Եվրոպական խորհրդարանն ընդունել է CFSP եւ CSDP հաշվետվությունները, որոնցում անդրադարձ է կատարվում Արցախի եւ Հայաստանի շուրջ իրավիճակին՝ Ադրբեջանի ագրեսիայի առնչությամբ

Արմինֆո.Եվրոպական խորհրդարանն ընդունել է Ընդհանուր արտաքին և անվտանգության քաղաքականության (CFSP) և ընդհանուր անվտանգության և պաշտպանության քաղաքականության (CSDP) վերաբերյալ հաշվետվությունները, որոնք անդրադառնում են Արցախի և Հայաստանի շուրջ ստեղծված իրավիճակին ՝ կապված Ադրբեջանի ագրեսիայի հետ:

Այսպես, CFSP ամփոփիչ զեկույցում նշվում է, որ ընդունված որոշումների հիմքում ընկած է Հայաստանում Եվրոպական միության առաքելության (EUMA) մասին խորհրդի 2023 թվականի հունվարի 23-ի 2023/162 որոշումը և ԵՄ - Հայաստան և ԵՄ-Ադրբեջան հարաբերությունների վերաբերյալ 2023 թվականի մարտի 15-ի բանաձևը, իր 2023 թվականի հունվարի 19-ի Լեռնային Ղարաբաղի շրջափակման հումանիտար հետևանքների մասին բանաձևին և 2023 թվականի հոկտեմբերի 5-ի Ադրբեջանի հարձակումից և Հայաստանի դեմ շարունակվող սպառնալիքներից հետո Լեռնային Ղարաբաղում իրավիճակի մասին նրա բանաձևին առըթեր։

Նշվում է, որ 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը Լեռնային Ղարաբաղի վրա սկսեց չհրահրված ռազմական հարձակում, որն ավարտվեց Ադրբեջանի և Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունների միջև հրադադարի ռեժիմի հաստատմամբ: Ընդ որում, արձանագրվում է, որ Հարավային Կովկասում ռազմական գործողությունների վերսկսումը լուրջ մտահոգությունների պատճառ է հանդիսանում և պահանջում է ԵՄ-ի առավել ակտիվ մասնակցությունը տարածաշրջանում:

"Ամենավճռական ձևով դատապարտում ենք Ադրբեջանի կողմից նախապես ծրագրված և չարդարացված հարձակումը Լեռնային Ղարաբաղի հայերի և տարածաշրջանում մնացած մարդկանց վրա: Կոչ ենք անում Ադրբեջանի իշխանություններին թույլ տալ հայ բնակչության անվտանգ վերադարձը Լեռնային Ղարաբաղ և ապահովել նրանց իրավունքների պաշտպանության վերաբերյալ հաստատուն երաշխիքներ: Պահանջում ենք Լեռնային Ղարաբաղում հայկական մշակութային, պատմական և կրոնական ժառանգության պաշտպանությունը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի չափանիշներին և Ադրբեջանի միջազգային պարտավորություններին համապատասխան:

Ափսոսանք ենք հայտնում այն փաստի կապակցությամբ, որ Բաքվի հարձակումը միջազգային իրավունքի և մարդու իրավունքների կոպիտ խախտում էր և 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հրադադարի եռակողմ հայտարարության և ԵՄ միջնորդությամբ բանակցություններում Ադրբեջանի ստանձնած պարտավորությունների ակնհայտ խախտում: Կարծում ենք, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև իրական երկխոսությունն առաջ շարժվելու միակ կայուն ճանապարհն է և կոչ ենք անում ԵՄ-ին և նրա անդամ պետություններին աջակցել նման ջանքերին:

Աջակցում ենք Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև շարունակվող խաղաղ բանակցություններին, որոնք լրջորեն տորպեդահարվել են Լեռնային Ղարաբաղի դեմ վերջին ռազմական գործողությամբ և դե ֆակտո էթնիկ զտմամբ: Ընդգծում ենք, որ արժանապատիվ և կայուն տարածաշրջանային խաղաղությունը, որն աջակցում է երկու երկրների ինքնիշխանությանը, անկախությանը և տարածքային ամբողջականությանը, հարևանության կայունության անհրաժեշտ պայման է", - ասվում է հաշվետվությունում։

Դրա հետ մեկտեղ, փաստաթղթում Հայաստանում ԵՄ քաղաքացիական առաքելությանը (EUMA) կոչ է արվում ուշադիր հետեւել տեղերում անվտանգության ոլորտում իրավիճակի զարգացմանը, թափանցիկ հաշվետվություն տրամադրել խորհրդարանին եւ ակտիվորեն աջակցել հակամարտությունների կարգավորմանն ուղղված ջանքերին: Միևնույն ժամանակ, զեկույցի հեղինակները կոչ են անում ԵՄ - ին և նրա անդամ պետություններին ուժեղացնել EUMA-ի մանդատը, ավելացնել դրա չափը, երկարացնել դրա գործողության ժամկետը, ինչպես նաև դիտորդներ տեղակայել Թուրքիայի հետ սահմանի երկայնքով: Հաշվետվությունում նաև հնչում է կոչ Ադրբեջանին՝ թույլ տալ EUMA-ի ներկայությունը սահմանի իր կողմում և Լեռնային Ղարաբաղում:

Հաշվետվությունում Եվրոպական հանձնաժողովի բարձր ներկայացուցչին և փոխնախագահին կոչ է արվում շարունակել աջակցությունը Հայաստանին Խաղաղության եվրոպական հիմնադրամի միջոցով, մասնավորապես, հիբրիդային սպառնալիքների դեմ նրա պաշտպանական ներուժի ամրապնդման նպատակով, որպեսզի ընդլայնվի նրա անվտանգության տարածքը Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության սահմաններից դուրս: Միևնույն ժամանակ, ողջունելի է համարվում ԵՄ-Հայաստան քաղաքականության և անվտանգության հարցերով երկխոսության ստեղծումը և դրա առաջին նիստի անցկացումը 2023 թվականի հունվարի 26-ին։

"Ընդգծում ենք, որ իրավիճակի վերաբերյալ խորհրդարանի բազմաթիվ նախազգուշացումները որևէ փոփոխության չեն հանգեցրել Ադրբեջանի նկատմամբ ԵՄ քաղաքականության մեջ։ Պնդում ենք, որ Ադրբեջանի հետ ԵՄ հարաբերությունների ցանկացած խորացում պետք է պահպանվի պայմանով, որ երկիրը էական առաջընթաց գրանցի մարդու իրավունքների, օրենքի գերակայության, ժողովրդավարության և հիմնարար ազատությունների հարգման, այդ թվում ՝ էթնիկ փոքրամասնությունների պաշտպանության ոլորտներում։ Կոչ ենք անում ԵՄ-ին անհապաղ պատժամիջոցներ սահմանել Ադրբեջանի դեմ և կասեցնել էներգետիկայի ոլորտում ռազմավարական գործընկերության մասին փոխըմբռնման հուշագրի գործողությունը", - ասվում է հաշվետվությունում:

Փաստաթղթում նաեւ աջակցություն է հայտնվում "Հայաստանի ժողովրդավարական ճանապարհով ընտրված կառավարությանը եւ նշվում է երկրի ինքնիշխանության, ժողովրդավարության եւ տարածքային ամբողջականության նկատմամբ լիակատար հարգանքը":

"Բարձր ենք գնահատում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունն այն մասին, որ Հայաստանը չի ներքաշվելու Ադրբեջանի հետ նոր պատերազմի մեջ, և վերջին շրջանում Ադրբեջանի հետ ամենաբարձր մակարդակով խաղաղ բանակցությունների վերսկսման նրա կոչերը, դատապարտում ենք Ռուսաստանի միջամտությունը Հայաստանում ՝ ուղղված անկարգությունների տարածմանը։ Կոչ ենք անում ԵՄ-ին ուժեղացնել իր մասնակցությունը Հարավային Կովկասում։ Ողջունում ենք միջազգային քրեական դատարանի Հռոմի կանոնադրությունը վավերացնելու Հայաստանի որոշումը", - ասվում է Հաշվետվությունում։

CSDP-ի զեկույցը դատապարտում է ագրեսիայի քաղաքականությունը, ներառյալ Ադրբեջանի կողմից նախապես ծրագրված ռազմական հարձակումը Լեռնային Ղարաբաղի վրա: Միաժամանակ հիշեցվում է, որ այս հարձակումը հաջորդել է Լաչինի միջանցքի շրջափակման պատճառով Լեռնային Ղարաբաղում ապրող հայերի կազմակերպված սովի և մեկուսացման ամիսներին: "Ընդգծում ենք, որ, այսպես կոչված, ռուս խաղաղապահները տեղում որևէ գործողություն չեն ձեռնարկել շրջափակումը կանխելու կամ դադարեցնելու կամ Լեռնային Ղարաբաղի վրա Ադրբեջանի ռազմական հարձակումը դադարեցնելու համար: Դատապարտում ենք ԵՄ անդամ չհանդիսացող երկրների կողմից Ադրբեջանին ցուցաբերվող ռազմական աջակցությունը ։ Լրջորեն մտահոգված են քաղաքացիական բնակչության համար հետեւանքներով, որոնք դե ֆակտո հավասարազոր են էթնիկ զտմանը։ Վերահաստատում ենք մեր կարծիքն առ այն, որ Ադրբեջանի կողմից իրականացվող հարձակումը չի կարող անհետևանք մնալ, և կոչ ենք անում ԵՄ-ին պատժամիջոցներ սահմանել Ադրբեջանի իշխանությունների դեմ, որոնք պատասխանատու են հրադադարի ռեժիմի բազմաթիվ խախտումների համար, և կասեցնել էներգետիկայի վերաբերյալ փոխըմբռնման հուշագրի գործողությունը: Կոչ ենք անում ԵՄ - ին դադարեցնել բանակցությունները Ադրբեջանի հետ գործընկերության նոր համաձայնագրի շուրջ ՝ վերջին իրադարձությունների և երկրում տիրող իրավիճակի լույսի ներքո", - ասվում է հաշվետվությունում ։

Փաստաթղթում նաև կոչ է հնչում խորհրդին ՝ պատրաստ լինել թիրախային և անհատական պատժամիջոցներ կիրառել ագրեսիա իրականացրած անձանց նկատմամբ, ներառյալ նախագահ Ալիևի քաղաքական և ռազմական շրջապատը, սակայն, չսահմանափակվելով դրանով,  և դադարեցնել նավթի ու գազի ներմուծումը Ադրբեջանից՝ Հայաստանի տարածքային ամբողջականության դեմ Ադրբեջանի ցանկացած ռազմական ագրեսիայի դեպքում: