ՄԱԿ - ի հատուկ զեկուցող. Հայաստան այցի նպատակն է պարզել ճշմարտությունն ու արդարությունը, մարդու իրավունքների խախտումները, այն ամենը, ինչ տեղի է ունեցել

Արմինֆո. Հայաստան այցի նպատակն է բացահայտել ճշմարտությունն ու արդարությունը, մարդու իրավունքների խախտումները, այն ամենը, ինչ տեղի է ունեցել ։ Այդ մասին նոյեմբերի 24-ին Երեւանում կայացած մամուլի ասուլիսի ժամանակ հայտարարել է ՄԱԿ-ի ճշմարտության հաստատման, արդարադատության, հատուցման եւ չկրկնման երաշխիքների աջակցության հարցերով հատուկ զեկուցող Ֆաբիան Սալվիոլին, որը նոյեմբերի 16-ից պաշտոնական այցով գտնվում է Հայաստանում:

ՄԱԿ-ի պաշտոնյան նշել է, որ ԶԼՄ-ների հետ հանդիպման նպատակը Հայաստան կատարած իր 10-օրյա այցի արդյունքների վերաբերյալ նախնական եզրակացություններ ներկայացնելն է:

Այս առումով հատուկ զեկուցողը շնորհակալություն է հայտնել Հայաստանի իշխանություններին բաց լինելու և աշխատանքներին աջակցելու համար: "Նոյեմբերի 16-ից միննչեւ նոյեմբերի 24-ը պաշտոնական այցով Հայաստանում եմ։ Այս ընթացքում այցելել եմ Սյունիք, Ջերմուկ, Եղեգիս, հնարավորություն եմ ունեցել հանդիպելու փախստականների, զոհերի հարազատների, լրատվամիջոցների, քաղաքացիական հասարակության, դիվանագետների, ԱԳՆ, արդարադատության նախարարության, Անվտանգության խորհրդի, ԱԱԾ, ՆԳՆ, ՊՆ, գերիների, պատանդների և անհայտ կորածների հարցերով զբաղվող միջգերատեսչական հանձնաժողովի, Կրթության նախարարության, Առողջապահության նախարարության, Մարդու իրավունքների պաշտպանի, ԲԴԽ-ի ներկայացուցիչների, պատգամավորների հետ:

Այցի նպատակն է պարզել ճշմարտությունն ու արդարությունը, մարդու իրավունքների խախտումները, այն ամենը, ինչ տեղի է ունեցել: ՀՀ իշխանություններին և միջազգային կառույցներին հասցեագրված վերջնական զեկույցը կներկայացվի 2024թ. սեպտեմբերին ՝ ՄԱԿ - ի Մարդու իրավունքների խորհրդի նիստում", - ասել է նա ։

Սալվիոլին փաստել է, որ հայ հասարակությունը 20 - րդ դարում բախվել է մարդու իրավունքների լուրջ խախտումների: Դրանք են և Հայոց ցեղասպանությունը, և բռնաճնշումները խորհրդային շրջանում, Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչների իրավունքների խախտումները և տեղահանությունները 2023թ. սեպտեմբերին, կասկածելի մահերը զինված ուժերում, խոշտանգումների դեպքերը ՆԲԽ-երում և բանտերում, ընտրական իրավունքների, սեփականության իրավունքի խախտումները ։ Նրա խոսքով ՝ այդ ամենը պետք է դիտարկել արդարության պրիզմայով։

Միևնույն ժամանակ, նա նշել է, որ Հայաստանի իշխանությունները  մշակել և ներդրել են արդարության ապահովման այնպիսի մեխանիզմ, որը կարձանագրեր մարդու իրավունքների խախտումները, այդ ոլորտում առկա խնդիրները:

Հատուկ զեկուցողն անդրադարձել է 2008 թվականի մարտի 1-ի դեպքերն ուսումնասիրող ԱԺ հանձնաժողովի ստեղծմանը և նշել, որ այդպես էլ չեն նույնականացվել այդ դեպքերի ժամանակ 10 մարդ սպանողները, 2016 թվականի 4-օրյա պատերազմի և 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի հանգամանքները քննելու համար ստեղծված հանձնաժողովներին:

Նշելով իրավական համակարգի բարեփոխումներն ու վերջերս ՄՔԴ-ի Հռոմի կանոնադրության վավերացումը ՝ նա դրանք գովեստի արժանի քայլեր է անվանել: Սակայն, ըստ հատուկ զեկուցողի, չնայած բարեփոխումներին, պաշտոնյաներին պատժելու ջանքերը դեռ բավարար չեն: Որպես օրինակ նա նշել է ոստիկանության կողմից ցուցարարների նկատմամբ ոչ իրավաչափ ուժի կիրառումը, ընդ որում, ոստիկանությունը շարունակում է գործել նույն ոգով, ինչ նախորդ տարիներին։ "Հայաստանում արձանագրվում են քաղաքացիների նկատմամբ ոստիկանության կողմից խոշտանգման և նվաստացուցիչ վերաբերմունքի մեծ թվով դեպքեր,  ընդ որում, այդ բացասական միտումը պահպանվում է առ այսօր ։ Չնայած խոշտանգումները քրեականացվել են դեռևս 2015 թվականին, արձանագրվել են մի շարք դեպքեր, երբ համապատասխան մարմինը հրաժարվել է քրեական վարույթ հարուցել վաղեմության ժամկետն անցնելու պատրվակով: Շատ են բողոքները զինված ուժերում և դատական համակարգում ոչ մարտական մահերի վերաբերյալ", - նշել է Սալվիոլին։ Նա հատուկ շեշտադրում է արել օրենսդրության անկատարության վրա ՝ մարդու իրավունքների խախտումների զոհերին փոխհատուցում վճարելու մասով ՝ սկսած ԽՍՀՄ տարիներին բռնաճնշումների զոհերից։ Նրա խոսքով ՝ խնդիր է նաև այն, որ իրավունքների խախտման զոհերին բողոք ներկայացնելու և վնասի հատուցման պահանջ ներկայացնելու համար հատկացվում է 3 տարի, ինչը սահմանափակում է հնարավորությունները, նախատեսվում է միայն դրամական փոխհատուցում, իսկ գումարը համեմատաբար փոքր է:

"Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրը նվիրված է Օսմանյան կայսրության իշխանությունների կողմից իրականացված ցեղասպանության 1,5 միլիոն զոհերի հիշատակին ։ Հուշահամալիրի տարածքում տեղադրված են նաև Բաքվի, Սումգայիթի, Կիրովաբադի ջարդերի զոհերին նվիրված և ղարաբաղյան հակամարտության զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձաններ, որոնք պատշաճ կերպով պահպանվում են համալիրի ղեկավարության կողմից: Հուշահամալիրը օրինակ է հիշողության պահպանման տեսանկյունից ։ Հունիսի 14 - ը նշվում է որպես բռնի անհետացածների օր ։ Երկրում տեղադրվել է հուշարձան, որի մասին հոգ են տանում ՀԿ-ների ներկայացուցիչները ՝ առանց պետության աջակցության։ Ավելին, պետական պաշտոնյաները միշտ չէ, որ մասնակցում են բռնի անհետացածների օրվան նվիրված հիշատակի միջոցառումներին ։ Երկրում սահմանվել է նաև անհայտ կորածների հիշատակի օր։ Պետական պաշտոնյաները միշտ չէ, որ մասնակցում են այդ օրվա հիշատակի միջոցառումներին", - նշել է հատուկ զեկուցողը ՝ խոսելով հիշողության պահպանման հարցերի մասին։