Հինգշաբթի, 2 Մարտի 2023 11:28

Արմինֆո.Լեհ-հայկական հնագետների խումբը Մեծամոր քաղաքում հայտնաբերել է երկու հնագույն մարդու՝ տղամարդու և կնոջ, հավանաբար ամուսնական զույգի դամբարան։ Այդ մասին հաղորդում է Nauka w Polsce կայքը։

 

Աղբյուրի համաձայն, մարդկանց մնացորդների հետ միասին հայտնաբերվել են երեք ոսկյա վզնոցներ ։ Գերեզմանը վերագրվում է  այն ժամանակներին, երբ Եգիպտոսը ղեկավարում էր Ռամսես II-ը ։ Մեծամորը Հայաստանի ամենահայտնի հնագիտական հուշարձաններից մեկն է, որը գտնվում է Երևանից մի քանի տասնյակ կիլոմետր դեպի արևմուտք։ Երկու կմախքները հայտնաբերվել են հողի մեջ խորը խցերում, որոնք շրջանակված են խոշոր քարերով։ Հետազոտողները հայտնաբերել են նաև փայտե մահճակալի մնացորդներ ։ Հնագետները հայտնել են, որ ոսկորները լավ են պահպանվել։ Նախնական գնահատականների համաձայն,  զույգը մահացել է 30-40 տարեկան հասակում։

 

"Այս մարդկանց մահը մեզ համար առեղծված է, մենք չգիտենք պատճառը, բայց ամեն ինչ ցույց է տալիս, որ նրանք միաժամանակ են մահացել, քանի որ դամբարանը նորից բացելու հետքեր չկան", - ասում է հետազոտության ղեկավար, պրոֆեսոր Քշիշտոֆ Յակուբյակը՝ Վարշավայի համալսարանի հնագիտության ֆակուլտետից: Սա Վարշավայի համալսարանի միջերկրածովյան հնագիտության կենտրոնի և Հայաստանի ազգային ժառանգության հնությունների և պահպանության դեպարտամենտի համատեղ նախագիծն է ։ Հայկական կողմից նախագիծը ղեկավարում է պրոֆեսոր Աշոտ Փիլիպոսյանը։

 

Պրոֆեսոր Յակուբյակը կարծում է, որ սա եզակի գտածո է, քանի որ գերեզմանը թալանված չէ և շատ հարուստ կահավորված է։ Այն թվագրվում է ուշ բրոնզե դարի (մ.թ. ա. 1300-1200) վերջին: Դամբարանի ներսում հնագետները գտել են հարյուրից ավելի ուլունքներ և ոսկյա կախազարդեր։ Դրանցից մի քնաիսը հիշեցնում են կելտական խաչեր։ "Հավանաբար, այս բոլոր տարրերը կազմել են երեք վզնոց", - կարծում է պրոֆեսորը: Գերեզմանն ուներ նաև մոտ մեկ տասնյակ ամբողջական կերամիկական անոթներ և եզակի հախճապակյա ամանեղեն: Սակայն այն տեղական արտադրության չէ։ Գիտնականները պարզել են, որ այն բերվել է Սիրիա-Միջագետք սահմանից ։

 

Պրոֆեսոր Յակուբյակն ասել է, որ այսօր հսկայական նեկրոպոլիսում, որը, հավանաբար, մոտ 100 հեկտար է, մոտ 100 գերեզման է հետազոտվել, բայց դրանցից միայն մի քանիսն են թալանված։ Գիտնականների կարծիքով, այդ գերեզմանատան գերեզմանները բլուրների տեսք ունեին. քարե արկղերը ծածկված էին մեծ քանակությամբ հողով ։

 

Հնագետները չգիտեն, թե այն ժամանակ՝ 2-րդ հազարամյակի երկրորդ կեսին, ով է ապրել Մեծամորում ։ Մարդիկ, ովքեր բնակվում էին մեծ ամրացված բնակավայրում, գրագետ չէին, ուստի տեքստեր չէին թողնում: Սա դժվարացնում է գիտնականների կողմից նույնականացումը:

 

<Բայց դա եղել է մեծ բնակավայր: Նույնիսկ, հսկայական քարե բլոկների ամրությունները հասել են մեր ժամանակներին: Մ.թ. ա. 2-րդ հազարամյակի վերջին տարածաշրջանում չկար մի բնակավայր, որը կարելի էր համեմատել ըստ աստիճանի և չափի", - ասում է պրոֆեսոր Յակուբյակը:

 

Մեծամորը հնագիտական արգելոցի կարգավիճակով պահպանվող հնագիտական հուշարձան է։ Դրա շրջանում պեղումներ են իրականացվում 1965 թվականից ։ Մ.թ. ա. 8 - րդ դարից Մեծամորը եղել է Ուրարատուի թագավորության՝ բիբլիական Արարատյան թագավորության մի մասը։ Արգիշտի Ա թագավորի կառավարման տարիներին պետության սահմաններն ընդլայնվել են։

 

Հնագիտական արշավախմբի վերջին սեզոնը եղել է 2022թ.սեպտեմբերին և հոկտեմբերին: Լեհերը Մեծամորում պեղումներ են իրականացնում 2013թվականից՝ Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի Հնագիտության ինստիտուտի և ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության հետ համաձայնությամբ: