Դաշնակիցներ, ուղեկիցներ և դաշինքների պատրանքներ. Մարկեդովնովը՝ Հայաստանի արտաքին քաղաքականության մասին՝ նոր իրողություններում

Արմինֆո. Բարդությունները ռուս-հայկական հարաբերություններում օրեցօր ոչ թե նվազում են, այլ՝ ավելանում։ Նոր ցավոտ մարտահրավեր է դարձել Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի հնչեցրած նախաձեռնությունը՝ Ռուսաստանի սահմանապահ զորքերը "Զվարթնոց" օդանավակայանից դուրս բերելու վերաբերյալ։ Նման կարծիք է հայտնել ռուս քաղաքագետ Սերգեյ Մարկեդոնովը։

Ընդ որում, փորձագետը կարծում է, որ սա նման բնույթի վերջին նախաձեռնությունը չէ ։ Այս համատեքստում նա ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ լրագրողական եւ փորձագիտական հանրությունում ակտիվորեն քննարկվում են նոր դաշինքի հեռանկարները՝ Հայաստանի, Հունաստանի, Ֆրանսիայի եւ Հնդկաստանի մասնակցությամբ: Մարկեդոնովը հավելել է, որ այդ բոլոր երկրների հետ պաշտոնական Երևանը վերջին շրջանում նկատելիորեն ավելացրել է կոոպերացիոն կապերը՝ հիշեցնելով հայ պաշտոնյաների և վերոնշյալ երկրների ներկայացուցիչների միջև փոխայցելությունների և հանդիպումների մասին: Ընդ որում, քաղաքագետը հարց է ուղղեց, թե որքանով են իրատես նման դաշինքի հեռանկարները, և ինչն է այստեղ առաջին պլանում ՝ աշխարհաքաղաքական նախագծումը, թե փիար - պրոյեկտր լինելը: Փորձագետն այս առիթով երեք վերապահում է արել, իր կարծիքով՝ սկզբունքային կարեւորության: "Նախ, Ռուսաստանի դաշնակից Հայաստանը հիմնավոր դժգոհություններ ունի Մոսկվայի նկատմամբ՝ ով ինչ էլ գրի ու ասի։ Հայաստանի արտաքին քաղաքական կուրսի անձնավորումը օգուտ չտվեց երկկողմ հարաբերություններին։ Եվ ՌԴ-ի ոչ բոլոր հնարավորություններն են գործի դրվել Երևանի համար աղետալի սցենարները կասեցնելու համար։ Դա պետք է ազնվորեն խոստովանել, այլ ոչ թե, փոխարենը, հույզերի աստիճանը բարձրացնել։ Երկրորդ ՝ Ռուսաստանի սխալներն ու սխալ հաշվարկները չեն նշանակում, որ Հայաստանի համար լավագույն ելքը ինչ-որ նոր երաշխավորների փնտրտուքն է (փամփուշտներ, դաշնակիցներ, անվանեք ինչպես ուզեք)։ Հատկապես այն ժամանակ, երբ նման որոնումը վերածվում է իդեֆիքսի, կպչուն ինքնանպատակի՝ ի վնաս չափի և իրականության զգացողության։

Երրորդ ՝ այս տողերի հեղինակի փորձագիտական գնահատականները որոշվում են ոչ թե նրա անձնագրի կարմիր գույնով և ԱԳՆ-ի բուհի հետ փոխկապակցավածությամբ, այլ բացառապես ուղեղային ակտիվությամբ", - կարծում է Մարկեդոնովը։

Խոսելով այն մասին, թե ինչն այնպես չէ հայ-հնդկա-ֆրանկո-հունական դաշինքում, փորձագետն աարձանագրել է, որ, առաջին հերթին, դրա երեք մասնակիցների համար Հայաստանն ու Անդրկովկասն, ընդհանուր առմամբ, առաջնահերթություն չեն: Քաղաքագետը վստահ է, որ Ֆրանսիան քառակողմ խնդիր է լուծում ՝ իրեն որպես ԵՄ քաղաքական կենտրոն ամրապնդելը, Միջերկրական ծովում թուրքական նկրտումների կասեցումը, երկրի ներսում հասարակական կարծիքի արձագանքը (հայ համայնքի գործոնը), ինչպես նաև Ռուսաստանի համար խնդիրներ ստեղծելը նրա "մերձավոր արտասահմանում" ՝ ի պատասխան Փարիզի տեսակետից Ֆրանկոֆոն Աֆրիկայում Կրեմլի ապակառուցողական գծի:

"Հնդկաստանը փորձում է թուլացնել Թուրքիա-Պակիստան կապը։ Հունաստանը շահագրգռված է և Անկարայի ուժեղացում թույլ չտալու, և Կիպրոսի խնդրի և, ընդհանրապես, Միջերկրական ծովի հարցով Ֆրանսիայի հետ իր կապերի ամրապնդման հարցում ։ Վերը նշված բոլոր դեպքերում Կովկասը ավելի մեծ գլուխկոտրուկների փոքր մասն է, դրա համար "մինչեւ վերջ չեն գնա" , այդ տարածաշրջանը էքզիստենցիալ խնդիր չէ Երեւանի պոտենցիալ ռազմավարական դաշնակիցների համար", - համոզված է ռուս փորձագետը ։

Միևնույն ժամանակ, նա նշել է, որ հայ գործընկերները շատ, հաճախ արդար և համոզիչ կերպով գրում են ՀԱՊԿ-ի մասին ՝ որպես մեկ ակումբի ներսում ակումբների ամբողջության: Այդ կապակցությամբ նա խորհուրդ է տվել "երեքի համար" ընդհանուր ռազմավարական գիծ գտնել Փարիզի, Դելիի եւ Աթենքի մոտ ։ "Թուրքիայի գործո՞նը։ Այնքան էլ չի ստացվում: Հունաստանն ու Ֆրանսիան ՆԱՏՕ-ում Թուրքիայի դաշնակիցներն են ։ Այո, եվրատլանտյան ընտանիքում տեղի են ունենում վեճեր և, նույնիսկ, ափսե կոտրել: Բայց դաշինքի ներսում այդ վեճերը հանդարտեցվում են։ Նայեք գոնե այնպիսի թրենդի, ինչպիսին 2023 թվականի դեկտեմբերի հունա - թուրքական նորմալացումն է (Ռեջեփ Էրդողանի այցը Աթենք, նրա բանակցությունները Հունաստանի վարչապետ Կիրիակոս Միցոտակիսի հետ) ։

Ադրբեջանի՞ գործոնը: Բայց Աթենքն ու Բաքուն ակտիվորեն աշխատում են Տրանսադրիատիկայի և Հարավային գազային միջանցքի ուղղությամբ։ Առաջին հայացքից՝ Ֆրանսիայի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունները ԽՍՀՄ փլուզումից հետո ողջ ժամանակահատվածում իջել են ամենացածր մակարդակին ։ Սակայն տողերիս հեղինակը բազմիցս շփվել է ֆրանսիացի գործընկերների հետ, և նրա այն հարցին, թե երբ "Total Energies" ընկերությունը կդադարեցնի համագործակցությունն Ադրբեջանի հետ էներգետիկ ոլորտում, մշտապես պատասխան է ստացել. նման սցենար, գործնականում, անհնար է ։ Պետք չէ մոռանալ, որ Կովկասում Ադրբեջանը մնում է Դելիի ամենախոշոր առեւտրային գործընկերը (հնդկական կողմը մերձկասպյան հանրապետություն է արտահանում 79.4 մլն դոլարի ապրանք, իսկ ներկրում է 595 մլն դոլարի ապրանք, ինչը զգալիորեն գերազանցում Է Վրաստանի եւ Հայաստանի ցուցանիշները)", - նկատել է ռուս քաղաքագետը։

Մարկեդոնովը նաև ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ թփերի մեջ, ի դեպ, կա ևս մեկ դաշնամուր՝ իրանականը: "Մարտի 6-ին ՀՀ պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանն այցելել է Թեհրան։ Նրա գործընկեր, Իսլամական Հանրապետության պաշտպանության նախարար Մոհամմադ Ռեզա Աշտիանին հաստատել է իր երկրի "վճռական դիրքորոշումները": Որպես հետևանք ՝ Հայկական ԶԼՄ-ներում և բլոգոսֆերայում հրապարակումների այն այիքը, թե "Իրանը չի թողնի"։ Եվ, գործնականում, զրոյական ուշադրություն է դարձվում այն փաստին, որ Թեհրանն ու Բաքուն բառացիորեն Պապիկյանի այցից առաջ պայմանավորվել են հարաբերությունների կարգավորման և Իսլամական Հանրապետությունում ադրբեջանական դիվանագիտական ներկայացուցչության աշխատանքի ամբողջ ծավալով վերականգնման մասին (այն, Հիշեցնենք, ընդհատվել Է Իրանում Ադրբեջանի դեսպանատան դեմ անցյալ տարի իրականացված ահաբեկչությունից հետո)", - հիշեցրել է ռուս փորձագետը։

Այս կապակցությամբ նա ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքին, որ Կովկասում եւ Մերձավոր Արեւելքում Իրանի հետ համագործակցությունը չափազանց կարեւոր է Հնդկաստանի համար, որը զգալի հետաքրքրություն ունի "Հյուսիս-Հարավ"միջանցքի նկատմամբ: "Ամեն ինչ տրամաբանական է, բայց արդյոք նման համագործակցությունը դուր կգա Հայաստանի արևմտյան գործընկերներին, դաշինքի գծով նրա պոտենցիալ դաշնակիցներ Ֆրանսիային և Հունաստանին, էլ չեմ խոսում ԱՄՆ-ի մասին։ Հարցը հռետորական է: Նահանգները (իսկ նրանց հետ Փարիզն ու Աթենքը) կցանկանային Թուրքիային կարճ թոկի վրա պահել, դա փաստ է ։ Բայց ոչ Իրանի, Ռուսաստանի և Հնդկաստանի դիրքերի ուժեղացման գնով, որոնց համար "Հյուսիս-Հարավը" կարևոր առաջնահերթություն է։ Մի խոսքով ՝ յուրաքանչյուրն իր համար։ Ուղեկիցներ, բայց ոչ դաշնակիցներ: Ռուսաստանը բավականաչափ լավը չէ: Ենթադրենք, բայց ով ասաց, որ Ֆրանսիան, Հունաստանը և Հնդկաստանը կփոխարինեն նրան, կդառնան ավելի հուսալի և արդյունավետ գործընկերներ։ Հարցը բաց է: Այս թեզի ընդունման մեջ ոչ մի դիդակտիզմ և բարոյագիտություն չկա, այդպես է կառուցվում միջազգային քաղաքականությունը։ Մեզանով չի սկսվել,  ոչ էլ մեզանով կավարտվի: Միայն այս սյուժեներն ավելի լավ է արտասանել ազնվորեն և անկեղծորեն, բացատրելով և ցույց տալով թվերով և փաստերով պատրանքների բոլոր հնարավոր ծախսերը, ընդունելով սեփական սխալները: Միայն միասին մենք ՝ Երեւանն ու Մոսկվան, մեր երկրների փորձագետներն ու քաղաքական գործիչները կկարողանանք գիտակցել, որ "փոխարեն" կոնցեպտը լիովին չի արտացոլում եւ Հայաստանի, եւ Ռուսաստանի շահերը", - ամփոփել է Մարկեդոնովը ։