Ուրբաթ, 2 Փետրվարի 2024 11:13

Արմինֆո. ԱՄՆ սենատորներ Էդ Մարկին եւ Բիլ Քեսիդին երկկուսակցական բանաձեւ են նախաձեռնել՝ խնդրելով հաշվետվություն ներկայացնել Ադրբեջանում մարդու իրավունքների պաշտպանության պրակտիկայի մասին՝  Արտասահմանյան օգնության մասին օրենքի 502B (c) բաժնին համապատասխան, հաղորդում է Ամերիկայի Հայ դատի հանձնախումբը:

 

Բանաձևը Պետքարտուղարությունից տեղեկատվություն է պահանջում Ադրբեջանում մարդու իրավունքների խախտումների մասին՝ ինչպես երկրի ներսում, այնպես էլ Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) վրա երկարատև ռազմական հարձակման ժամանակ, որն անցյալ տարի հանգեցրել է այդ տարածաշրջանի ողջ բնիկ հայ բնակչության էթնիկ զտումների: Նրանց միացել են սենատորներ Մարկո Ռուբիոն, Գերի Փիթերսը, Էլիզաբեթ Ուորենը, Շելդոն Ուայթհաուսը, Բոբ Մենենդեսը և Փիթեր Ուելչը՝ որպես սկզբնական համահեղինակներ:

 

Ամերիկայի Հայ դատի հանձնախումբը (ANCA) համազգային գործողությունների արշավ է սկսել ՝ սենատորներին կոչ անելով դառնալ համահեղինակ եւ աշխատել Մարկի-Քեսիդի 502B օրենքի ընդունման ուղղությամբ:

 

Հիմնավորելով իր նախաձեռնությունը ՝ Մարկին նշել է Ադրբեջանի կառավարությանը պատասխանատվության ենթարկելու անհրաժեշտությունը։ "Ռազմական գործողությունները երբեք Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղության և կայունության խնդրի լուծում չեն եղել։ Այս բանաձևը նպատակ ունի ճնշում գործադրել Ադրբեջանի կառավարության վրա՝ ապահովելու մարդու իրավունքների պաշտպանությունը և վերջ դնելու տարածաշրջանում էթնիկ հայերի դեմ հանցագործություններին: Մենք պետք է պաշտպանենք Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի կամքը, իրավունքները և հիմնարար ազատությունները", - հավելել է նա։

 

Իր հերթին՝ Քեսիդին ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ Ադրբեջանն արդեն բուլդոզերով քանդում է սրբավայրերն ու դատարկված հայկական համայնքները: "Սրդյո՞ք սա այն երկիրն է, որտեղից Բայդենի վարչակազմը ցանկանում է Լուիզիանայից բնական գազի փոխարեն LNG մատակարարել Եվրոպա", - հարց է տվել դոկտոր Քեսիդին:

 

Ադրբեջանի վերաբերյալ 502B(c) հարցման Ներկայացուցիչների պալատի տարբերակը՝ H. Res.735, ներկայացվել է կոնգրեսական Ադամ Շիֆի կողմից (դեմոկրատ Կալիֆորնիայից)՝ անցյալ տարի Լեռնային Ղարաբաղի ադրբեջանական շրջափակման ժամանակ: "Վարչակազմի մշտական աջակցությունը Ալիևի ռեժիմին, որը պարբերաբար վայրագություններ և մարդու իրավունքների խախտումներ է իրականացնում, պարզապես, չի համապատասխանում մեր արժեքներին՝ որպես ամերիկացիներ։ Հաշվի առնելով սեպտեմբերի 19 - ին Արցախի դեմ Ադրբեջանի աղաղակող ռազմական գործողությունները՝ չափազանց կարևոր է, որ նախագահ Բայդենը և պետքարտուղար Բլինքենը վերանայեն մեր օգնության քաղաքականությունը", - հայտարարել է Շիֆը։ "Այս բանաձեւն ուղղված է Ադրբեջանի կողմից մարդու իրավունքների խախտումների եւ պատերազմական հանցագործությունների մասին տեղեկատվության հավաքագրմանը եւ ապագա օգնության դադարեցմանը: Որպես մարդու իրավունքները պաշտպանող երկիր՝ մենք պետք է երաշխավորենք, որ մեր արտաքին օգնությունն արտացոլում է մեր հավատարմությունը հիմնարար արժեքներին և չի նպաստում Արցախում հայ ժողովրդի դեմ հետագա բռնություններին: Այս բանաձևը քայլ է մեր միջազգային օգնությունը Միացյալ Նահանգների էթիկական չափանիշներին և շահերին համապատասխանեցնելու ուղղությամբ", - հավելել է Շիֆը։

 

Մարկի-Քեսիդիի նախաձեռնած բանաձևում Պետքարտուղարությունից պահանջվում է մանրամասն նկարագրել Ադրբեջանի կողմից մարդու իրավունքների լայնորեն փաստագրված խախտումները, այդ թվում ՝ ապօրինի կամ կամայական սպանությունները, ձերբակալվածների խոշտանգումները, էթնիկ հայերի տեղահանումը Լեռնային Ղարաբաղից և կրոնական ու մշակութային օբյեկտների ոչնչացումը: Սա՝ բացի մարդու միջազգայնորեն ճանաչված իրավունքների խախտումներից, այդ թվում ՝ խոսքի, հավաքների, քաղաքական կյանքին մասնակցելու և դավանանքի ազատության:

 

Ադրբեջանի վերաբերյալ Մարկի-Քեսիդիի 502B (c) բանաձևը հիմնված կլինի Ադրբեջանին մարդու իրավունքների խախտումների համար պատասխանատվության ենթարկելու շարունակական ջանքերի վրա, ներառյալ՝ վերջերս սենատոր Գարի Փիթերսի ղեկավարությամբ S. 3000 միաձայն ընդունումը: Արտաքին օգնության մասին օրենքի 502B(c) բաժինը վաղեմի, բայց ոչ բավարար օգտագործված օրենք է, որն արգելում է ԱՄՆ-ի օգնությունը անվտանգության ոլորտում "ցանկացած երկրի, որի կառավարությունը պարբերաբար կատարում է միջազգայնորեն ճանաչված մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումներ": Եթե Մրակի-Քեսիդի-ի բանաձևն ընդունվի, դա կլինի առաջին դեպքը 1976 թվականից ի վեր, երբ Կոնգրեսը 502B(c) բաժնին համապատասխան հաշվետվություն է խնդրել:

 

502B(c) բաժինը հզոր գործիք է Կոնգրեսի վերահսկողության և ԱՄՆ ռազմական օգնության վերաբերյալ Մարդու իրավունքների վաղուց ժամկետանց ստանդարտները հաստատելու համար: Որպես արտոնյալ միջոց, սենատորները հնարավորություն ունեն հրապարակել 502B (c) հաշվետվությունը և քվեարկություն անցկացնել Սենատի դահլիճում: Բանաձևի ընդունումից հետո Պետդեպարտամենտը պետք է 30 օրվա ընթացքում հաշվետվություն ներկայացնի, որում մանրամասն նկարագրվեն երկրում մարդու իրավունքների պաշտպանության պրակտիկան և այդ խախտումները կանխելու համար Միացյալ Նահանգների կողմից ձեռնարկված քայլերը, հակառակ դեպքում, անվտանգության ոլորտի օգնությունն ինքնըստինքյան կկասեցվի, մինչև նման հայտարարություն չտրամադրվի: Պետդեպարտամենտի կողմից պահանջվող հաշվետվությունը ներկայացնելուց հետո Կոնգրեսը կարող է քվեարկել անվտանգության ոլորտի օգնությունը դադարեցնելու կամ սահմանափակելու օգտին՝ համատեղ մերժման բանաձևի միջոցով:

 

Քաղաքացիական հասարակության ավելի քան 25 կազմակերպություններ ողջունել են սենատորներ Մարկիի և Քեսիդիի կողմից Ադրբեջանում մարդու իրավունքների պահպանման վերաբերյալ 502B(c) հարցման նախաձեռնումը, այդ թվում՝ Amnesty International USA, Freedom House, Human Rights Foundation (HRF), Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիան (FIDH) և այլն: