Քերոլ Մոնահենը Մեծ Բրիտանիայի կառավարությանը մեղադրել է Արցախի շուրջ իրավիճակում բարոյական և էթիկական պարտականություններից հրաժարվելու համար

Արմինֆո. Հարավային Կովկասը մշակույթների, կրոնների և էթնիկ խմբերի ձուլման կաթսա է։ Դարերի ընթացքում այս տարբեր խմբերը երբեմն խաղաղ գոյակցել են, իսկ երբեմն էլ եղել են անկարգություններ և արյունահեղություններ: Այդ մասին Մեծ Բրիտանիայի խորհրդարանի Համայնքների պալատում "Միջազգային աջակցություն Լեռնային Ղարաբաղի փախստականներին" քննարկման ժամանակ հայտարարել է Շոտլանդիայի ազգային կուսակցության պատգամավոր Քերոլ Մոնահենը:

"Երբ 1980-ականների վերջին Խորհրդային Միությունը սկսեց փլուզվել, Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանը՝ Ադրբեջանի տարածքում գտնվող հայկական անկլավը, պաշտոնապես քվեարկեց Հայաստանի մաս դառնալու օգտին։ Ադրբեջանը ձգտում էր ճնշել անջատողական շարժումը, իսկ Հայաստանը սատարեց նրան ։ Դա հանգեցրել է բախումների եւ, ի վերջո, լայնամասշտաբ պատերազմի", - հիշեցրել է նա։ Ընդ որում, նա փաստել է, որ "հայերի եւ ադրբեջանցիների միջեւ վերջին ռազմական գործողությունները խոսում են այն մասին, որ հակամարտության ռիսկ միշտ կա։ Մոնահենը նաև մատնանշել է կողմերի միջև նոր էսկալացիայի վտանգը ՝ չնայած հրադադարի ձեռքբերմանը" ։

"Լարվածությունը մնում է բարձր, և եթե խաղաղությունը գոյություն ունի, ապա, իհարկե, փխրուն է ։ Միայն անցյալ տարի մեզանից ոմանք հավաքվել էին Վեսթմինսթեր Հոլլում ՝ մտահոգություն հայտնելու Հայաստանից Լեռնային Ղարաբաղ մատակարարումների հիմնական երթուղու ՝ Լաչինի միջանցքի շրջափակման կապակցությամբ ։ Այն ժամանակ նշվում էր սովի և հումանիտար աղետի հավանականությունը ։ Ենթադրյալ ռուս խաղաղապահները լավագույն դեպքում դիտորդներ էին, իսկ վատագույն դեպքում ՝ ակտիվորեն աջակցում էին տեղի հայ բնակչության շարունակական հետապնդմանը", - հավելել է պատգամավորը ։

Ընդ որում, նա նշել է, որ տեղի է ունեցել բոլոր հնարավոր սցենարներից վատթարագույն սցենարը ։ "Ցավոք, արդյունքը, որից մենք ամենից շատ վախենում էինք, իրականացավ անցյալ տարվա սեպտեմբերին, երբ իննամսյա շրջափակումից հետո ադրբեջանցի զինվորականները վտարեցին հայ բնակչությանը։ Մարդկանց այս բռնի տեղաշարժը տեղի ունեցավ այն ժամանակ, երբ աշխարհի հայացքները այլ տեղ էին նայում: Քանի որ Հայաստանը փոքր երկիր է ՝ 3 միլիոն բնակչությամբ, Լեռնային Ղարաբաղից ավելի քան 100 000 փախստականների ժամանումը, ինչպես նաև 2020 թվականի պատերազմից ևս 40 000 փախստականների ժամանումը զգալի ազդեցություն է ունեցել նրա վրա", - նշել է Մոնահենը ։

Նա նաև հաղորդել է, որ Միջխորհրդարանական միության պատվիրակության կազմում Հայաստան է այցելել անցած ամիս: "Մենք հանդիպեցինք Լեռնային Ղարաբաղից մի խումբ փախստականների հետ, ովքեր սարսափելի մանրամասնությամբ նկարագրեցին շրջափակման դեպքերը և իրենց արտաքսումը ։ Նրանք նկարագրել են շրջափակման բռնի ավարտը, երբ մարդկանց վտարել են տներից", - ասել է խորհրդարանականը։

Պատգամավորը նաև մեղադրել է Ռուսաստանին այդ իրավիճակում անգործության համար: "Ռուս խաղաղապահների չմիջամտելը վտանգավոր նախադեպ է ստեղծում, որի համաձայն միջազգային մարդասիրական իրավունքը կարող է խախտվել առանց որևէ հետևանքի, և բացում է Հայաստա Ադրբեջանի հետագա ներխուժումների ռիսկը, օրինակ՝ իր էքսկլավ Նախիջևան տանող ճանապարհն ապահովելու նպատակով",-ասել է նա, հավելելով, որ շատերի համար ժողովրդի այս էթնիկ զտումը 1915-1923 թվականների Հայոց ցեղասպանության արձագանքն է:

"Ուշագրավ է, որ թեև 34 երկրներ, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ը, Կանադան և Ֆրանսիան, ճանաչել են պատմական ցեղասպանությունը, Մեծ Բրիտանիան դա չի արել ։ Ժխտելով Պատմական ոճրագործության պաշտոնական ճանաչումը ՝ Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը շարունակում է ապալեգիտիմացնել հավաքական ցավը, որ ապրում է հայ համայնքը", - հավելել Է Մոնահենը։

Խոսելով տարածաշրջանում առկա իրավիճակի մասին՝ նա կասկած է հայտնել, որ ներկա իրողություններում խաղաղության ճանապարհին առաջընթացը կայուն կլինի։ "Անշուշտ, ցանկացած ձեռք բերված համաձայնություն պետք է ողջունել ։ Ցանկացած առաջընթաց քայլ պետք է ողջունել ։ Բայց պետք է նշել, որ այն մարդիկ, որոնց հետ խոսել ենք Հայաստանի սահմանամերձ քաղաքներում, ովքեր տեսնում են ադրբեջանցիների ներխուժումը, ովքեր տեսնում են, թե ինչպես են զորքերն անցնում սահմանը, նրանք են, ովքեր մեզ ասում են, որ չեն վստահում համաձայնագրին ։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ նրանք իրական ժամանակում չեն տեսնում, թե ինչպես է դա խաղում իրենց առջև: Հաշվի առնելով վերջին վեց ամիսների իրադարձությունները ՝ ես մտահոգությամբ կարդացի, որ 2023 թվականի նոյեմբերին արտաքին գործերի նախարարության պաշտոնյաները կոչ էին անում բրիտանական բիզնեսի ղեկավարներին օգուտ քաղել Լեռնային Ղարաբաղում շահութաբեր առևտրային հնարավորություններից ՝ նախագահ Ալիևի վերականգնման ծրագրին աջակցելու համար: Դա, պարզապես, Մեծ Բրիտանիայի կառավարության բարոյական և էթիկական պարտականություններից հրաժարվել է: Դա նաև կեղծավոր է: Ինչպե՞ս կարող է Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը դատապարտել Ադրբեջանի կողմից սեպտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղում "ուժի անընդունելի կիրառումը", իսկ հետո, վեց շաբաթ անց, խրախուսել բրիտանական առեւտրային մասնակցությունը տարածաշրջանում: Կարո՞ղ է նախարարը պարզաբանել այն պատճառները, որոնք Բրիտանական բիզնեսին դրդում են օգտագործել ողբերգական իրավիճակը:

Չնայած միջազգային լրատվամիջոցների սահմանափակ ուշադրությանը՝ իրավիճակը Հայաստանում շարունակում է մնալ կրիտիկական ։ Հրատապ օգնություն է անհրաժեշտ  փախստականներին և նրանց աջակցողներին: Երբ փախստականներին հարցրինք ապագայի իրենց հույսի մասին, նրանք պատասխանեցին, որ, պարզապես, ցանկանում են տուն վերադառնալ: Միջազգային դատարանը վճիռ է կայացրել, որով Ադրբեջանից պահանջում է "ապահովել, որ այն անձինք, ովքեր մեկնել են և ցանկանում են վերադառնալ Լեռնային Ղարաբաղ, կարողանան դա անել անվտանգ, անարգել և արագ եղանակով ՝ առանց ուժի կիրառման կամ ահաբեկման":

Չնայած Ադրբեջանի կառավարությունը հայտարարում է, որ վերադարձն անվտանգ է, փախստականների համար պարզ էր, որ դա անհնար է: Նրանք սովամահ էին լինում, ռմբակոծվում և սպանվում, ուստի վերադարձի նրանց հույսը հնարավոր չէ իրականացնել, հատկապես, ներկայումս: Իմ վերջին հարցը նախարարին հետևյալն է. ի՞նչ հայտարարություններ է նա արել Ադրբեջանի կառավարությանը՝ փախստականների հետ վարվելու և նրանց Լեռնային Ղարաբաղ անվտանգ տուն վերադառնալու վերաբերյալ", - հարցրել է խորհրդարանականը։