Լուիս Մորենո Օկամպոն հրապարակել է Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ցեղասպանության մասին 2-րդ զեկույցը

Արմինֆո. ՄՔԴ նախկին գլխավոր դատախազ Լուիս Մորենո Օկամպոն հրապարակել է Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ցեղասպանության վերաբերյալ իր 2-րդ զեկույցը ՝ ընդգծելով այդ փաստի ժխտման միջազգային հետևողական պրակտիկան: Այն պարունակում է Արցախի նախկին պետնախարար Արտակ Բեգլարյանի ցուցմունքները։

Զեկույցի ներածության մեջ արձանագրվում է, որ 2023 թվականի դեկտեմբերին լրանում է Ցեղասպանության մասին կոնվենցիայի ընդունման 75-ամյակը, ինչը ցույց է տալիս մասնակից պետությունների հետևողական դիրքորոշումը ցեղասպանության իրագործումը ժխտելու վերաբերյալ:

Այս կապակցությամբ Օկամպոն ուշադրություն է հրավիրել այն փաստի վրա, որ միայն 2023 թվականի վերջին ամիսներին ՄԱԿ-ի Ցեղասպանության կանխարգելման հարցերով հատուկ խորհրդական Ալիս Վայրիմու Նդերիտուն նախազգուշացրել Է վեց տարբեր իրավիճակների մասին, երբ առկա է էթնիկ խմբերի, այդ թվում ՝ ռոհինջաների, Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի, Եթովպիայի տիգրայների, իսրայելցիների ու պաղեստինցիների, ինչպես նաեւ Սուդանի Դարֆուրում մասալիտների դեմ ցեղասպանության վտանգ ։

"Ցեղասպանության մասին կոնվենցիայի 75-ամյակը հնարավորություն է տալիս դուրս գալ "այլևս երբեք" դատարկ խոստումներից ։ Այս հոդվածը նվիրված է Լեռնային Ղարաբաղում տիրող իրավիճակին։ Լաչինի միջանցքի շրջափակումից հետո Ցեղասպանության կոնվենցիայի մասնակից պետությունները, որոնք մասնակցում էին Ադրբեջանի հետ բանակցություններին, ինչպիսիք են ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան, Գերմանիան, Մեծ Բրիտանիան, Իսրայելը և Ռուսաստանը, տարբեր պատճառներով անտեսում էին ճշգրիտ և մատչելի տեղեկատվությունը Լեռնային Ղարաբաղի էթնոսի ցեղասպանության լուրջ ռիսկի մասին: Փոխարենը մեծամասնությունը ցանկանում էր նպաստել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև համաձայնագրի կնքմանը, որպեսզի խուսափի նոր ռազմական գործողություններից և հասնի կոնկրետ տնտեսական և աշխարհաքաղաքական ազգային շահերի: Իսրայելն, օրինակ, օգուտ է քաղել Ադրբեջանին զենքի խոշոր վաճառքից։ Կոնվենցիայի մասնակից պետությունները չպետք է օգուտ ստանան ցեղասպանությունից", - ընդգծել է Օկամպոն։

Նախկին դատախազը հիշեցրել է, որ այդ պետությունների պարտականությունն է կանխել ցեղասպանությունը, ինչպես նաև գնահատական տալ Հայաստանի վրա հարձակվելու նախագահ Ալիևի ցեղասպան մտադրություններին, ապահովել վնասի հատուցում նրանց, ովքեր կորցրել են իրենց կյանքն ու ունեցվածքը Լեռնային Ղարաբաղում, երաշխավորել էթնիկ խմբի՝ իրենց նախնիների հող անվտանգ վերադարձի իրավունքը և ազատ արձակել "հայ գերիներին":

"Սա ցեղասպանության կանխարգելման ամենահրատապ ասպեկտն է. վերջ դնել Ցեղասպանության ավելի քան քսան զոհերին, այդ թվում՝ Արցախի երեք նախկին նախագահներին և հինգ այլ հասարակական առաջնորդներին "մարմնական և հոգեկան լուրջ վնաս" հասցնելու վտանգին (Ցեղասպանության կոնվենցիայի II բ հոդված): Նրանց գերությունը ցեղասպանության մի մասն է և ուղերձ է նրանց համայնքին. եթե դուք վերադառնաք Լեռնային Ղարաբաղ, ձեզ սովամահ կանեն, կազատազրկեն կամ կսպանեն: Նրանք պատանդ են դարձել", - նշվում Է փաստաթղթում։

Օկամպոն գրում է, որ Արտակ Բեգլարյանը՝ Լեռնային Ղարաբաղի պաշտոնյան, ադրբեջանական ուժերի կողմից հետապնդվել է սեպտեմբերի 19 - ի հարձակումից առաջ և հետո ։ Այնուամենայնիվ, ի տարբերություն մյուսների մեծամասնության, նա կարողացավ փախչել բարդ հանգամանքներում՝ չնայած տեսողության խանգարմանը:

Նա ընդգծել է, որ հավելված 6-ում ներկայացված են ողջ էթնիկ խմբին հասցված լուրջ հոգեկան վնասի ապացույցներ, ինչպես սահմանված է Ցեղասպանության կոնվենցիայի II հոդվածով:

"2023 թվականի դեկտեմբերի 12-ին ավելի քան 100 համաշխարհային գործիչներ, այդ թվում ՝ պետությունների նախկին ղեկավարներ, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ, ինչպես նաև բիզնեսի և հումանիտար կազմակերպությունների ղեկավարներ, պահանջեցին անհապաղ և անվերապահ ազատ արձակել "հայ կալաանավորներին"։ Ցեղասպանության փաստի ճանաչումը կհանգեցնի մասնակից պետությունների պարտավորություններին՝ կանխել դա և օգնել ապահովել նրանց ազատ արձակումը։

Լուիս Մորենո Օկամպոյի հոդվածում վերլուծվում է Լեռնային Ղարաբաղում դարերով բնակվող հայերի խմբի նկատմամբ էթնիկ զտումը, որը ցեղասպանություն եւ տեղահանություն է՝ որպես մարդկության դեմ հանցագործություն:

Լեռնային Ղարաբաղում ցեղասպանության կանխարգելման մասով՝ զեկույցի հեղինակը մատնանշում է թիրախային էթնիկ խմբի նկատմամբ ցեղասպանության մասին տեղեկատվության անտեսման հետևողական պետական պրակտիկան: "Ինչ վերաբերում է Ցեղասպանության համար պատժելու պարտավորությանը, մասնակից պետությունները, ինչպիսիք են Ֆրանսիան կամ Մեծ Բրիտանիան, կարող էին նպաստել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի կողմից Լեռնային Ղարաբաղում իրավիճակի փոխանցմանը Միջազգային քրեական դատարան։ Ամեն դեպքում, 2024 թվականի փետրվարի 1-ին Միջազգային քրեական դատարանը իրավասություն կստանա հետաքննելու նախագահ Ալիևի՝ 2021 թվականի մայիսի 10-ից Հայաստանում կատարած հանցագործությունները:

Բացի այդ, դատախազը կարող է վկայակոչել Բանգլադեշում/Մյանմարում իրավիճակի դատական նախադեպը, որը վերաբերում է հարձակումներին, որպեսզի հետաքննություն սկսի՝ կապված մարդկության դեմ հանցագործության վերաբերյալ, Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի շրջափակումից հետո տեղահանության առնչությամբ, որը շարունակվել է Հայաստանում, երբ ավելի քան 100 000 մարդ հատել է միջազգային սահմանը", - ասվում է զեկույցում։

Ամբողջական տեքստին կարելի է ծանոթանալ հետևյալ հղումով. https://luismorenoocampo.com/lmo_en/report-genocides-december-2023/: