Երեթշաբթի, 25 Հուլիսի 2023 14:29

Արմինֆո.Աշխարհաքաղաքական նրբերանգումն Անդրկովկասում բավական զգալի է լինելու, և Իրանն, իհարկե, ցանկանում է բաց չթողնել իր առանձնահատուկ շահը ։ Հայաստանի ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանի ՝ երեկ Թեհրան կատարած այցն այսպես է մեկնաբանել ռուսաստանցի քաղաքագետ-միջազգայնագետ Սերգեյ Մարկեդոնովը։

 

Նա փաստել է, որ հայ-ադրբեջանական կարգավորման շուրջ մոսկովյան նախարարական հանդիպման նախօրեին Հայաստանի արտգործնախարարը եղել Է Թեհրանում, որտեղ նրան ընդունելության են արժանացրել  Իսլամական Հանրապետության նախագահն ու արտաքին գործերի նախարար Իբրահիմ Ռաիսին և Ամիր Աբդոլլահիանը:

 

Ընդ որում, նա փաստել է, որ այդ այցը ինչ-որ կերպ կորել է Ռուսաստանի մայրաքաղաքում կայանալիք բանակցությունների մասին հրապարակումների խիտ հաստության մեջ։ Եվ՝ զուր: "Թե ինչու է Հայաստանի արտգործնախարարը Թեհրանում, հասկանալի է։ Երևանը հուսահատորեն ձգտում է իր "ճշմարտությունը" հասցնել բոլոր շահագրգիռ անձանց։ Եվ այդ փորձերը չեն տեղավորվում այն տեսությունների պրոկրուստյան օթյակում, որ Կովկասում առաջատար պարտիան Ռուսաստանի և Արևմուտքի դիմակայությունն է։ Ամեն ինչ շատ ավելի բարդ է: Բայց որքանո՞վ է Իրանի գործոնը կարևոր կովկասյան տարածաշրջանի համար։ Եթե կարդանք Իսլամական Հանրապետության առաջատար փորձագետներին՝ այս թեմայի շուրջ, ապա նրանց տեքստերի և մեկնաբանությունների յուրօրինակ լեյտմոտիվը կլինի հետևյալը. Անդրկովկասը ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Թեհրանի կարևորագույն առաջնահերթությունների թվում չէր, շատ բան բաց է թողնվել, Ռուսաստանն ու Թուրքիան վերցրել են "հրամանատարական բարձունքները" ՝ ոչ միշտ հաշվի առնելով իրանական շահերը։ Սակայն այսօր պաշտոնական Թեհրանը մտադիր է ակտիվանալ Եվրասիայի այդ հատվածում", - կարծում է Մարկեդոնովը։

 

Ռուսաստանցի փորձագետն արձանագրել է, որ շատ հեղինակներ փորձում են Կովկասում կառուցել ինչ-որ "բլոկներ" (մեծ մասամբ՝ մտահայեցողական), սակայն, այնքան էլ հաջող չի ստացվում։

 

"Իրանն, իհարկե, արևմտամետ չէ։ 1990-ականների սկզբից ի վեր նա հետևողականորեն ընդդիմացել է Անդրկովկասում "արտատարածաշրջանային խաղացողների" ներկայությանը։ Բայց, կարևոր է նաև այն, թե ինչպես է Թեհրանը հասկանում "հավաքական Արևմուտքը"։ Նրա համար դա ոչ միայն ԱՄՆ-ն ու ԵՄ-ն են, այլև, ոչ պակաս, Թուրքիան՝ Իսրայելի հետ։ Մինչդեռ, այդ երկու պետություններն Ադրբեջանի գլխավոր ռազմաքաղաքական գործընկերներն են։ Սպառազինություն, բանակի տեխնոլոգիական մակարդակի բարձրացում, հատուկ ծառայությունների համագործակցություն. ահա հիմնական "ուտեստների" ճաշացանկը, որոնք Իրանի մոտ "խորը գոհունակության զգացում" չեն առաջացնում: Արդյոք Թեհրանում գիտեն Թուրքիայի ռազմավարական ինքնավարության, ԱՄՆ-ի և Եվրամիության հետ նրա տարաձայնությունների մասին։ Իհարկե, գիտեն, բայց գնահատական են տալիս "ըստ համբուրգյան հաշվի"։ Չէ որ Անկարայից եւ Թել Ավիվից/Երուսաղեմից գլխավոր ճանապարհները տանում են դեպի Վաշինգտոն, իսկ Իսրայելի եւ Թուրքիայի հարաբերությունները նոր "հալոցք" են ապրում, ինչի վկայությունն է Բենյամին Նեթանյահուի եւ Ռեջեփ Էրդողանի նախապատրաստվող հանդիպումը", - փաստել է ռուսաստանցի փորձագետը։

 

Ընդ որում, Մարկեդոնովը փաստել է, որ Իրանը չի կարելի համարել նաև ռուսաստանամետ: "Եվ, ուստի, նրա կարծիքով, "չնայած Խորհրդային Միության փլուզումից հետո Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտության վերաբերյալ Իրանի և Ռուսաստանի մոտեցումների որոշ նմանություններին, Թեհրանն ու Մոսկվան վերջին տարիներին տարաձայնություններ են ունեցել Զանգեզուրի միջանցքի, Հայաստանի հետ Իրանի սահմանի վրա դրա հնարավոր հետևանքների և Ադրբեջանի հետ Իսրայելի հարաբերությունների շուրջ":

 

Ոչ ոք, բնականաբար, չի չեղարկել "արտաքին քաղաքականությունը ներքինի շարունակությունն է" կանոնը։ Իրանը իրենից ներկայացնում է բազմակազմ հասարակություն, իսկ թյուրքական տարրն այդ "բազմազանության միասնության" մեջ շատ մեծ է։ Եվ այստեղից էլ՝ մեծ ուշադրություն է դարձվում "թյուրքական համերաշխության" կամ "ադրբեջանական ժողովրդի միասնության" գաղափարների ցանկացած դրսևորմանը։ Առավել ևս, նման մոտեցումներն իրենց համակրանքն ունեն ոչ միայն Կովկասում, այլև DC-ում", - շարունակել է նա։

 

Ելնելով վերոգրյալից՝ Մարկեդոնովը կարծում է, որ, ամենայն հավանականությամբ, Կովկասի համար ավելի հավանական հեռանկար կլինի ոչ թե "բլոկային համակարգը" և ոչ թե "սառը պատերազմի ռիմեյքը", այլ իրավիճակային մերձեցումը, ոչ թե դաշնակցությունը, այլ "ընկերակցությունը":

 

"Եվրասիական երեք հսկաները (Ռուսաստան, Թուրքիա և Իրան) ունեն "որոշ համընկնումներ" և որոշ "անհամապատասխանություններ"։ Երեքն էլ չեն ցանկանում այդ "եվրասիական եռյակից" յուրաքանչյուրի լիակատար գերիշխանություն և սկզբունքորեն չեն ցանկանում (Թուրքիան վերապահումներով) Արևմուտքի տոտալ գերիշխանություն։ Արեւմուտքի հետաքրքրությունը Կովկասի տարածաշրջանի նկատմամբ ավելի քիչ է, քան նախկին ԽՍՀՄ եվրոպական մասի (Ուկրաինա, Մոլդովա, Բելառուս) նկատմամբ ։ Հետևաբար, աշխարհաքաղաքական նրբերանգումն Անդրկովկասում բավական զգալի կլինի։ Եվ Իրանն, իհարկե, ցանկանում է բաց չթողնել իր առանձնահատուկ օգուտը", - ամփոփել է ռուսաստանցի փորձագետը ։