, որ Արևելյան Եվրոպայում և Կովկասում անվտանգության իսկապես էքզիստենցիալ սպառնալիքները հսկայական ճնշում են գործադրում կառավարությունների վրա ՝ չափազանց դժվար պայմաններում բարեփոխումներ իրականացնելու համար ՝ պաշտպանություն ստանալու նպատակով, որը կապված է այնպիսի ժողովրդավարական կազմակերպությունների լիիրավ անդամակցության հետ, ինչպիսիք են ԵՄ-ն և ՆԱՏՕ-ն: Այս համատեքստում զեկույցում նշվում է, որ քանի որ ներկայիս կենտրոնախույս միտումները շարունակում են ուժեղանալ, այդ երկրներից յուրաքանչյուրը ստիպված կլինի ուշադիր ընտրել իր ուղին, իսկ ժողովրդավարական տերությունները ստիպված կլինեն հարմարեցնել իրենց ազդեցությունը՝  լավագույն արդյունքներ ապահովելու համար: "2022 թվականի փետրվարին Կրեմլի ներխուժումն Ուկրաինա ոչ մի դեպքում չի եղել 2023 թվականի սեպտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղի վրա ադրբեջանական ռեժիմի վերջին հարձակման գլխավոր պատճառը։ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն արդեն վաղուց բացահայտ հայտարարում էր այդ էթնիկ հայկական անկլավը դե ֆակտո անկախությունից զրկելու մտադրության մասին: Նա արդեն գրավել էր Արցախի որոշ տարածքներ 2020 թվականի պատերազմում, որն ավարտվել է Ռուսաստանի միջնորդությամբ հրադադարի հաստատմամբ", - ընդգծվում Է զեկույցում ։ Ընդ որում, հավելվում է, որ "այնուամենայնիվ, Ռուսաստանի հարձակումը Ուկրաինայի վրա դուռ բացեց Լեռնային Ղարաբաղը գրավելու հնարավորության համար, քանի որ Կրեմլի ուշադրությունն ու ռեսուրսները շեղված էին Կովկասում խաղաղապահ պարտականություններից, իսկ ժողովրդավարական աշխարհը նույնպես կլանված էր Կիևին աջակցելու ջանքերով":

Հեղինակները հիշեցնում են, որ Բաքուն հող նախապատրաստեց սեպտեմբերյան հարձակման համար ՝ հաստատելով մի քանի ամիս տևած շրջափակումը, որը Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը զրկեց առաջին անհրաժեշտության ապրանքներից ։ "Երբ վերջապես սկսվեց ռազմական հարձակումը, տեղական պաշտպանական ուժերը արագորեն համաձայնեցին վայր դնել զենքերը, և տեղական կառավարությունը հանկարծակի լուծարվեց: Ռուս խաղաղապահները շփման գծում միջադեպեր չեն արձանագրել Կառավարության և տարածքի պաշտպանության հանկարծակի փլուզումը դրդել է 120 000 էթնիկ հայ կազմող տարածքի ողջ բնակչությանը փախչել ՝ փրկելով իրենց կյանքը", - նշվում է զեկույցում ։

Միաժամանակ ուշադրություն է հրավիրվում, որ չնայած Արցախում էթնիկ զտումներին, ադրբեջանական զինվորականները շարունակում են սպառնալ Հայաստանի Հանրապետության գոյությանը ՝ վերջին տարիներին տեղի ունեցած բազմաթիվ բախումներից հետո գրավելով այդ երկրի տարածքի մի մասը: "Ալիևի քաղաքական և ռազմական հաղթանակները գուցես, պարզապես, բորբոքել են նրա ախորժակը ։ Նրա երդմնակալության ելույթը ներառում էր Հայաստանի լրացուցիչ տարածքների պահանջների վերականգնում։ ԱՄՆ-ի կամ ԵՄ-ի կողմից որեւէ հուսալի զսպող գործոնների բացակայության պայմաններում Կովկասում ավտորիտար ագրեսիայի ուժեղացման ակնհայտ հնարավորություն կա ։ Մոսկվան փաստացի հրաժարվել է տարածաշրջանի անվտանգության երաշխավորի դերից ՝ լքելով Հայաստանը", - նշել են Freedom House-ում ։

Նրանք նաև վստահ են, որ"Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ագրեսիվ պատերազմները անտեսման երկու ամենավառ օրինակներն են, որն այսօրվա ավտոկրատները զգում են մարդու հիմնարար իրավունքների և բազմակարծիք հասարակությունների նկատմամբ":

Զեկույցում ընդգծվում է, որ որոշ ժողովրդավարական երկրներ զգալի աջակցություն են ցուցաբերել Ուկրաինային, սակայն, երբ ադրբեջանցի զինվորականները բռնի ուժով դուրս մղեցին ավելի քան 120 000 հայերի Լեռնային Ղարաբաղից, միջազգային հանրությունը, հիմնականում, պատասխանեց խորհրդանշական կոչերով և մտահոգությունների արտահայտմամբ: "ԵՄ-ը շարունակում է ապավինել Ադրբեջանի էներգետիկ ռեսուրսներին և անտեսել նախագահ Իլհամ Ալիևի վարչակազմի կողմից մարդու իրավունքների խախտումները ՝ ակնհայտորեն առաջնահերթություն տալով քաղաքական և տնտեսական նպատակահարմարությանը հիմնարար արժեքների և երկարաժամկետ շահերի նկատմամբ", - ամփոփել են զեկույցի հեղինակները: