Չորեքշաբթի, 20 Մարտի 2024 13:54

Արմինֆո. «Զվարթնոց» պատմամշակութային արգելոց-թանգարանում բացվել է հայ ժողովրդի ճարտարապետական ժառանգության պահապան և հետազոտող, ճարտարապետ և հնագետ Թորոս Թորամանյանի ծննդյան 160-ամյակին նվիրված ցուցահանդես:

 

Ցուցանմուշների թվում են ճարտարապետական հուշարձանների լուսանկարներ, գիտական աշխատություններ, նամակներ, գծագրեր, ճամփորդական նոթեր, որոնք արվել են Անիում (Հայաստանի հնագույն մայրաքաղաք, որը գտնվում է Թուրքիայի հետ Հայաստանի ժամանակակից սահմանի մոտ) և Հայաստանի մի շարք շրջաններում գործունեության տարբեր ժամանակահատվածներում, ինչպես նաև 1927 Թ. Թորամանյանի ջանքերով Գյումրու հյուսիսարևմտյան ծայրամասում գտնվող «Կազաչի պոստ» կոչվող ավազահանքի տեղամասից հայտնաբերված շուրջ 750.000 տարվա վաղեմություն ունեցող փղի մնացորդները:
 

Ցուցանմուշները վերցված են Թորոս Թորամանյանի և Արամ Վրույրի (լուսանկարիչ, թարգմանիչ, դրամատուրգ, ով Թորամայանի հետ մասնակցել  է արշավախմբերին) անձնական արխիվներից, որոնք պահվում են "Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն" ՊՈԱԿ-ի ֆոնդերում, իսկ փղի մնացորդները ժամանակավոր ցուցադրության համար բերվել են Երկրաբանական թանգարանից:

 

Նշենք, որ Թորոս Թորամանյանը հայկական ճարտարապետության ականավոր հետազոտող է, ով իր կյանքի շուրջ 30 տարիները նվիրել է հայրենի երկրի ճարտարապետական հուշարձանների ուսումնասիրությանը և իր ակնառու ուսումնասիրություններով դրել հայկական ճարտարապետության պատմության գիտական ուսումնասիրության հիմքերը:

 

Թորոս Թորամանյանը ծնվել է 1864 թվականին Շապին Գարահիսարում (Թուրքիա), հողագործի ընտանիքում։ Մանկության տարիներին կորցրել է ծնողներին։ 1884 թվականին հարազատների աջակցությամբ մեկնել է Կ. Պոլիս, որտեղ միայն չորս տարի անց ընդունվել է Կերպարվեստի դպրոցի ճարտարապետական ֆակուլտետ:

 

Թորոս Թորամանյանն իր գիտական գործունեությունը սկսել է 1903 թվականին, երբ հայրենի երկրի ճարտարապետությունն ուսումնասիրելու համար Փարիզից վերադարձել է Հայաստան: 1904 թ. Թորամանյանն աշխատանքի է անցնում Զվարթնոցի տաճարում: Այդ շրջանում տաճարում պեղումներ էր իրականացնում Խաչիկ վարդապետ Դադյանը։ Մասնակցելով Զվարթնոցի պեղումներին ՝ Թորամանյանը ոչնչացումից փրկեց հայտնի հուշարձանի մնացորդները և դրանով անգնահատելի ծառայություն մատուցեց գիտությանը։  Զվարթնոցը վերածնվեց ավերակներից և հարություն առավ  Թորամանյանի հմուտ և խորը ուսումնասիրությունների շնորհիվ: Նրա անունը, իրոք, կարելի է գրել մեզ անհայտ տաղանդավոր և պայծառ ճարտարապետների և վարպետների շարքում, ովքեր 7-րդ դարում ստեղծեցին այդ բարձր գեղարվեստական ճարտարապետական հուշարձանը:-