Արմինֆո. Ոչ Իրանը, ոչ Ռուսաստանը շահագրգռված չեն Հայաստանի վերածմամբ արևմտյան պլացդարմի։
Որոշ հայկական լրատվամիջոցներ գրեթե հիացմունքով են արձագանքել թուրքական ԶԼՄ-ների հաղորդումներին՝ թե Իրանը կարող է խոշոր զորախումբ տեղափոխել Արցախ։ Սակայն տարածաշրջանային իրավիճակի համալիր վերլուծությունը վկայում է. նման մեկնաբանությունը նախատեսված է թուրքական լսարանի նախընտրության համար։ Իսկ, իրականում, Թեհրանի և Մոսկվայի գլխավոր ընդհանուր շահը Հայաստանի և Վրաստանի՝ Կովկասում "Արեւմուտքի պլացդարմի" վերածումը կանխելն է։
Մարտի 8-16-ը Թուրքիայի կառավարամետ Türkiye Gazetesi և Daily Sabah խոշոր պարբերականները հաղորդել են Իրանի կողմից Հայաստան կամ Արցախ 4000 հոգանոց զորակազմի նախապատրաստվող կամ արդեն կայացած ուղարկման մասին։ Իբր՝ այդ ուժերը կազմված են Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) զինծառայողներից, իրաքյան շիաների Al-Hashd ash-Sha՝bi իրանամետ ռազմականացված կազմակերպության և քրդական PKK-ի զինյալներից, ինչպես նաև իրաքյան եզդիներից և լիբանանահայերից։
Հայկական որոշ լրատվամիջոցներ տարածել են այդ տեղեկատվությունը՝ գրեթե ցնծալով անսպասելիորեն առաջացած այդպիսի պատկառելի զորքի առիթով, որն "անպայման" նկատելի դեր կխաղա Արցախի անխուսափելի ազատագրման գործում։
Ու, թեև, այդքան մեծաթիվ օտարերկրյա զորակազմի տեղափոխումը Հայաստան խիստ կասկածներ է հարուցում, ինչպես ժողովրդական իմաստությունն է ասում, "առանց կրակի ծուխ չի լինում"։ Առավել ևս, տարածաշրջանում մի շարք իրադարձություններ վկայում են Թեհրանի կողմից նման նախաձեռնության իրագործման հնարավորության մասին։
Մարտի 8-ին ամերիկյան Institute for the Study of War (ISW) "ուղեղային տրեստը" և համաարաբական The New Arab լրատվական կայքը հաղորդել են Սիրիայի հյուսիս-արևմուտքում՝ Հալեպի շրջանում Al-Hashd ash-Sha`bi զինյալների զանգվածային վերատեղակայման մասին։ Իսկ մարտի 19-ին Middle East Monitor-ը տեղեկատվություն է հրապարակել իրանցիների կողմից Սիրիայի հյուսիս-արևելյան Հասակա նահանգում մարտիկների հավաքագրման գրասենյակի բացման մասին։ Չի բացառվում, որ այդ ուժերը կոչված են Սիրիայում տեղակայված ԻՀՊԿ զորախմբի առնվազն մի մասի դուրս բերմանը։
Դրան կարող է նպաստել Դամասկոսի եւ Անկարայի միջեւ հարաբերությունների կարգավորման վերաբերյալ Մոսկվայի նախաձեռնությունը, որը տարեսկզբից ակտիվորեն առաջ է քաշվում՝ Թեհրանի աջակցությամբ: Մարտի 8-ին ամերիկյան Al-Monitor վերլուծական կայքը հղում էր կատարել Իրանի ԱԳ նախարարին՝ Թուրքիայի և Սիրիայի միջև տարաձայնությունների լուծման գործում ներդրում ունենալու պատրաստակամության մասին։ Նույն օրը տեղի էր ունեցել Իրանի և Թուրքիայի արտգործնախարարների հանդիպումը, իսկ հաջորդ օրն Իրանի արտգործնախարարին ընդունել էր Սիրիայի նախագահը։
Այդ նախաձեռնության հաջողության դեպքում կչեզոքացվի Սիրիայում լարվածության հիմնական գործոններից մեկը։ Նման սցենարի դեպքում իրանցի զինվորականներին այդ երկրում կարող են փոխարինել իրանամետ խմբավորումների զինված կազմավորումները, ինչպես տեղի ունեցավ անցյալ տարի սիրիական Լաթաքիայից ՌԴ զորախմբի մի մասը դուրս բերելիս՝ Ուկրաինա տեղափոխելու համար։
Մարտի 10-ին հրապարակվել է Իրանի, Սաուդյան Արաբիայի եւ Չինաստանի եռակողմ հայտարարությունը Թեհրանի եւ Էր Ռիադի միջեւ դիվանագիտական հարաբերությունների վերականգնման մասին: Եվ արդեն մարտի 13-ին IRNA լրատվական գործակալությունը հղում է կատարել Իրանի ԱԳ նախարարին՝ Եմենում "խաղաղության ապահովմանը նպաստող ցանկացած երկխոսությանն" աջակցության մասին։ Մարտի 16-ին ամերիկյան The Wall Street Journal պարբերականը հաղորդել է. "Իրանը համաձայնել է դադարեցնել զենքի գաղտնի մատակարարումները Եմենում իր հուսիտ դաշնակիցներին": Իսկ հաջորդ օրն իրանական Tasnim լրատվական գործակալությունը հղում է կատարել Եմենի հարցով ՄԱԿ-ի հատուկ բանագնացին, որը հայտարարել է այդ երկրում բազմամյա պատերազմն ավարտելու նպատակով դիվանագիտական ջանքերի ակտիվացման մասին:
Հարկ է նշել, որ առնվազն 2017 թվականից Իրանն աջակցել է հուսիտներին ոչ միայն սպառազինությունների մատակարարմամբ, այլև ԻՀՊԿ-ի, ինչպես նաև իրանամետ լիբանանյան "Հըզբոլլահ" կազմակերպության (մի շարք երկրներում ճանաչված է որպես ահաբեկչական կազմակերպություն) ռազմական մասնագետներով: Իսկ հիմա, Եմենի հակամարտության կարգավորման դեպքում, այդ ուժերը կարող են վերատեղակայվել Թեհրանի ռազմավարական շահերի այլ գոտիներից մեկում։
Հատկանշական է, որ բոլոր այդ հաղորդումները, որոնք վկայում են Եմենից և Սիրիայից ԻՀՊԿ զորակազմերի հավանական դուրս բերման մասին, հայտնվել են մարտի 8-16-ը՝ նույն ժամանակային միջակայքում, որում թուրքական ԶԼՄ-ները տեղեկատվություն էին տարածել Իրանի կողմից Հայաստան կամ Արցախ խոշոր զորակազմ տեղափոխելու հնարավորության մասին։ Ընդ որում, թուրքերը պնդել են, որ հենց Արցախն է այդ ծրագրի նպատակը։ Սակայն վերջին 2,5 ամիսների տարածաշրջանային իրադարձությունների համալիր վերլուծությունը ստիպում է կասկածել նման մեկնաբանության իսկությանը, որն ակնհայտորեն նախատեսված է թուրքական լսարանի համար։
Մարտի 15-ին Bloomberg-ն իրանասաուդյան նորմալացման առնչությամբ նշել է. "Դիվանագիտական ակտիվությունը, որին դեմ է ԱՄՆ-ը, Մերձավոր Արեւելքում Վաշինգտոնին դիմակայելու Մոսկվայի եւ Պեկինի ավելի լայն ջանքերի մի մասն է":
Իսկ արդեն հաջորդ օրն ամերիկյան Middle East Forum "ուղեղային տրեստը" ընդգծում էր. "Եթե Սիրիայում քաղաքացիական պատերազմը հանգեցրել է ռուս-իրանական ռազմավարական կապերի ամրապնդմանը, չնայած պարբերական մարտավարական տարաձայնություններին եւ համակարգմանն առնչվող խնդիրներին, ապա ... (հատուկ ռազմական գործողությունը — խմբ.) Ուկրաինայում այդ հարաբերությունները հասցրել է բոլորովին նոր մակարդակի։ < ... > Կրեմլը պատրաստ է իսլամական ռեժիմին առաջարկել, ըստ Ազգային անվտանգության խորհրդի ներկայացուցիչ Ջոն Քիրբիի, ռազմական և տեխնիկական աջակցության աննախադեպ մակարդակ, որը նրանց հարաբերությունները վերածում է լիարժեք պաշտպանական գործընկերության":
Բայց Մոսկվան և Թեհրանն արդեն ավելի քան երկու տարի առաջ, փաստորեն, համակերպվել են Արցախի տարածքի մեծ մասի օկուպացման հետ։ Եվ, նույնիսկ, եթե նրանք հիմա փոխեին իրենց դիրքորոշումը, ապա անխուսափելիորեն պետք է ուղղակի առճակատման մեջ մտնեին Թուրքիայի հետ։ Ակնհայտ է, որ ոչ Թեհրանը, ոչ էլ, առավել եւս, Մոսկվան ՀՌԳ ֆոնի վրա շահագրգռված չեն դրանում: Փոխարենը՝ ակնհայտ է, որ Իրանն ու ՌԴ-ն բնավ մտադիր չեն համակերպվել սեփական սահմաններին Արևմուտքի ևս մեկ պլացդարմի առաջացման հետ, որն այս անգամ ընդգրկում է Հայաստանի և Վրաստանի տարածքները։
Իսկ, մինչդեռ, 2023 թվականի առաջին 2,5 ամիսներին Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը նկատելիորեն ակտիվացրել է դեպի Արևմուտք արտաքին քաղաքականության վերակողմնորոշմանն ուղղված ջանքերը։ Հունվարին Երևանը համաձայնեց անվտանգության ոլորտում ԵՄ-ի հետ գործընկերության ինստիտուցիոնալացված ձևաչափին. տեղի ունեցավ "Հայաստան-ԵՄ երկխոսության" առաջին պրոֆիլային նիստը։ Հենց հունվարի 10-ին Փաշինյանը հայտարարեց. "Այս տարի Հայաստանում ՀԱՊԿ զորավարժություններ չեն լինի, քանի որ Հայաստանը նպատակահարմար չի համարում նման միջոցառումների անցկացումը...": հունվարի 24-ին ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը հայտարարեց. "ԵՄ-ն մնում է Հայաստանի հիմնական գործընկերը ինստիտուցիոնալ շինարարությունն առաջ մղելու եւ բարեփոխումների մեր ծրագրին աջակցելու գործում": Փետրվարի 27-ին Ազգային ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը նշեց. "ԱՄՆ-ն առանցքային տեղ է զբաղեցնում Հայաստանի քաղաքական եւ տնտեսական կյանքում, իսկ հայ-ամերիկյան երկխոսությունը ռազմավարական բնույթ է կրում":
Մարտի 2-ին, գտնվելով Գերմանիայում, Փաշինյանն ընդգծեց. "ԵՄ-ն մեր հիմնական գործընկերներից մեկն է մեր ժողովրդավարական բարեփոխումների ճանապարհին": Մարտի 10-ին Հայաստանը հրաժարվեց ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի տեղակալի քվոտայից։ Իսկ մարտի 16-ին ԱԺ կառավարող խմբակցության պատգամավոր Արմեն Խաչատրյանը Factor TV-ի հետ հարցազրույցում հայտարարեց. "Մենք տեսնում ենք, որ Ռուսաստանի Դաշնությունն ի զորու չէ կատարել Արցախի անվտանգության ապահովման իր պարտավորությունները":
Նույն ժամանակահատվածում ՀՀ կառավարության անդամներն արտերկրում 13 հանդիպում են ունեցել ԵՄ տարբեր ինստիտուտների և պետությունների բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ, իսկ նրանք, իրենց հերթին, 8 անգամ այցելել են Հայաստան։ Բացի այդ, հունվարին Բրյուսելում բանակցություններ են ընթացել Միրզոյանի եւ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի միջեւ, իսկ Երևան է այցելել վերջինիս Կովկասի և Կենտրոնական Ասիայի հարցերով հատուկ ներկայացուցիչը։
Մարտի 6-9-ը Թբիլիսիում տեղի ունեցան զանգվածային ցույցեր և բախումներ արևմտամետ գծի կողմնակիցների եւ իրավապահ ուժերի միջեւ։ Վրաստանի վարչապետն Ուկրաինայի ղեկավարությանը հրապարակավ մեղադրել է այդ իրադարձությունների կազմակերպմանը մասնակցության համար՝ ՌԴ-ի դեմ "երկրորդ ճակատ" բացելու նպատակով։
Բնականաբար, ուկրաինական ՀՌԳ ֆոնին ոչ Իրանը, ոչ Ռուսաստանը բնավ շահագրգռված չեն Հայաստանի ու Վրաստանի վերածմամբ արևմտյան պլացդարմի։ Եվ եթե մինչ այժմ ռուսամետ ուժերին՝ Ռոբերտ Քոչարյանի գլխավորությամբ, պարբերաբար չէր հաջողվում տապալել Փաշինյանին, իսկ փետրվարին Կրեմլի դրածո Ռուբեն Վարդանյանը հեռացվեց Արցախի պետնախարարի պաշտոնից, ապա այժմ ՌԴ (և, համապատասխանաբար, Իրանի) դաշնակիցները Երևանում կարող են ունենալ հզոր ռազմական հենարան։ Առավել եւ՝ ԻՀՊԿ-ը և ՌԴ զորքերը 2015 թվականից սերտ օպերատիվ փոխգործակցություն են հաստատել Սիրիայում, իսկ այժմ՝ Ղրիմում։
Այնպես որ, դեպի Արևմուտք Փաշինյանի վերջնական վերակողմնորոշման կամ Վրաստանի գործող կառավարության տապալման դեպքում հայկական հողում տեղակայված իրանական և ռուսական զորախմբերը, հաստատապես, կկարողանան համատեղ շտկել իրավիճակը։
Սույն նյութը (տեղեկատվությունը) արտադրվել, տարածվել և (կամ) ուղարկվել է "ՌՍ-Բալտ" ԲԸ օտարերկրյա գործակալի կողմից կամ վերաբերում է "ՌՍ-Բալտ" ԲԸ օտարերկրյա գործակալի գործունեությանը: 18+
Մաքսիմ Սերգեեւ
Հարություն Մանգոյան. Հայաստանի առողջապահության համակարգին հարկավոր են կանոններ, և դրանցով պետք է աշխատել ու զարգանալ
Ռուս փորձագետ. Արցախից խաղաղապահների հեռացումն ինքնըստինքյան կհանգեցնի Գյումրիից ՌԴ ռազմակայանի դուրսբերման եւ Երեւանի իրական վերակողմնորոշման դեպի Արևմուտք
Փորձագետ. Հայաստանի համար կարեւոր է նախադրյալների ստեղծումը արտաքին քաղաքական գծի դիվերսիֆիկացման համար
ՀԱՊԿ ծալովի հովանոցը կամ ով է Կովկասում լավ ապրում
Թինի Քոքսը՝ Ադրբեջանին եւ Հայաստանին. դուք իրավունք չունեք նոր պատերազմ սկսել
Ռուբեն Վարդանյան. ես չգիտեմ, պարոն Փաշինյան, ինչքան եք մնալու ղեկավար, բայց ես ձեզ ասում եմ. դուք վտանգավոր բաներ եք անում
Փաշինյանը բացել է "Օվերտոնի պատուհանը" և հայտնվել ծուղակում. ընդդիմադիր քաղաքագետ
Պաշտոնական Ստեփանակերտը ԵՄ ղեկավարությանը մեղադրել է Արցախի ժողովրդի օրինական իրավունքներն ու շահերն անտեսելու համար
Շառլ Միշելը պատմել է Ալիևի և Փաշինյանի հետ հանդիպման արդյունքների մասին. արդյունքները Հայաստանի համար անմխիթար են
Ռուբեն Վարդանյանը հաղորդել է Արցախի անվտանգության և զարգացման ճակատի ստեղծման մասին
Թուրքիայի քրդամետ Ժողովրդադեմոկրատական կուսակցություն. մարդկության դեմ հանցագործություններին հակազդեցությունը կարևոր քայլ է ընդհանուր և իրավահավասար ապագա և սոցիալական աշխարհ կառուցելու համար
Ադամ Շիֆը Լեռնային Ղարաբաղի անկախության ճանաչման վերաբերյալ օրինագիծ է պատրաստել
Հայաստանն անվտանգության ճգնաժամ է ապրում, բայց այդ ճգնաժամն այսօր չի ստեղծվել․Փաշինյան
Փորձագետ. Հանրային իմունիտետի լուրջ խնդիր ունեցող երկրում ընդդիմությունը պիտի կրկնակի, եռակի ավելի զգոն, մոբիլ ու պատասխանատու լինի
Հայաստանի ԱԳՆ-ը միջազգային հանրությանը կոչ է արել դատապարտել Ադրբեջանի ագրեսիվ գործողությունները և կանխել վերջինիս կողմից իրավիճակի հետագա էսկալացիան
Պետնախարար. Ադրբեջանցիները հայտարարում են, որ արցախցիները կարող են տուն վերադառնալ միայն այն բանից հետո, երբ ընդունեն ԱՀ քաղաքացիություն և համաձայնեն ինտեգրմանը
ԱԳՆ ղեկավար. Մենք Լաչինի միջանցքում ադրբեջանական անցակետի տեղադրման շուրջ բանակցություններ չենք վարում
