Քրիստինա Քվին. ԱՄՆ-ը հստակ գնահատական չունի, թե ինչ է տեղի ունեցել Արցախում՝ տեղահանություն, թե էթնիկ զտում

Արմինֆո. ԱՄՆ-ը շարունակում է փաստահավաք աշխատանքները Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցածի առնչությամբ։ Ստացված տեղեկատվությունը դեռ զեկույց չի դարձել, ուստի այդ մասին հայտնելու ոչինչ չկա։ Այդ մասին "Ազատություն" ռադիոկայանի հայկական ծառայության հետ հարցազրույցում հաղորդել է  Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Քրիստինա Քվինը՝ անդրադառնալով հարցին, թե արդյոք պատրաստ է Արցախի վերաբերյալ փաստահավաք հաշվետվությունը, որը խոստացել էր պատրաստել Պետդեպարտամենտը:

«Բայց կարող եմ ասել, որ մինչ այդ մենք աջակցում ենք Ղարաբաղից տեղահանվածներին: Մենք շատ մտահոգված էինք այն մարդկանց անվտանգությամբ և բարեկեցությամբ, ովքեր ստիպված են եղել Լեռնային Ղարաբաղից Հայաստան փախչել: Եվ անձամբ ես իսկապես տպավորված եմ այն անհավանական աջակցությունից, որ ստացել է Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը Հայաստանի ժողովրդից ընդհանրապես, ու նաև ակնհայտորեն Հայաստանի կառավարությունից: Ես ճամփորդում եմ ամբողջ Հայաստանով, և սեպտեմբերից ի վեր միշտ զրուցել եմ Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանվածների հետ, որպեսզի տեսնեմ, թե ինչ կարիքներ ունեն, ապա զեկուցեմ դրա մասին: Ու ես լսում էի , որ թեև, իհարկե, դժվար է, ու ես չեմ պատրաստվում ձևացնել, որ դա հեշտ է, բայց նաև լսել եմ աջակցության անհավանական պատմություններ մարզերից, նույնիսկ Հայաստանի հեռավոր շրջաններից: Մարդիկ բացում են իրենց սրտերը, իրենց դպրոցները և փորձում են ամեն կերպ աջակցել մարդկանց: Այնուհանդերձ, կան որոշ մարտահրավերներ, և մենք շարունակում ենք միջոցներ տրամադրել այդ մարտահրավերներին դիմակայելու համար: Պետքարտուղար Բլինքենը Բրյուսելում հանդիպման ժամանակ նշեց, որ սեպտեմբերից ի վեր մենք մոտ 7.5 միլիոն դոլար ենք հատկացրել տեղահանվածներին աջակցելու համար, և մենք դիտարկում ենք մի շարք քայլեր: Առաջինը հոգեբանա-սոցիալական աջակցություն է։ Երբ ես զրուցում էի Լեռնային Ղարաբաղից եկածների հետ, նրանք՝ հատկապես ավագ սերնդի ներկայացուցիչները, պատմում էին, որ տառապում են անորոշությունից, անհանգստությունից։ Նրանք կարող են օգտվել հոգեբանական աջակցությունից։ Այստեղ ենք մենք ներդնում մեր ռեսուրսների մի մասը, հատկապես ավագ սերունդների համար, ովքեր ակնհայտորեն բավականին մեծ տրավմայի են ենթարկվել: Նաև փորձում ենք աջակցել երիտասարդ սերնդի ներկայացուցիչներին: Ես հանդիպեցի մի քանի երիտասարդ տեղահանվածների, ովքեր ասացին, որ իրականում կցանկանային անգլերեն սովորել, և մենք փորձում ենք օգտագործել որոշ ռեսուրսներ Միացյալ Նահանգների մեր շատ ակտիվ և առատաձեռն սփյուռքի համայնքից, որն իսկապես ցանկանում է օգնել: Մենք փորձում ենք գտնել ուղիներ, որոնցով կարող ենք աջակցել անգլերենի ինտենսիվ դասընթացներ կազմակերպելուն երիտասարդ տեղահանվածների համար, ովքեր հնարավոր է ցանկանան աշխատել սպասարկման ոլորտում, զբոսաշրջության ոլորտում և դրա համար անգլերենի իմացության կարիք ունեն: Դա ընդամենը մեկ օրինակ է: Մյուս ոլորտը, որի վրա փորձում ենք կենտրոնանալ, և ես գիտեմ, որ ԵՄ-ն, ինչպես նաև մեր մյուս դոնորները, բավականին շատ բան են անում այս ոլորտում, կացարանների հարցն է։ Բնակարանային խնդիրը Հայաստանում երկարաժամկետ և բարդ խնդիր է,քանի որ շատ վայրերում բնակֆոնդը արդեն բավական սուղ է։ Ուստի,մենք աշխատում ենք ՝ աջակցելու բնակարանային այլընտրանքների զարգացմանը, որպեսզի տեղահանվածները կարող են ավելի երկար մնալ իրենց կացարաններում: Ժամանակավոր կացարաններում տեղավորվելը շատ կարևոր էր նրանց՝ այստեղ գտնվելու սկզբնական շրջանում, բայց նրանք պետք է փորձեն ավելի մշտական բնակավայրեր գտնել, և դա մի բան է, որով մենք փորձում ենք օգնել Հայաստանի կառավարությանը և սոցիալական մյուս ծառայություններին: Սրանք ընդամենը մի քանի հարցեր են, որոնց վրա մենք աշխատել ենք սեպտեմբերից», - ասել է ԱՄՆ դեսպանը:

Պատասխանելով հարցին, թե արդյոք Միացյալ Նահանգներում ունեն հստակ գնահատական՝ Ղարաբաղում տեղի ունեցածը տեղահանություն էր, թե էթնիկ զտում,  Քվինն ասել է․«Ո՛չ, չունենք։ Մենք խումբ ունեինք, որը հարցազրույցներ էր անում և զրուցում տեղահանվածների հետ, բայց նրանք դեռևս դրա վերաբերյալ որևէ հայտարարությամբ հանդես չեն եկել: Բայց կարող եմ ասել, թերևս դրա հակառակ կողմից, որ, ըստ միջազգային իրավունքի, նրանք, ովքեր փախել են, պետք է կարողանան վերադառնալ և ապրել ապահով միջավայրում: Միացյալ Նահանգները խստորեն աջակցում է վերադարձի իրավունքին, և մենք, իհարկե, պատրաստակամ ենք աշխատել այլ միջազգային կազմակերպությունների հետ՝ փորձելով տեսնել, թե արդյոք կարող ենք գտնել ճանապարհ, որ ինչ-որ պահի նրանց համար հնարավոր լինի վերադառնալ Ղարաբաղ»։

Դեսպան Քվինը նաեւ նշել է, որ ԱՄՆ իսկապես պաշտպանում է վերադարձի իրավունքը։ «Պետք է ասեմ, սակայն, որ բավականին շատ տեղահանվածների հետ զրուցելուց հետո մենք տեսնում ենք, որ նրանք վերադառնալն անվտանգ չեն համարում: Մենք պետք է ընդունենք, որ նրանք իրենց անվտանգ չեն զգում, և միջավայրը, որն անհրաժեշտ կլիներ նրանց վերադառնալու և անվտանգ զգալու համար, ներկայումս գոյություն չունի: Դա է պատճառներից մեկը, որ մենք կենտրոնանում ենք այստեղ նրանց աջակցելու վրա, քանի որ դա հենց հիմա իրատեսական տարբերակն է: Բայց դա չի նշանակում, որ մենք բացառում ենք այդ հնարավորությունը ապագայում, ու մենք շատ բաց ենք աշխատելու միջազգային հանրության հետ՝ ուղիներ քննարկելու համար», - նշել է նա:

Անդրադառնալով, հարցին, թե արդյոք ԱՄՆ պատրաստվում է պահանջել Ալիևից, որ երաշխավորի այդ մարդկանց անվտանգ ու արժանապատիվ կյանքի իրավունքը սեփական հայրենիքում, Քվինը կարծիք է հայտնել, որ, եթե լուծում գտնվի նրանց վերադառնալու և անվտանգ զգալու համար, ապա Ադրբեջանի կառավարությունը պետք է էականորեն ներգրավված լինի դրանում: «Այնպես որ, հիմա ես պատասխանը չունեմ, բայց կարող եմ ասել, որ մենք, անշուշտ, բաց ենք այդ զրույցի համար», - նշել է նա:

Անդրադառնալով Ադրբեջանի կողմից ոչնչացման վտանգի տակ գտնվող Արցախի մշակութային ժառանգության պահպանությունն ապահովելու հնարավորությանը՝ Քվինն ընդգծել է ԱՄՆ մեծապես աջակցում է մշակութային ժառանգության պահպանմանը Լեռնային Ղարաբաղում և դրա հարակից տարածքներում, որտեղ էլ, գիտեմ, որ նման ժառանգություն կա։ «Մենք փորձել ենք խոսել նաև միջազգային կազմակերպությունների միջոցով, որոնք անմիջականորեն զբաղվում են այս հարցով, որպեսզի փորձենք խրախուսել նրանց դիտարկել այս հարցը: Եվ, անշուշտ, Բաքվում մեր դեսպանատունը այդ հարցում հավանաբար առաջատարը կլինի՝ փորձելով գտնել այն ուղիները, որոնցով կարող են օգնել», -հավաստիացրել է նա: