Փորձագետ. "Խաղաղության խաչմերուկ" նախագիծը կամ այն ամենը, ինչ ենթադրվում է դրա տակ, լիովին իրագործելի չէ

Արմինֆո. "Խաղաղության խաչմերուկ" նախագիծը կամ այն ամենը, ինչ ենթադրվում է դրա տակ, լիովին իրագործելի չէ։ Այդ մասին ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հետ զրույցում հայտարարել է քաղաքագետ, տնտեսագետ Հրանտ Միքայելյանը:

Նրա խոսքով՝ նախագիծն այն տեսքով, որով այն ներկայացնում են Հայաստանի իշխանությունները, իրատեսական չէ ։ Ավելին, այն կասկածելի է նաև երկրի համար օգուտների տեսանկյունից։ Փորձագետը նկատել է, որ, մի կողմ թողնելով տնտեսական բաղադրիչը, այդ նախաձեռնությունը կապված է բարոյականությանն ու քաղաքականությանն առնչվող խնդիրների հետ։ «Ստացվում է, որ Հայաստանը, կարծես, սպասում էր Արցախի ջախջախմանը, որից հետո անմիջապես հանդես եկավ նման նախագծով։ Ստեղծվում է տպավորություն, որ Արցախը խանգարում էր երկրի իշխանությունների ինչ-ինչ հեռանկարների։ Գործնական տեսանկյունից կարելի է համաձայնել, որ դա այդպես չէ, բայց քաղաքական տեսանկյունից եզրակացությունները թելադրվում են ինքնաբերաբար՝ նկատի ունենալով Հայաստանի իշխանությունների քաղաքականությունը", - նշել է Միքայելյանը։

Անդրադառնալով նոյեմբերի 24-ին ուղիղ եթերի ժամանակ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի  հայտարարությանը՝ քաղաքագետը նշել է, որ երկրի իշխանություններն իրենք են ընդունում, որ Բաքուն որոշել է բարդ տրանսպորտային հանգույցներ կառուցել Իրանի հետ՝ փաստացի հրաժարվելով հայկական "Խաղաղության խաչմերուկ" նախաձեռնությունից: Մինչդեռ, ցանկացած գաղափար, այդ թվում՝ առեւտրային, հատկապես, թշնամական միջավայրում ընդունելու համար անհրաժեշտ է ունենալ բավականին ամուր փաստարկներ, այդ թվում ՝ անվտանգության ոլորտում։ "Տնտեսությունն անվտանգությունից տարանջատելու հնարավորության մասին պնդումներն ի սկզբանե սխալ էին, ինչի մասին բազմաթիվ վկայություններ կան, հատկապես, վերջին տարիներին, բայց, ցավոք, դրանից համապատասխան եզրակացություններ չեն արվում", - ասել է Միքայելյանը, հավելելով, որ տրանսպորտային հանգույց ստեղծելու համար պետք է լինել բավականին վստահ եւ ուժեղ՝ այդ տրանսպորտային հաղորդակցությունները չնախատեսված հանգամանքներում պաշտպանելու համար, որոնք այս տարածաշրջանում ոչ միայն կարող են լինել, այլեւ, ակնհայտորեն, դեռ կլինեն: Առանց այդ խնդիրները լուծելու երկրի իշխանությունների նախաձեռնությունը կդառնա, պարզապես, անիրականանալի նախագիծ։ Որպեսզի այն իրատեսական դառնա, շատ բան է պետք անել։

Տնտեսագետը հավելել է, որ սահմանների բացումը միանգամայն հնարավոր է։ "Բայց մենք բոլորս ականատես ենք այն բանի, որ եթե դա տեղի ունենա, ապա՝ միայն միակողմանի, այսինքն, Հայաստանը կբացի սահմանները՝ փոխարենը ոչինչ չստանալով։ Երկրի սահմանները կբացվեն Թուրքիայի և Ադրբեջանի մեր կոնտրագենտների համար՝ հակառակ մուտքի դժվարություններով։ Իսկ եթե ապրանքների ինչ-որ միջանցիկ տեղաշարժեր սկսվեն, ապա հազիվ թե դա լուրջ նշանակություն ունենա։ Այս ուղղությունները, ամենայն հավանականությամբ, կդառնան երկրորդական երթուղիներից մեկը, մինչդեռ, հիմնական ուղիները կլինեն շրջանցող: Անհրաժեշտ է նաեւ նկատի ունենալ, որ Թուրքիան շատ ավելի մրցունակ է արտադրության ոլորտում՝ ինչպեսծավալների, լոգիստիկայի, այնպես  էլ առևտրային ցանցերի տեսանկյունից։ Հայկական շուկայում թուրքական ներկայության նկատելի աճը կհանգեցնի հայկական արտադրության փոխարինմանը։ Արդյունքում՝ Հայաստանի ՀՆԱ-ի տարեկան 1 տոկոս աճի երկրի իշխանությունների հաշվարկները հակառակ արդյունքի կհանգեցնեն՝ նախագծի իրականացման դեպքում. ներմուծման ծավալներն զգալիորեն կմեծանան, հայրենական արտադրությունը կկրճատվի, եւ մակրոտնտեսության տեսանկյունից ակնհայտ կլինի, որ ՀՆԱ-ի աճը, եթե անգամ լինի, ապա՝ շատ աննշան", - ընդգծել է փորձագետը:

Բացի այդ, ըստ Միքայելյանի, պետք չէ անտեսել նաեւ Ադրբեջանի շահերը։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Բաքուն վերջին շրջանում դադարել է պնդել երկաթգծի կառուցման նախագծի առաջ մղումը, որը կապում է այն Նախիջեւանի իր ինքնավարության հետ, այնուամենայնիվ, ինչպես կարծում է քաղաքագետը, ոչ հեռու ապագայում Բաքուն կշարունակի պնդել արտատարածքային միջանցքը, ընդ որում, այդ հարցը կակտիվանա արդեն առաջիկա ամիսներին, երբ հարթվեն հույզերը՝ ընթացիկ տարվա սեպտեմբերի 17-ի իրադարձություններից հետո, որոնք հանգեցրին Լեռնային Ղարաբաղից հայերի զանգվածային արտագաղթի։ <Հենց այդ պատճառով այժմ Ադրբեջանը խուսափում է խաղաղ բանակցություններից, այդ թվում՝ եվրոպական հարթակներում։ Բաքուն շատ լավ հասկանում է, որ առայժմ շատ թարմ են հիշողությունները, բայց երբ բոլոր հույզերը հանդարտվեն, այն ժամանակ Բաքուն կրկին կակտիվացնի միջանցքի հարցը։ Սա ևս մեկ ռիսկ է, որն անհրաժեշտ է հաշվի առնել, քանի որ առկա խնդիրը միայն դիվանագիտական եղանակներով հնարավոր չի լինի կարգավորել՝ առանց երկրի անվտանգության բավարար ուժեղացման", - փաստել է փորձագետը։

Հիշեցնենք, որ նոյեմբերի 24-ին ուղիղ եթերի ժամանակ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր, որ "Խաղաղության խաչմերուկ" նախագիծը, որը ենթադրում է տրանսպորտային հաղորդակցությունների զարգացում բոլոր հարևանների (Վրաստան, Ադրբեջան, Իրան, Թուրքիա) հետ, սառն է ընդունվել Բաքվում: Նրա ասելով՝ նախաձեռնությունը նախատեսում է, որ յուրաքանչյուր երկիր իր պետական ինստիտուտների միջոցով իրականացնում է սահմանային, մաքսային վերահսկողություն և ապահովում է անվտանգությունն իր տարածքում: "Ադրբեջանի առաջին արձագանքը հետևյալն է. այսուհետեւ նրանք, կարծես թե, այլևս հետաքրքրված չեն այդ նախագծով, քանի որ կապ են իրականացնում Իրանի հետ: Մենք ամենեւին դեմ չենք, բայց դա մեր առաջարկն է։ Ընդ որում, կա ևս մեկ կետ.  փոխադարձության հիման վրա կարող է տեղի ունենալ ընթացակարգերի պարզեցում։ Դրանք պետք է լինեն նախագծի մասնակից բոլոր երկրների համար։ Այստեղ մենք բավականին ճկուն ենք", - պարզաբանել է վարչապետը, հավելելով, որ Հայաստանի իշխանությունները փորձում են վարել ինստիտուցիոնալ առումով պետության ինքնիշխանության բարձրացմանն ուղղված քաղաքականություն։

Նշենք, որ Փաշինյանը "Խաղաղության խաչմերուկ" ծրագիրը ներկայացրել էր 2023 թվականի աշնան կեսերին Թբիլիսիում կայացած "Մետաքսի ճանապարհ" համաժողովում։ Նախաձեռնությունը պետք է նպաստի տարածաշրջանում կայունության ամրապնդմանը՝ Վրաստանի, Ադրբեջանի, Իրանի, Թուրքիայի և Հայաստանի միջև կապերի ավելացման հաշվին: Այդ նախագծերի շրջանակներում Երեւանը նախատեսում է աշխատել Ասիայից Իրանի եւ Հայաստանի տարածքով տրանսպորտային միջանցքների ստեղծման ուղղությամբ՝ դեպի Սեւ ծովի ափ, այնուհետեւ, դեպի եվրոպական երկրներ ելքի հետագա հնարավորությամբ: