ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամներն Ադրբեջանին կոչ են արել ապահովել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքներն ու անվտանգությունը

Արմինֆո.ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամները սեպտեմբերի 21-ի հրատապ նիստում Արցախի շուրջ ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ իրենց ելույթներում Ադրբեջանին կոչ են արել ապահովել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքներն ու անվտանգությունը և, ընդհանուր առմամբ, նշել ուժի կիրառման անթույլատրելիությունը:

Ֆրանսիայի ԱԳ նախարար Կատրին Կոլոննան նշել է, որ Փարիզը ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի հրատապ նիստ է հրավիրել՝ հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղում իրավիճակի լրջությունը ։ Նրա խոսքով, մեծաքանակ զորքերի և զինտեխնիկայի կուտակումից հետո Ադրբեջանը սեպտեմբերի 19-ին որոշել է լայնածավալ ռազմական գործողություններ սկսել, որոնց ժամանակ կիրառվել են ցամաքային և օդային միջոցներ, ինչի հետևանքով տուժել է խաղաղ բնակչությունը: "Ոչ ոք չի հավատա, որ այդ գործողությունները նախապես չեն ծրագրվել ՝ չնայած բանակցությունների ընթացքում լուծումներ գտնելու ջանքերի ինտենսիվությանը և երեք ամսվա ընթացքում առաջին անգամ մարդասիրական բեռների մատակարարումների վերականգնմանը ։ Ֆրանսիան անմիջապես դատապարտեց Ադրբեջանի այս անընդունելի հարձակումը, որը հակասում է հակամարտության խաղաղ կարգավորման ՄԱԿ-ի սկզբունքին, և նույն տեսակետն ունեն շատ երկրներ այս սեղանի շուրջ: Կոլոնան հավելել է, որ Ադրբեջանի այդ գործողությունների արդյունքը հարյուրավոր վիրավորներ և տասնյակ զոհեր են, այդ թվում ՝ քաղաքացիական անձինք և երեխաներ:

Միևնույն ժամանակ, Ֆրանսիայի արտգործնախարարն ընդգծել է, որ ոչ ոք կասկածի տակ չի դնում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության հարցը, և նրան ոչինչ չի սպառնում: Նա հավելել է, որ դրան հակառակ վտանգված է Լեռնային Ղարաբաղի հայերի կյանքի հնարավորությունը ՝ նրանց իրավունքների և մշակույթի նկատմամբ հարգանքի պայմաններում: "Նման երաշխիքներ չեն կարող լինել, եթե ուժեղ կողմը ծրագրված կերպով ուժ է կիրառում թույլ կողմի նկատմամբ։ Երբ Լեռնային Ղարաբաղը տևական ժամանակ շրջափակման մեջ է, և բնակչությունը չի ստանում սնունդ, դեղորայք, և զրկված է  էլեկտրամատակարարումից>, - ասել է նա ։ Ֆրանսիան ի գիտություն է ընդունել Ալիևի երեկվա հայտարարությունները Լեռնային Ղարաբաղի հետ խաղաղ գոյակցության պատրաստակամության մասին:

Եթե Ադրբեջանն իսկապես ցանկանում է հասնել խաղաղ լուծման, ապա այստեղ և հիմա պետք է շոշափելի երաշխիքներ տա ։ Նա չպետք է ուժ կամ ուժի սպառնալիք կիրառի և պետք է հասկանա, որ խոսքը միջազգային հանրության աջակցությամբ բնակչությանը երաշխավորելու մասին է", - ասել է նա:

Միաժամանակ, նա ընդգծել է, որ Ադրբեջանը պետք է համաներման երաշխիքներ տա այն ուժերի համար, որոնք համաձայնել են հրադադարի, պետք է անհապաղ և առանց նախապայմանների վերականգնի Քաշաթաղի (Լաչինի) միջանցքով երթևեկությունը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշման։

Բացի այդ, նրա ասելով Ադրբեջանը պետք է համաձայնի միջազգային մարդասիրական ներկայությանը Լեռնային Ղարաբաղում: Առանց այդ երաշխիքների վերջնական լուծում չի կարող լինել։ "Պետք է զգոն լինել այս ողբերգական իրադարձությունների մեջ Հայաստանին ներքաշելու փորձերի և դրանք որպես առիթ օգտագործելու հարցում ՝ նրա տարածքային ամբողջականությունը կասկածի տակ դնելու համար ։ Վարչապետ Փաշինյանը վերջին ամիսներին պատրաստակամություն է հայտնել ապաԷսկալացման և բանակցությունների միջոցով լուծում գտնելու ՝ հստակ և ապառազմականացված սահմաններով երկու երկրների տարածքային ամբողջականությունը հարգելու հիման վրա", - ամփոփել է Կոլոննան։

Իր հերթին՝ Միացյալ Թագավորության ԱԳՆ Մերձավոր Արևելքի, Հյուսիսային Աֆրիկայի, Հարավային Ասիայի և ՄԱԿ-ի հարցերով պետնախարար Թարիք Ահմադն ընդգծել է, որ Միացյալ Թագավորությունը մտահոգված է այն լուրջ ճնշումներով, որոնց ենթարկվում են Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչները:

Նա ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքին, որ մի քանի օր առաջ առաջընթաց գրանցվեց, երբ մարդասիրական բեռներով մի քանի բեռնատարներ մտան Լեռնային Ղարաբաղ, սակայն այդ առաջընթացը ընդհատվեց, երբ Ադրբեջանը հայտարարեց ռազմական գործողություն սկսելու մասին: "Մեծ Բրիտանիան բազմաթիվ գործընկերների հետ միասին կոչ է արել Ադրբեջանին դադարեցնել ուժի կիրառումը, զերծ մնալ հետագա էսկալացիայից և վերադառնալ երկխոսության։ Մենք լիովին հասկանում ենք ինքնիշխանության եւ տարածքային ամբողջականության խնդիրները, սակայն ռազմական ուժը չի կարելի օգտագործել առկա միջհամայնքային լարվածությունը հաղթահարելու համար", - հայտարարել է բրիտանացի դիվանագետը ։

Ընդ որում, նա կարծում է, որ այժմ շատ կարեւոր է վերսկսել բանակցությունները ղարաբաղահայության ներկայացուցիչների հետ ՝ ունենալով տարածաշրջանի բոլոր բնակիչների իրավունքների եւ անվտանգության ապահովման վստահելի ծրագիր եւ նրանց խաղաղ ապրելու հնարավորություն տալով:

"Բռնության հետագա կիրառումը միայն կթուլացնի Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ փխրուն առաջընթացը կայուն խաղաղ համաձայնության հասնելու ճանապարհին, որը պետք է հիմնված լինի երկու պետությունների ինքնիշխանության եւ տարածքային ամբողջականության վրա: Մեծ Բրիտանիան ողջունում է հայտարարված հրադադարը Մենք կոչ ենք անում բոլոր կողմերին պահպանել այս հրադադարը, վերջ դնել բռնությանը և շտապ բաց երկխոսության մեջ մտնել ՝ անվտանգ և հուսալի ապագա կառուցելու համար", - ամփոփել է դիվանագետը ։

Իսկ ՄԱԿ-ում ԱՄՆ մշտական ներկայացուցիչ Լինդա Թոմաս-Գրինֆիլդը նշել է, որ Վաշինգտոնը լրջորեն մտահոգված է Լեռնային Ղարաբաղում տիրող իրավիճակով ՝ կապված Ադրբեջանի շարունակվող ռազմական գործողությունների հետ: Այս առումով նա կոչ է արել անհապաղ դադարեցնել այդ ռազմական գործողությունները։ "Մենք տեղյակ ենք այն հայտարարությունների մասին, որ նման գործողությունները դեռևս դադարեցված են։ Մենք հաստատում ենք, որ սա դրական իրադարձություն է, բայց առայժմ իրավիճակը տեղերում բացառապես բարդ է ։ Մենք մտահոգված ենք քաղաքացիական անձանց նկատմամբ բռնության մասին հաղորդագրություններով։ Ես հստակ կասեմ, որ Ադրբեջանը պատասխանատվություն է կրում, որպեսզի իր ուժերը անշեղորեն պահպանեն միջազգային մարդասիրական իրավունքի դրույթները, ինչպես նաև մարտական գործողություններ վարելու կանոնները, պաշտպանեն քաղաքացիական անձանց և մարդկայնորեն վերաբերվեն մարտիկներին", - ասել է նա ՝ հիշեցնելով Ադրբեջանին իր տարածքում բնակվող բոլոր մարդկանց հիմնարար ազատությունների և մարդու իրավունքների պահպանման միջազգային պարտավորությունների մասին։

Նրա խոսքով ՝ ԱՄՆ-ը երկու կողմերին կոչ է անում հումանիտար կազմակերպությունների համար ապահովել պարեն և դեղորայք և այլ չափազանց կարևոր ապրանքներ հասցնելու հնարավորությունները և ապահովել դրանց պահպանությունն ու անվտանգությունը: "Այս շաբաթվա ընթացքում մենք ողջունել ենք Քաշաթաղի միջանցքով մարդասիրական ապրանքների առաքումը Լեռնային Ղարաբաղ ։ Սա բացառիկ նշանակալի առաջընթաց քայլ էր, բայց հիասթափեցնող է այն փաստը, որ վստահության ամրապնդման նման դրական գործողություններից մեկ օր անց սկսվեցին ռազմական գործողությունները:

Ինչպես հրապարակայնորեն հայտարարել է Ադրբեջանը, նա լի է Լեռնային Ղարաբաղում առկա հումանիտար իրավիճակը մեղմելու վճռականությամբ եւ պարենի, ապաստանի տրամադրման հնարավորությունների, պարենի, Էլեկտրա - եւ գազամատակարարման հասանելիությունը բացելու վճռականությամբ",-ընդգծել է Լինդա Թոմաս-Գրինֆիլդը:

Ամերիկացի դիվանագետը նաև հայտարարել է, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչները նայում են մեզ, և ԱՄՆ-ն 2020 թվականից ի վեր ավելի քան 24 մլն դոլար Է հատկացրել մարդասիրական և զարգացման նպատակներով օգնություն ցուցաբերելու համար, որպեսզի ինչ-որ կերպ արձագանքի այս ճգնաժամին:

"Պարենային անվտանգություն, ջրամատակարարում, բժշկական ապահովում, երեխաների պաշտպանություն, հոգեբանական, հոգեսոցիալական աջակցություն ցուցաբերվում է, բայց այս ճգնաժամին վերջ տալու միակ միջոցը բռնությունը դադարեցնելն ու տևական խաղաղություն ապահովելն է:

Քանի որ տեղերում փորձում են ապաէսկալացնել իրավիճակը, մենք պետք է միջազգային առաքելության հաշվին երաշխիքներ տրամադրենք Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչներին, որ նրանց իրավունքները կապահովվեն այն հրապարակային հայտարարությունների համաձայն, որոնցով հանդես է եկել հենց Ադրբեջանը։ Շարունակելու ենք ակտիվորեն աշխատել Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարության հետ ամենաբարձր մակարդակով, որպեսզի հասնենք Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի մշտական լուծման", - ամփոփել է ՄԱԿ-ում ԱՄՆ մշտական ներկայացուցիչը։

ՄԱԿ-ում ՌԴ մշտական ներկայացուցչի առաջին տեղակալ Դմիտրի Պոլյանսկին, իր հերթին, նույնպես փաստել է, որ սեպտեմբերի 19-ին Լեռնային Ղարաբաղում տեղի է ունեցել զինված դիմակայության կտրուկ էսկալացիա, սրվել Է հումանիտար իրադրությունը, առաջացել են փախստականների թվի կտրուկ ավելացման ռիսկեր: "Մարտական բախումների ընթացքում քաղաքացիական բնակչության շրջանում կան զոհեր։ Ցավոք, ռուս խաղաղապահներն էլ հերթական անգամ հարված ստացան իրենց պարտքը կատարելիս։ Գնդակոծության հետևանքով նրանց թվում կան զոհեր։ Ի գիտություն ենք ընդունել ադրբեջանական կողմի պատրաստակամությունն անհապաղ անցկացնել այդ ողբերգության մանրակրկիտ հետաքննություն և պատասխանատվության ենթարկել մեղավորներին", - ասել է ռուս դիվանագետը ։

Միևնույն ժամանակ, նա փաստել է, որ չնայած բարդ իրավիճակին, ռուսական խաղաղապահ զորախումբը շարունակում է բարեխղճորեն կատարել իր առջև դրված խնդիրները և անել հնարավորը խաղաղ բնակչությանը պաշտպանելու համար: "Ռազմական գործողությունների վերսկսման պահից ի վեր ՌԽԶ-ն ղարաբաղահայության ներկայացուցիչների և ադրբեջանական իշխանությունների հետ շփումներում ակտիվ ջանքեր է գործադրում արյունահեղությունն ու ռազմական գործողություններն անհապաղ դադարեցնելու, ինչպես նաև խաղաղ բնակիչների նկատմամբ մարդասիրական իրավունքի նորմերի պահպանումն ապահովելու համար: Առավել վտանգավոր շրջաններից տարհանվել է մոտ հինգ հազար քաղաքացիական անձ, որոնցից ավելի քան հազարը երեխաներ են: Մարդիկ պաշտպանություն ստացան մեր խաղաղապահների ճամբարում, որտեղ նրանք պատսպարվում էին հրետանային և ականանետային կրակից։ Տուժածներին ցուցաբերվում է բժշկական օգնություն, ապահովվում են ժամանակավոր բնակության վայրեր եւ տաք սնունդ", - հավաքվածներին տեղեկացրել է Պոլյանսկին։

Ընդ որում, նա հավելել է, որ ՌԽԶ-ի ակտիվ միջնորդությամբ սեպտեմբերի 20-ին պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել ժամը 13: 00-ից մարտական գործողություններն ամբողջությամբ դադարեցնելու եւ սեպտեմբերի 21-ին Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության եւ Ադրբեջանի Հանրապետության կենտրոնական իշխանությունների ներկայացուցիչների միջեւ բանակցություններ սկսելու մասին: "Այսօր դրանք անցկացվել են Եվլախ քաղաքում ՝ ռուս խաղաղապահների մասնակցությամբ և համակարգմամբ ։ Բացարձակ առաջնահերթությունն այժմ ռազմական գործողությունների վերսկսումը թույլ չտալն ու իրավիճակը քաղաքական-դիվանագիտական դաշտ վերադարձնելն է ։

Ռուսաստանի Դաշնությունը շարունակում է առաջատար դեր խաղալ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը նպաստելու գործընթացում և, ինչպես ոչ ոք, շահագրգռված է տարածաշրջանում ճգնաժամային իրավիճակի շուտափույթ հանգուցալուծմամբ: Ռուսաստանի Դաշնության նախագահը բանակցություններ է վարել Հայաստանի վարչապետ Ն.Փաշինյանի և Ադրբեջանի նախագահ Ի. Ալիևի հետ: Զրույցների ընթացքում հույս է հայտնվել, որ հետագայում իրավիճակը կզարգանա դեէսկալացիայի և կայունացման ուղղությամբ: Ելնում ենք այն բանից, որ հայ-ադրբեջանական հաշտեցումը պետք է ուղեկցվի Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության անվտանգության և իրավունքների պահպանման հուսալի և հստակ երաշխիքներով ՝ համընդհանուր ճանաչված միջազգային սկզբունքների հիման վրա", - հավելել է նա ։

Միևնույն ժամանակ, նա ևս մեկ անգամ ընդգծել է, որ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավորման արդիական պարամետրերի շրջանակը սահմանել է պաշտոնական Երևանի կողմից 2022 թվականի հոկտեմբերին և 2023 թվականի մայիսին Եվրամիության հովանու ներքո անցկացվող գագաթաժողովներում Լեռնային Ղարաբաղը որպես Ադրբեջանի տարածքի մաս ճանաչումը։ "Ընդ որում, նշված ԵՄ գագաթաժողովների արդյունքներով արված հայտարարություններում, որոնց տակ ստորագրել է նաեւ Երեւանը, Ղարաբաղի հայ բնակչության իրավունքների եւ անվտանգության պատշաճ ապահովման անհրաժեշտության թեման, ցավոք, պարզապես, բաց է թողնվել։ Ակնկալում ենք, որ Բաքվի և Ստեփանակերտի/Խանքենդիի ներկայացուցիչների շփումները արդյունավետ կլինեն և թույլ կտան անհապաղ միջոցներ ձեռնարկել տարածաշրջանում հումանիտար ճգնաժամի շտկման և Ղարաբաղի բնակչության կայուն կենսագործունեության ապահովման ուղղությամբ: Դրան ամեն կերպ նպաստելու ենք ։ Պետք է մշակվի ղարաբաղցիների ՝ Ադրբեջանի իրավական դաշտ ինտեգրվելու փուլային "ճանապարհային քարտեզ" ՝ նրանց իրավունքների և անվտանգության ամուր երաշխիքներով ։ Այդ գործընթացներն ակտիվորեն ուղեկցելու ենք ՌԽԶ-ի գծով։ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի անվտանգությունն ու իրավունքները առանցքային նշանակություն ունեն ։ Ելնում ենք նրանից, որ 2020-2022թթ.բարձր մակարդակով եռակողմ հայտարարությունների համալիրը, որը դրել է հայ-ադրբեջանական կարգավորման գործընթացի իրավական հիմքը, մնում է Հարավային Կովկասում կայուն կարգավորման միակ իրական հիմքը ։ Այլընտրանք չունի նաև տարածաշրջանում ռուսական խաղաղապահ զորակազմի դերը։  Նպատակ ունենք նպաստել երեք առաջնորդների պայմանավորվածություններով նախատեսված հայ-ադրբեջանական կարգավորման բոլոր ուղիների, այդ թվում ՝ խաղաղության պայմանագրի մշակմանը, տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակմանը, սահմանի դելիմիտացիային, երկու հարեւան ժողովուրդների միջեւ հումանիտար կապերի հաստատմանը", - ամփոփել է նա։

Իսկ ՄԱԿ-ում Չինաստանի մշտական ներկայացուցչի տեղակալ Գեն Շուանը ուշադրություն է հրավիրել, որ ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի օգնականն ընդգծել է, որ Ռուսաստանի միջնորդությամբ կողմերին երեկ հաջողվել է հասնել հրադադարի: "Մենք հետևում ենք այս իրավիճակին և հույս ունենք, որ այս հրադադարը կդիմանա, և իրավիճակն աստիճանաբար կվերադառնա բնականոն վիճակի, կապահովվի կայունություն:

Ցավակցություն ենք հայտնում ռուս խաղաղապահների զոհվելու կապակցությամբ։ Նրանք անընդհատ կատարել և կատարում են իրենց գործառույթները բարդ պայմաններում, ուստի նրանց անվտանգությունը պետք է երաշխավորվի: Հայաստանն ու Ադրբեջանը հարևաններ են, և միմյանցից ոչ մի տեղ չեն գնալու, ուստի անհրաժեշտ է երկխոսություն վարել ։ Դա բխում է ոչ միայն նշված երկու երկրների, այլև տարածաշրջանային և միջազգային կայունության շահերից ։ Չինաստանը մշտապես հանդես է եկել այն բանի օգտին, որ երկու կողմերը պահպանեն հանգստություն և խուսափեն խաղաղ բնակչության շրջանում էսկալացիայից և զոհերից, խուսափեն տարածաշրջանում հումանիտար իրավիճակի վատթարացումից ։ Աջակցում ենք երկու երկրներին ՝ երկխոսության և բանակցությունների միջոցով վստահության ամրապնդման միջոցառումները շարունակելու գործում։ Անհրաժեշտ է կարգավորել նրանց միջև առկա վեճը միջազգային հարաբերությունների նորմերի և սկզբունքների համաձայն ։ Անելու ենք նաև մեզնից կախված ամեն ինչ և կառուցողական դեր ենք խաղալու այդ գործընթացում", - ամփոփել է դիվանագետը: