Չորեքշաբթի, 24 Մայիսի 2023 14:41

Արմինֆո.Ցավով ստիպված ենք արձանագրել, որ հայկական կողմը, նույնիսկ, հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման ծրագիր չունի։ Այդ մասին հայտարարել է Հարավային Կովկասի հարցերով Միջազգային ճգնաժամային խմբի ավագ հետազոտող Օլեսյա Վարդանյանը՝ CivilNet-ի հետ հարցազրույցում մեկնաբանելով մայիսի 22-ի մամուլի ասուլիսի ժամանակ Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչման վերաբերյալ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի աղմկահարույց հայտարարությունները։

 

Փորձագետի խոսքով՝ Փաշինյանի բոլոր հայտարարությունները միայն ուրվագծում էին կարգավորման ուղղություններն ու տեսլականները, բայց դրանք հստակ պատասխան չէին տալիս այն հարցին, թե ինչ անել օրակարգի ամենագլխավոր հարցի հետ, մասնավորապես, թե՝ ինչ է ենթադրվում Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության անվտանգություն և իրավունքներ հասկացության տակ: "Ենթադրում եմ, որ այդ ուղղությամբ առայժմ ոչ մի բովանդակություն չկա", - ասել է Վարդանյանը:

 

Նա նշել է, որ համաշխարհային պրակտիկայում կան բազմաթիվ դրական և բացասական օրինակներ, թե ինչպես է այս կամ այն տարածքը մնում իր նախկին մետրոպոլիայի կազմում՝ միջազգային երաշխավորների հսկողության ներքո։ Օրինակ, նման մոդել կիրառվել է Բալկաններում։ <Այս հարցում պետք չէ հեծանիվ հորինել, բանաձևերը կարելի է գտնել: Ելնելով վարչապետի ելույթից՝ կարելի է եզրակացնել, որ հայկական կողմն այս հարցում շատ մեծ հույսեր է կապում միջազգային միջնորդների հետ։ Բայց պատասխանատվությունը միջազգային միջնորդների վրա բարդելը, կարևոր չէ՝ դա կլինի Ռուսաստանը, թե արևմտյան երկրներն ու կազմակերպությունները, չի նշանակում, որ ինչ-որ մեկը կգա Հայաստանի համար պատերազմելու և ինչ-որ որոշումներ կայացնելու։ Ես գիտեմ, որ Երեւանում պաշտոնյաները հաճախ  նեղանում են, երբ նման բաների մասին խոսում է Ռուսաստանը ՝ ի պատասխան անվտանգության ապահովման պարտավորությունների վատ կատարման մասին կշտամբանքների, բայց, ցավոք, մենք գործ ունենք ճշմարտության հետ",- նշել է Վարդանյանը, հավելելով, որ նման պահանջներ սկսում են հնչել նաեւ Եվրամիության քաղաքացիական դիտորդների առաքելության հասցեին, որը դիտարկում է իրավիճակը հայ-ադրբեջանական սահմանին: Փորձագետն ընդգծել է, որ այդ առաքելությունը Հայաստանում է ոչ թե նրան պաշտպանելու, այլ իրադարձությունների զարգացմանը հետեւելու համար:

 

<Ինչու՞ եմ ես խոսում այդ մասին: Իրականում, սա շատ կարևոր կետ է։ Եթե դու Լեռնային Ղարաբաղի համար պատասխանատվությունը բարդում ես արտերկրում գտնվող ինչ-որ մարդկանց վրա, ապա հետո պետք չէ նեղանալ, որ դրանից ոչինչ չի ստացվել։ Ավելին, այդ նախաձեռնությունում ձախողման մեծ ռիսկ կա։ Այդ հարցում հայկական կողմն անընդհատ "նեղվում է" ՝ նախընտրելով պատվիրակել ինչ-որ միջազգային միջնորդների, որոնց, Երեւանի մտահղացմամբ, պետք է ընդունի նաեւ Ադրբեջանը, օրինակ, Ստեփանակերտի եւ Բաքվի միջեւ ուղիղ բանակցությունների գաղափարը", - նկատել է Վարդանյանը։ Նա հավելել է, որ այս գաղափարը հիանալի է, բայց "այսքան ժամանակ կարելի էր այլ բան մտածել":

 

Վարդանյանն անդրադարձել է նաև Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի իջեցման թեմային։ Ավելի քան մեկ տարվա ընթացքում ոչ ոք այդպես էլ չհասկացավ, թե ովքեր են այդ միջազգային միջնորդները, որոնք խնդրում էին իջեցնել այդ նշաձողը։ "Անցյալ տարվա ապրիլին, ելույթ ունենալով ՀՀ Ազգային ժողովում, ՀՀ վարչապետն առաջին անգամ խոսեց այդ մասին, ինչն անսպասելի էր եւ անակնկալ, գործնականում, ողջ հայ հասարակության համար",- նշել է փորձագետը:

 

Խոսելով Մոսկվայում Հայաստանի, Ռուսաստանի եւ Ադրբեջանի ղեկավարների առաջիկա հանդիպման մասին ՝ նա նշել է, որ, ամենայն հավանականությամբ, այնտեղ խոսք կգնա երկաթուղային հաղորդակցության վերականգնման մասին, որը տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման մասին քննարկումների հենց առաջին կետն է: Անցյալ տարվա նոյեմբերին Ռուսաստանի նախագահի առաջարկած այդ նախաձեռնությունը հարուցում է Երևանի դժգոհությունը, որը պնդում է բացել բոլոր սահմանները և ապաշրջափակել բոլոր տրանսպորտային հաղորդակցությունները, ինչը հնարավորություն կտար հանրապետությանը լրացուցիչ ելքեր ստանալ համաշխարհային շուկա: Փորձագետը կարծում է, որ երկաթուղու տակ առավել հեշտ է "թաքցնել" միջանցքին առնչվող տերմինաբանության շուրջ առկա տարաձայնությունները: <Եթե նրանց հաջողվի պայմանավորվել այդ հարցի շուրջ, միանշանակ, դա կլինի շատ կարևոր առաջընթաց քայլ։ Հարցն այն է, թե արդյոք երկաթուղին անմիջապես կշահագործվի Նախիջեւանում միացման գործարկումից հետո, թե խոսք է գալու ներդրումներ ներգրավելու համար մի քանի ամիս հաստատումների մասին՝ Հայաստանի հարավում համապատասխան ենթակառուցվածքի կառուցման նպատակով։ Բայց խնդիրն այն է, թե ով է միջոցներ տրամադրելու այդ նախագծի իրականացման համար", - նշել է փորձագետը։

 

Նա ընդգծել է, որ եթե անդրադառնանք Ադրբեջանի նախագահի վերջին երկու տարիների հայտարարություններին, ապա կարելի է եզրակացնել, որ Բաքուն Լաչինի միջանցքը կապում է Զանգեզուրի միջանցքի հետ, և Հայաստանում միջանցքի վերահսկողությունը պետք է իրականացնի ռուսական կողմը: Ներկայումս Լաչինի միջանցքում փաստացի վերահսկողություն է սահմանվել Ադրբեջանի կողմից ։ "Ցավոք, մենք Բաքվի հետ Լաչինի ճանապարհին տեղադրված անցակետի շուրջ բանակցություններ վարելու փորձեր չենք տեսնում Երեւանի կողմից, բանակցությունները վարել են Ռուսաստանի ներկայացուցիչները, այլ ոչ թե՝ Հայաստանը", - ասել է Վարդանյանը, հավելելով, որ Միջազգային ճգնաժամային խումբը հայկական կողմին առաջարկում է իր սկաներները տեղադրել Ադրբեջանի տարածք եւ այնուհետեւ Ղարաբաղ մուտքի մոտ ՝ միջազգային միջնորդներին տեղեկատվության հասանելիություն տրամադրելով՝ զենքի մատակարարման բացակայության փաստը հաստատելու համար, իսկ Ադրբեջանին, իր հերթին, առաջարկել թողնել իր սկաներները, սակայն չզննել մեքենաներն ու բեռները: Ստուգել միայն այն մեքենաները, որոնց վերաբերյալ Բաքուն կասկածներ կունենա՝ սկաների ցուցմունքների հիման վրա։ Սակայն՝ դա անել ռուս խաղաղապահների հետ միասին, ընդգծել է փորձագետը։