Ե.Կիրակոսյան. Ադրբեջանն անտեսում է Լաչինի միջանցքի ապաշրջափակման վերաբերյալ ՄԱԿ-ի Միջազգային դատարանի որոշումը

Արմինֆո. Ադրբեջանն անտեսում է Լաչինի միջանցքի ապաշրջափակման վերաբերյալ ՄԱԿ-ի Միջազգային դատարանի որոշումը։ Այդ մասին մարտի 20-ին ՀՀ Ազգային ժողովի պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովի նիստում հայտարարել է միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանը։

Նրա ասելով՝ Միջազգային դատարանի որոշումը իրավական ուժ ունի, այն կրում է պարտադիր բնույթ, և Ադրբեջանը պարտավոր է կատարել այն։ Բայց, դրա փոխարեն, Ադրբեջանում, սկսած ամենաբարձրից մինչև ամենացածր մակարդակները, փորձում են վարկաբեկել ՄԱԿ-ի Միջազգային դատարանի այդ որոշումը։ Դա, ինչպես ընդգծել է Կիրակոսյանը, արձանագրվել է ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարին հղված Ադրբեջանի արտգործնախարարի նամակում, որին հաջորդել է Հայաստանի ԱԳ նախարարի պատասխան նամակը:

Եղիշե Կիրակոսյանն ընդգծել է, որ ՄԱԿ-ի կանոնադրության համաձայն, Հայաստանը կարող է դատարանի որոշումը կատարելու պահանջով դիմել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ, սակայն, ինչպես ցույց է տալիս փորձը, այդ պրակտիկան հաճախ հաջողություն չի ունենում, քանի որ ՄԱԿ-ի ԱԽ մշտական անդամները վետոյի իրավունք ունեն: "Այդուհանդերձ, մեր դեպքում անհրաժեշտ է աշխատել այդ ուղղությամբ, և Արտաքին գործերի նախարարության մեր գործընկերներն աշխատում են այդ ուղղությամբ, ինչը շատ կարևոր է ՝ անկախ բոլոր հանգամանքներից։ Կարեւոր է նաեւ երկկողմ հիմունքով իրականացնել դիվանագիտական աշխատանք՝ հարցի բարենպաստ քննարկում ապահովելու նպատակով", - ասել է միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցիչը:

ԱԺ պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Վլադիմիր Վարդանյանը, իր հերթին, կարեւորել է Հայաստանի խորհրդարանի յուրաքանչյուր պատգամավորի կողմից այդ հարցի արծարծումը օտարերկրյա խորհրդարանական պատվիրակությունների ներկայացուցիչների հետ բոլոր հանդիպումների ժամանակ: "Այսօր մենք հանդիպում կունենանք գերմանական պատվիրակության ներկայացուցիչների հետ, եւ մեզ անհրաժեշտ է, որպեսզի բոլոր պատգամավորները, անկախ քաղաքական հայացքներից, հանդես գան միասնական դիրքորոշմամբ Լաչինի միջանցքի անհապաղ բացման եւ ՄԱԿ - ի Միջազգային դատարանի որոշման կատարման հարցում", - ընդգծել է խորհրդարանականը:

Հիշեցնենք, որ 2023թ. փետրվարի 22-ին ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարանը հրապարակեց Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին միջազգային կոնվենցիայի շրջանակներում Հայաստանի և Ադրբեջանի կողմից ներկայացված ժամանակավոր միջոցներ կիրառելու վերաբերյալ իր որոշումները:

Հայաստանի կողմից ներկայացված հրատապ միջոցների առնչությամբ Դատարանը գտավ, որ 2022 թվականի դեկտեմբերի 12-ից Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև կապը Լաչինի միջանցքով խաթարվել է։ Դատարանը նշեց, որ այս իրավիճակը առաջացրել է մի շարք հետևանքներ, և որ այդ ազդեցությունը պահպանվում է մինչ օրս: Դատարանը, բավարար չհամարելով Ադրբեջանի հավաստիացումներն առ այն, որ «Ադրբեջանը ապահովել և հանձնառություն է ստանձնում շարունակել ապահովելու Լաչինի միջանցքով անձանց, տրանսպորտային միջոցների և բեռների անվտանգ տեղաշարժը», շեշտեց, որ այդ հավաստիացումներն ամբողջությամբ չեն վերացնում անդառնալի վնաս հասցնելու անմիջական վտանգը, որն առաջացել է Լաչինի միջանցքով տեղաշարժի խաթարմամբ: Հետևաբար, դատարանը բավարարեց Հայաստանի ժամանակավոր միջոց կիրառելու պահանջը և պարտավորեցրեց Ադրբեջանին մինչև Հայաստանն ընդդեմ Ադրբեջանի գործով վերջնական որոշման կայացումը՝ ձեռնարկել բոլոր միջոցները երաշխավորելու Լաչինի միջանցքով քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և բեռների՝ երկու ուղղություններով անխափան տեղաշարժը:

Անդրադառնալով Հայաստանի դեմ Ադրբեջանի ներկայացրած ենթադրյալ ականապատման վերաբերյալ պահանջներին՝ Դատարանը միաձայն ամբողջությամբ մերժեց այդ պահանջները: Դատավորները որոշեցին, որ Ադրբեջանը ապացույցներ չի ներկայացրել, որոնք կվկայեն այն մասին, որ Հայաստանի ենթադրյալ գործողություններն ուղղված են ադրբեջանական ծագում ունեցող անձանց իրավունքների ոտնահարմանը։

Նշենք, որ Դատարանի որոշումները պարտադիր են վեճին մասնակցող պետությունների համար (ՄԱԿ կանոնադրության գլուխ XIV, հոդված 94.1); դրանք վերջնական են և ենթակա չեն բողոքարկման (Ստատուտի հոդված 60): Եթե գործի որևէ կողմ չի կատարում Դատարանի որոշմամբ իրեն վերապահված պարտավորությունները, ապա մյուս կողմը կարող է դիմել Անվտանգության խորհրդին, որը կարող է որոշում կայացնել վճիռն ի կատար ածելու համար միջոցներ ձեռնարկելու մասին (Կանոնադրության գլուխ XIV, հոդված 94.2):