Արցախից տեղահանվածները, ովքեր ունեն կապույտ անձնագրեր, դե յուրե արդեն Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներ են. Վարդան Այվազյան

Արմինֆո. Արցախից տեղահանվածները, որոնք ձեռքներին ունեն «կապույտ անձնագրեր», դե յուրե արդեն Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներ են։ Այդ մասին ԱրմԻնֆո-ի հետ զրույցում հայտարարել է Երևանի պետական համալսարանի (ԵՊՀ) սահմանադրական իրավունքի ամբիոնի վարիչ, դոցենտ Վարդան Այվազյանը:

Հիշեցնենք, որ հոկտեմբերի 26-ին ՀՀ կառավարությունը որոշում էր ընդունել այն մասին, որ Լեռնային Ղարաբաղի հայերին տրվել է փախստականի կարգավիճակին հավասարեցված ժամանակավոր պաշտպանության կարգավիճակ: Կառավարությունը նրանց առաջարկել է նաև դիմում ներկայացնել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիություն ստանալու համար։ Ինչպես պարզաբանել է Հայաստանի ՆԳՆ միգրացիայի եւ քաղաքացիության ծառայության ղեկավար Արմեն Ղազարյանը, ԼՂ բնակիչների մոտ առկա կապույտ անձնագրերը տրամադրվել են Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը՝ որպես ճամփորդական փաստաթուղթ, այլ ոչ թե՝ քաղաքացիության մասին վկայական: ՀՀ արդարադատության նախարարի խորհրդական Արտյոմ Սուջյանն, իր հերթին, հայտարարել է, որ 1991թ. "միջպետական համաձայնագիր" է եղել Հայաստանի և Արցախի այն ժամանակվա ներքին գործերի նախարարների միջև, որի հիման վրա այդ անձնագրերը (<070> կոդով) տրվել են Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչներին՝ որպես ճամփորդական փաստաթուղթ, այսինքն,  փաստաթուղթ, որով հնարավոր կլինի դուրս գալ երկրից, ճանապարհորդել»:

«Ինչպե՞ս կարելի է անձնագրի տրամադրումը բացատրել ինչ-որ բանավոր պայմանավորվածություններով»,- հարցնում է սահմանադրական իրավունքի ոլորտի փորձագետը: "Արցախցիներին տրված կապույտ անձնագիրը ճամփորդական փաստաթուղթ անվանելը կոռեկտ չէ", - հայտարարում է նա։ Նրա խոսքով՝ կապույտ անձնագիրը տրվում է ՀՀ քաղաքացիներին, իսկ ՀՀ տարածք ազատ մուտք գործելու և առանց մուտքի վիզայի բնակվելու հնարավորություն տվող փաստաթուղթը, որը կոչվում է ՀՀ հատուկ անձնագիր, տրվում է ծագումով հայ օտարերկրացիներին, ինչպես նաև այլ օտարերկրյա անձանց, որոնք երկրում տնտեսական կամ մշակութային գործունեություն են ծավալում: Հատուկ կացության կարգավիճակ ունեցող այդ անձինք ունեն ՀՀ քաղաքացիներին հավասար իրավունքներ և պարտականություններ, բացառությամբ ընտրություններին մասնակցելու իրավունքի և հողի սեփականության իրավունքի: Նրանց վրա չի տարածվում ՀՀ զինված ուժերում ծառայելու պարտականությունը։

"Այնուամենայնիվ, լիարժեք քաղաքական իրավունքներ՝ ընտրելու և ընտրվելու իրավունք, պետական պաշտոններ զբաղեցնելու իրավունք ձեռք բերելու համար արցախցիներն, ընդամենը, պետք է գրանցվեն ՀՀ տարածքում՝ վարչապետի նշած 29 հազար 800 քառ.կմ տարածքում", - հայտարարում է իրավագետը:

Այս առումով՝ ՀՀ քաղաքացիություն և ՀՀ քաղաքացու «լիարժեք անձնագիր» ստանալու համար դիմելուն առնչվող պատմությունն Այվազյանն անվանում է "ավելորդ բյուրոկրատական քաշքշուկ, որը, հնարավոր է, ուղղված է այդ մարդկանց հիասթափեցնելուն"։ Առավել ևս, որ ՀՀ կառավարությունը նրանց ավտոմատ կերպով ապահովել է "ժամանակավոր պաշտպանության կարգավիճակ, որը հավասարեցվում է փախստականի կարգավիճակին", ինչը կարող է շատ գայթակղիչ դարձնել Հայաստանը լքելու և այլ՝ ավելի բարենպաստ և անվտանգ երկրում ապաստան ստանալու հեռանկարը: "Իսկ դա ազգային անվտանգության սպառնալիքի լրացուցիչ աղբյուր է", - նշում է փորձագետը։

Ընդ որում, Արցախի բնակիչները, որոնք մտավախություն ունեն, որ Հայաստանի քաղաքացիություն ստանալը նշանակում է հրաժարվել իրենց գույքային իրավունքներից, Այվազյանը հիշեցնում է, որ մինչ օրս Թուրքիայում ցեղասպանության ենթարկված հայերի ժառանգները կարող են Թուրքիայի դեմ հայց ներկայացնել միջազգային ատյաններ՝ ի պաշտպանություն իրենց գույքային իրավունքների: Եվ դրան որևէ կերպ չի խոչընդոտում այլ երկրի քաղաքացիություն ունենալը։ Վարդան Այվազյան նրանց միայն խորհուրդ է տալիս պահպանել Լեռնային Ղարաբաղում սեփականության իրավունքի վկայականները։

«Միևնույն ժամանակ, արդի աշխարհում, որտեղ միջազգային իրավունքն արդեն թաղված է, իսկ միջազգային կազմակերպությունները՝ ՄԱԿ-ից մինչև ԵՄ և Եվրոպայի խորհուրդ, գտնվում են խորը իմպոտենցիայի վիճակում, արցախցիների իրավունքների պաշտպանություն ակնկալելը միամտություն է: Ոչ փախստականի կարգավիճակը, ոչ ՀՀ քաղաքացիությունը չեն օգնի Արցախի բնակիչները պաշտպանել իրենց գույքային իրավունքները, եթե աշխարհում արժեհամակարգը, ինչպես նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ուժերի հարաբերակցությունն ապագայում չփոխվեն», - եզրափակել է ԵՊՀ սահմանադրական իրավունքի ամբիոնի վարիչը