Հինգշաբթի, 16 Մարտի 2023 11:57

Արմինֆո. Հայաստանը կրկնակի ճգնաժամ՝ 2020 թվականի պատերազմը և Covid համավարակը վերապրած երկիր է։ Այդ մասին ԵՄ-Հայաստան հարաբերություններին նվիրված Եվրախորհրդարանի լիագումար նիստում հայտարարել է Եվրոպական հարեւանության եւ ընդլայնման հարցերով հանձնակատար Օլիվեր Վարհեյը՝ բարձր ներկայացուցիչ/փոխնախագահ Ժոզեպ Բորելի անունից։

 

Միաժամանակ, նա շնորհակալություն է հայտնել զեկուցող Անդրեյ Կովաչեւին եւ բոլոր այն անդամներին, ովքեր իրենց ներդրումն են ունեցել ԵՄ-Հայաստան հարաբերությունների մասին զեկույցում, նա նշել է, որ զեկույցում լավ ակնարկ է ներկայացված այն խնդիրների մասին, որոնց բախվում է երկիրը:

 

"Ավելին, Ռուսաստանի Ուկրաինա ներխուժումից հետո Հայաստանը հայտնվել է բարդ իրավիճակում ՝ ստիպված լինելով իր անվտանգության հարցերում ապավինել մի երկրի, որն իր հարևանի դեմ անառարկելի ագրեսիա է իրականացնում։

 

Այս համատեքստում Հայաստանը Եվրոպական միությանը նայում է որպես հիմնական գործընկեր։ Հաշվի առնելով ժողովրդավարական բարեփոխումների, հիմնարար ազատությունների, օրենքի գերակայության եւ կոռուպցիայի դեմ պայքարի ոլորտում անշեղ առաջընթացը ՝ Հայաստանն արժանի է մեր լիակատար աջակցությանը", - ընդգծել է նա։

 

Միաժամանակ, Վարհեյը նշել է, որ Հայաստանի եւ ԵՄ-ի միջեւ Համապարփակ եւ ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիրը ՀՀ-ում ներքին բարեփոխումների ծրագրի հիմքն է: "Տնտեսական եւ ներդրումային ծրագիրը կարող է ներգրավել ավելի քան 2,6 մլրդ եվրո պետական եւ մասնավոր ներդրումներ, եւ այն արդեն արդյունք է տալիս Հայաստանում "կանաչ" կապի զարգացման, էներգաարդյունավետության բարձրացման, ինչպես նաեւ ՓՄՁ-ների եւ սոցիալ-տնտեսական զարգացմանն աջակցության հաշվին:

 

Միևնույն ժամանակ, նա համաձայնել է զեկուցողի հետ, որ դեռ շատ անելիքներ կան, երբ խոսքը վերաբերում է արդարադատության ոլորտի գործունեությանը, խտրականության դեմ պայքարին, գենդերային հավասարությանը, ինչպես նաև խոցելի խմբերի պաշտպանությանը և օտարերկրյա ապատեղեկատվության դեմ պայքարին: Նա հավելել է, որ այդ բոլոր հարցերի շուրջ ԵՄ-ն խորացված կանոնավոր երկխոսություն է վարում Հայաստանի իշխանությունների հետ:

 

"Զեկույցում կոչ է արվում էլ ավելի ամրապնդել ԵՄ-ի և Հայաստանի միջև տնտեսական և առևտրային հարաբերությունները։ ԵՄ-Հայաստան, ինչպես նաև Հայաստան-Ռուսաստան առևտրային հոսքերը մի քանի անգամ ավելացել են՝ այն բանից հետո, երբ ԵՄ-ն լրացուցիչ պատժամիջոցներ է սահմանել Ռուսաստանի նկատմամբ։ Չնայած մենք ողջունում ենք Հայաստանի հետ մեր ավելի ինտենսիվ փոխանակումները՝ նրա աշխարհագրական դիրքի պատճառով, այն նաև գործընկեր երկրներից մեկն է, որի հետ մտադիր ենք ավելի սերտ համագործակցել պատժամիջոցների շրջանցումը կանխելու նպատակով։

 

Եվրամիությունը նաեւ ակտիվորեն ներգրավված է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև երկխոսության խթանման գործում: Մենք նախկինի պես լի ենք վճռականությամբ՝ հանդես գալու որպես ազնիվ միջնորդ, որպեսզի օգնենք հասնել անվտանգ, բարգավաճ եւ խաղաղ Հարավային Կովկասի ընդհանուր նպատակին ՝ ի շահ նրա ողջ ժողովրդի", - ասել է եվրահանձնակատարը։

 

Այս առումով՝ նա հիշեցրել է այդ գործընթացում Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի դերի մասին: Ընդ որում, նա ընդգծել է, որ Հայաստանի ու Ադրբեջանի առաջնորդները պետք է օգտագործեն պատմական հնարավորությունը՝ այդ հակամարտությունը ի նպաստ լուծելու և բովանդակալից երկխոսության վերադառնալու համար, քանի որ շատ կարևոր հարցեր դեռ պետք է լուծվեն շտապ կարգով։ "Նման հրատապ հարցերից մեկը Լաչինի միջանցքում երթևեկությանը խոչընդոտելն է։ Դեկտեմբերի սկզբից Եվրամիությունը մոբիլիզացրել է բոլոր դիվանագիտական ջանքերը այդ իրավիճակի լուծման համար։ Տեղաշարժի ազատության և առաջին անհրաժեշտության ապրանքների մատակարարման պահպանվող սահմանափակումները լուրջ տառապանքներ են պատճառում տեղի բնակչությանը։ Ինչպես ցույց է տվել մարտի 5-ի մահվան ելքով միջադեպը, իրավիճակն այդ շրջանում պայթյունավտանգ է", - հավելել է Վարհեյը։

 

Վերջում նա անդրադարձել է Հայաստանում ԵՄ քաղաքացիական առաքելությանը, որը ԵՄ-ն ստեղծել է Հայաստանում՝ հունվարից ։ "Ի թիվս այլ բաների, առաքելությունը վերահսկում և զեկուցում է տեղում անվտանգության իրավիճակի մասին: Սա եւս մեկ կոնկրետ եւ կարեւոր տարր է Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ խաղաղ գործընթացին աջակցելու Եվրամիության ջանքերում", - ամփոփել է եվրահանձնակատարը ։

 

Նշենք, որ Հայաստանի վերաբերյալ զեկույցում նշվում է, որ ավելի քան երեք տասնամյակի ընթացքում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը եւ վերջերս Ադրբեջանի ներխուժումը Հայաստանի ինքնիշխան տարածք տասնյակ հազարավոր կյանքեր են խլել, հսկայական ավերածություններ առաջացրել եւ հարյուր հազարավոր մարդկանց տեղահանման պատճառ դարձել: Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը մինչ օրս կարգավորված չէ ։

 

Եվրախորհրդարանի պատգամավորները համոզված են, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ կայուն խաղաղության չի կարելի հասնել ռազմական միջոցներով եւ ուժի կիրառման սպառնալիքով, այլ պահանջվում է համապարփակ քաղաքական կարգավորում՝ միջազգային իրավունքին համապատասխան: Նրանք հաստատել են, որ համապարփակ խաղաղության պայմանագիրն արդյունավետ դարձնելու համար այն պետք է ներառի դրույթներ, որոնք երաշխավորում են Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի ամբողջականությունը, Լեռնային Ղարաբաղում և հակամարտությունից տուժած այլ շրջաններում բնակվող հայ բնակչության իրավունքներն ու անվտանգությունը, ինչպես նաև փախստականների և տեղահանված անձանց արագ և անվտանգ վերադարձն իրենց տներ:

 

Զեկույցում խստորեն դատապարտվում է 2022 թվականի սեպտեմբերին Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի դեմ իրականացված լայնածավալ ռազմական ագրեսիան, ինչը հրադադարի ռեժիմի լուրջ խախտում է և հակասում է նախորդ պարտավորություններին, այդ թվում ՝ Եվրամիության հովանու ներքո անցկացված բանակցությունների շրջանակներում ընդունված պարտավորություններին ։

 

Ադրբեջանի իշխանություններին առաջարկվում է անհապաղ հեռանալ Հայաստանի տարածքի բոլոր մասերից և ազատ արձակել իրենց վերահսկողության տակ գտնվող ռազմագերիներին, վերացնել ցանկացած արգելք, որը կարող է խոչընդոտել Բերձորյան միջանցքով երթևեկության ազատությանն ու անվտանգությանը։

 

Հայաստանին և Ադրբեջանին առաջարկվում է ամբողջությամբ իրականացնել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հրադադարի մասին եռակողմ հայտարարությունը ՝ իր բոլոր ասպեկտներով, առաջ մղել ապագա խաղաղության պայմանագրի քննարկումը, վերացնել հակամարտության արմատական պատճառները և ձեռնպահ մնալ ցանկացած միջոցից, որը կարող է հանգեցնել հետագա էսկալացիայի, անհապաղ իրականացնել միջոցներ, որոնք ուղղված են իրենց բնակչությանը խաղաղ գոյակցությանը նախապատրաստելուն, այդ թվում ՝ մարդկանց միջև շփումների ամրապնդմանն ուղղված միջոցառումներ;  զերծ մնալ ցանկացած թշնամական հռետորաբանությունից կամ գործողություններից, որոնք կարող են ընկալվել որպես ատելության կամ ուղղակի բռնության հրահրում կամ որպես անպատժելիության աջակցություն; ստեղծել անցումային արդարադատության մեխանիզմ՝ որպես վստահության ամրապնդման միջոց ՝ կայուն խաղաղության և հաշտեցման հասնելու համար:

 

Եվրախորհրդարանի պատգամավորներն աջակցում են Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերությունների կարգավորմանը ՝ ի շահ հաշտեցման, կայունության, տարածաշրջանային անվտանգության եւ սոցիալ - տնտեսական զարգացման:

 

Թուրքիային ևս մեկ անգամ կոչ է արվում ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը, որպեսզի ճանապարհ հարթի թուրք և հայ ժողովուրդների միջև իրական հաշտեցման համար, ինչպես նաև լիովին պահպանել հայկական մշակութային ժառանգության պաշտպանության իր պարտավորությունները: