Հինգշաբթի, 2 Նոյեմբերի 2023 17:43

Արմինֆո.Նոյեմբերի 1-ին Երևանում նշվեց հայ դասական երաժշտության հիմնադիրներից մեկի ՝ մեծանուն կոմպոզիտոր, դիրիժոր, մանկավարժ և երաժշտահասարակական գործիչ Ալեքսանդր Աֆանասիի Սպենդիարյանի ծննդյան 152-րդ տարեդարձը:

Չնայած այն հանգամանքին, որ կոմպոզիտորը Հայաստանում ապրել է իր կյանքի միայն վերջին 4 տարիներին, դժվար է գերագնահատել նրա ներդրումը հայ դասականների և ընդհանրապես երաժշտարվեստի զարգացման գործում: Սպենդիարյանը Հայաստան է տեղափոխվել 1924 թվականին ՝ իշխանությունների հրավերով, որպեսզի ղեկավարի Խորհրդային Հայաստանի երաժշտական կյանքը ։ Հայաստան տեղափոխվելով ՝ կոմպոզիտորն անմիջապես մամուլում հանդես եկավ հատուկ հոդվածով ՝ սիմֆոնիկ երաժշտության դերի մասին ժողովրդի գեղագիտական ճաշակի դաստիարակության գործում ։ Նա էլ Հայաստանի սիմֆոնիկ նվագախմբի ստեղծման նախաձեռնողն էր ։ Պատմական հայրենիքում կոմպոզիտորը շարունակել է իր գործունեությունը երաժշտական հրատարակչության ոլորտում , գրել հոդվածներ, գրախոսություններ, ղեկավարել և կարողացել է մշակութային հարուստ ժառանգություն թողնել հայ արվեստի շրջանում: Տարբեր աղբյուրներում գրում են, որ Հայաստանում բնակվելու տարիները դարձել են Սպենդիարյանի ոչ միայն կոմպոզիտորական, այլև մանկավարժական գործունեության ծաղկումը: Ճանաչելով Հայ ժողովրդական երաժշտության ողջ խորությունը ՝ նա ստեղծել է հանճարեղ ստեղծագործություններ, որոնք ընդմիշտ մնացել են երաժշտության պատմության մեջ ։ Դրանք են "Երևանյան էտյուդները" (Հովհաննես Այվազովսկուն նվիրված կոմպոզիցիա) և "Ալմաստ" օպերան, որը հաճախ անվանում են հայ թատրոնի լավագույն ստեղծագործություններից մեկը: Ինչպես այն ժամանակ նշում էր Արամ Խաչատրյանը, <Սպենդիարովից առաջ հայկական երաժշտությունն առավելապես վոկալ էր, իսկ կոմպոզիտորը բարձրացրեց նրա առաստաղը, այլ մասշտաբներ ու չափանիշներ դարձրեց> ։ Բացի տուն-թանգարանից, Երևանում կոմպոզիտորի անունով են կոչվել օպերայի և բալետի ակադեմիական թատրոնը, երաժշտական դպրոցը և մայրաքաղաքի կենտրոնական փողոցներից մեկը:

 

Հին ավանդույթի համաձայն, Ալեքսանդր Աֆանասևիչի ծննդյան օրը տուն-թանգարանի, օպերայի և բալետի թատրոնի աշխատակիցները և Սպենդիարյանի անվան երաժշտական դպրոցի սաները ծաղիկներ դրեցին կոմպոզիտորի շիրիմի մոտ։ Այնուհետև տուն-թանգարանում տեղի ունեցավ նորացված բաղադրիչներով մշտական ցուցադրության բացման հանդիսավոր արարողությունը: Լրագրողների հետ զրույցում Ալեքսանդր Սպենդիարյանի տուն-թանգարանի տնօրեն Մարինա Օթարյանը պատմեց, որ ցուցադրության թարմացումը տեղի է ունեցել Արև Սամուելյանի ճարտարապետական արվեստանոցի հետ համագործակցության շնորհիվ:

 

Արվեստանոցի առաջարկած նորարարական լուծումներն էլ ավելի են ընկղմում այցելուներին Ալեքսանդր Սպենդիարյանի Յալթայի հյուրասենյակի մթնոլորտում, որտեղ հավաքվում էր ժամանակի ստեղծագործ մտավորականության ընտրանին, այդ թվում ՝ Նիկոլայ Ռիմսկի-Կորսակովը, Լև Տոլստոյը, Անտոն Չեխովը, Մաքսիմ Գորկին, Ալեքսանդր Գլազունովը, Ֆյոդոր Շալյապինը և այլն: Կոմպոզիտորի տանը այդ հավաքույթներն անվանում էին "սպենդիարոններ":

 

Ավելին, այսօրվանից թանգարանի նորամուծությունների շնորհիվ բոլոր այցելուները կարող են լսել կոմպոզիտորի ջութակի ձայնը (<Յակոբ Շաթայներ> ֆիրմայի), որի վրա նրա ստեղծագործություններից մեկը նվագում է ականավոր հայ ջութակահար Կարեն Շահգալդյանը:

 

Բացի այն, որ Արև Սամուելյանը հատուկ պատասխանատվությամբ է մոտեցել ցուցադրության ձևափոխման հանձնարարականին, նա թանգարանին է նվիրել կոմպոզիտորի դստեր ՝ Մարինա Սպենդիարովայի ՝ պապիկին ՝ Մարկ Պետրոսյանին գրված երկու նամակ: Այս կապակցությամբ Մարինա Օթարյանը տեղեկացրեց, որ թանգարանը մեծ ֆոնդ ունի ՝ կապված Մարինա Սպենդիարովայի կյանքի հետ ՝ սկսած մանկության տարիներից, վերջացրած Գուլագում անցկացրած ժամանակահատվածով: Դիմելով կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության ներկայացուցիչներին, ովքեր նույնպես ներկա էին հանդիսությանը, նա առաջարկեց դիտարկել Մարինա Ալեքսանդրովնայի արխիվի թանգարանում ներկայացնելու հնարավորությունը, որը բարձր արժեք է ներկայացնում: "Ես կարող եմ ասել, որ դա հայ ժողովրդի հարստությունն է, որովհետև Մարինա Սպենդիարովան մեծ գործ է արել Հայաստանի մշակութային, թանգարանային կյանքում, ինչի վկայությունն է այսօր մեր թանգարանը", - ասաց տիկին Օթարյանը:

 

Նշենք, որ երեկոն շարունակվեց <Մեղեդի > լարային քառյակի համերգով, որը կատարեց Ալեքսանդր Սպենդիարյանի և այլ հայ կոմպոզիտորների ստեղծագործություններ:

 

Նշվեց, որ կոմպոզիտորի ծննդյան 152-րդ տարեդարձին տուն-թանգարանը նախաձեռնել է կոմպոզիտորի կյանքն ու ստեղծագործությունը ներկայացնող <Մեր Սպենդիարյան> շարժական ցուցահանդեսը, որը մեկ տարվա ընթացքում կշրջի Երևանի բոլոր երաժշտական դպրոցներում, այնուհետև կընդգրկի նաև մարզային դպրոցները: