Արմինֆո. Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության ապօրինի շրջափակման հետևանքով առաջացած ճգնաժամն ուղղակիորեն խախտում է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության շրջանակներում ստանձնած պարտավորությունները և հանգեցնում հումանիտար ճգնաժամի ։ Այս մասին հայտարարել Է ՄԱԿ-ում ՀՀ մշտական ներկայացուցիչ Մհեր Մարգարյանը՝ դեկտեմբերի 20-ին Հայաստանի նախաձեռնությամբ Հնդկաստանի նախագահության հրավիրած ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի արտահերթ նիստում, որը գումարվել է Բերձորի (Լաչինի) միջանցքում Ադրբեջանի շրջափակման հետ կապված իրավիճակի կապակցությամբ։
Հայ դիվանագետը փաստել է, որ դա հակասում է նաև Ադրբեջանի միջազգային պարտավորություններին, որոնք բխում են միջազգային իրավունքի, մարդու իրավունքների և մարդասիրական իրավունքի սկզբունքներից: Դիվանագետը հիշեցրել է, որ դեկտեմբերի 12-ից մարդկանց անվտանգ տեղաշարժը, ինչպես նաեւ պարենի եւ դեղորայքի մատակարարումը Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը փաստացի արգելված է, քանի որ Ադրբեջանը բողոքի զանգվածային արշավ է սկսել: Նրա խոսքով ՝ այդ ակցիան իրականացվում է ադրբեջանական պետության հովանավորությամբ։ "Այսպիսով, արգելափակվել է Լաչինի միջանցքը, միակ ճանապարհը, որով մատակարարումներ էին իրականացվում Լեռնային Ղարաբաղ։ Ադրբեջանի գործողությունները 2020թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 6-րդ կետի ուղղակի խախտում են, որը նախատեսում է, որ Լաչինի միջանցքը ապահովում է Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև կապը, մնում է Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորախմբի վերահսկողության տակ, և որ Ադրբեջանի Հանրապետությունը երաշխավորում է քաղաքացիների, ավտոմոբիլային միջոցների և բեռների անվտանգ տեղաշարժը միջանցքի երկայնքով երկու ուղղություններով", - հիշեցրել Է Մարգարյանը։ Միաժամանակ նա ընդգծել է, որ բնապահպանական մտահոգության մտացածին պատրվակով կազմակերպելով Լաչինի միջանցքի ապօրինի շրջափակումը ՝ Ադրբեջանը փաստացի հարձակումներ է կատարում 120 000 բնակչի վրա ՝ մեկուսացնելով նրանց ձմեռային բարդ սեզոնին: Դիվանագետն ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ կյանքի այդ չափազանց կարեւոր հումանիտար գծի շրջափակումը հանգեցրել է բազմաթիվ խափանումների եւ լուրջ բարդությունների: Նա արձանագրել է, որ առնվազն 1100 քաղաքացիական անձ մնացել է արգելափակված մայրուղու վրա եւ չի կարողանում վերադառնալ իրենց տները, այդ թվում ՝ ծերեր ու երեխաներ։ "Առողջապահական ծառայությունների եւ սոցիալական ծառայությունների տրամադրումը եւս դժվարացել է, ինչը հանգեցնում է կենսական իրավիճակների եւ հանգեցնում է մարդկանց տառապանքների: Շտապ բուժման նպատակով հիվանդների տեղափոխումը Հայաստանի հիվանդանոցներ անհնար է դարձել, ինչն արդեն հանգեցրել է ծանր հիվանդի մահվան։ Դեկտեմբերի 12-ից գրանցվել է ծանր հիվանդ հիվանդի տեղափոխման միայն մեկ օրինակ ։ Այդ գործընթացի կազմակերպման համար անհրաժեշտ էր ներգրավել բազմաթիվ կողմերի, այդ թվում ՝ ռուս խաղաղապահների և Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի ։ Սա ակնհայտորեն վկայում է այն մասին, որ միջանցքը նախկինի պես փակ է բնակչության տեղաշարժի համար ՝ հակառակ ադրբեջանական կողմի պնդումների", - ընդգծել Է ՄԱԿ-ում Հայաստանի մշտական ներկայացուցիչը, մատնանշելով Արցախում պարենային դեֆիցիտը, քանի որ շուրջ 4000 տոննա մատակարարումներ այդպես էլ չեն հասել իրենց նպատակակետին։
"Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի միջնադարյան պաշարումը խորացել է ձմռան ծանր պայմաններում երեք օր անընդմեջ գազի մատակարարումների խախտմամբ։ Ջեռուցման Բբցակայությունը, ըստ էության, դադարեցրել է բոլոր ուսուցման գործընթացները դպրոցներում, այդպիսով զրկելով երեխաներին իրենց հիմնական կրթության իրավունքից: Լեռնային Ղարաբաղում տագնապալի իրավիճակը մոտենում է հումանիտար աղետի ։ Չնայած տեղերում խաղաղապահների ջանքերին, Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունների բանակցություններն ադրբեջանական կողմի հետ' միջանցքի անվտանգ, անսահմանափակ օգտագործումը վերականգնելու նպատակով, առայժմ ոչ մի արդյունքի չեն հանգեցրել", - հավելել Մարգարյանը:
Նրա խոսքով ՝ Ադրբեջանի գործողությունների համակարգված բնույթը, ներառյալ քաղաքացիական բնակչության, կրիտիկական ենթակառուցվածքների օբյեկտների դեմ նախորդ միջադեպերը, եւս մեկ ապացույց է այն բանի, որ Լաչինի միջանցքի փակումը, իրոք, նախապես ծրագրված գործողություն է, որն իրականացվում է Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից ՝ քաղաքացիական բնակչությանը վնասելու եւ Լեռնային Ղարաբաղում լայնածավալ հումանիտար ճգնաժամ ստեղծելու նպատակով:
Հայ դիվանագետն ընդգծել է, որ Ադրբեջանի իշխանությունների պնդումները, թե իրենք չեն սահմանափակել միջանցքով երթևեկությունը, չեն համապատասխանում իրականությանը: Նրա խոսքով ՝ դա այդ երկրի սովորական մոտեցումն է ՝ մեղադրել զոհին, որպեսզի խուսափի սեփական պատասխանատվությունից միջազգային պարտավորությունների ծանր եւ լուրջ խախտումների համար։
Մարգարյանը նաեւ կեղծ է անվանել ադրբեջանական կողմի բնապահպանական մտահոգության մասին պատրվակը: Նա փաստել է, որ սա առիթ է արդարացնելու Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության հետագա զրկումը նրանց ապրուստի միջոցներից և հիմնարար իրավունքներից, ինչը տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների մասին միջազգային դաշնագրի լուրջ խախտում է ՝ ի թիվս այլ հիմնարար միջազգային փաստաթղթերի:
Նա նաեւ հիշեցրել Է, որ Ադրբեջանը ժողովրդավարության վարկանիշում ամենացածր դիրքերն է զբաղեցնում, քանի որ ապացուցված են նրանց հետապնդման փաստերը, ովքեր փորձում են իրենց հիմնարար ազատություններն իրացնել այդ երկրում: Այդ հունով նա հիշեցրել է այդ երկրում տասնյակ քաղբանտարկյալների մասին և հեգնական է համարել միջանցքը փակողների կողմից քաղաքացիական և քաղաքական ազատությունների իրացման հիմնավորումը։
"Այն գաղափարը, որ Ադրբեջանում կարող են գոյություն ունենալ քաղաքացիական հասարակության ակտիվիստներ, որոնք կարող են նման մասշտաբի նման ընկերություն գործարկել առանց պետական իշխանությունների անմիջական վերահսկողության, դա առնվազն քիչ հավանական է: Իրականում դասական պատրվակով այսպես կոչված ցուցարարները, ինչպես հաղորդվում է, հայտարարություններ են անում, որոնք անհամատեղելի են 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության հետ", - ասել է Մարգարյանը։
Միեւնույն ժամանակ, նա ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ Լաչինի միջանցքի ներկայիս արգելափակումը միայն մեկ մեկուսացված նախադեպ չէ, այն հերթական սիստեմատիկ բռնության ցուցադրությունն է, որը կազմակերպում են ադրբեջանական իշխանությունները Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության շրջանում էթնիկ զտումներ իրականացնելու նպատակով: Նա հիշեցրել է, որ Հայաստանն այս տարի արդեն ազդարարել է Ադրբեջանի կողմից մի քանի շաբաթվա ընթացքում եւ ցուրտ եղանակային պայմաններում Լեռնային Ղարաբաղ գազի մատակարարումների կանխամտածված խափանման մասին:
"Մենք նաև Անվտանգության խորհրդի անդամների ուշադրությունն ենք հրավիրել այն փաստի վրա, որ Ադրբեջանը մշտապես բռնություն է կիրառում հայ քաղաքացիական անձանց, այդ թվում ՝ նրանց նկատմամբ, ովքեր զբաղվում են գյուղատնտեսական գործունեությամբ ։ Ադրբեջանը նաև հոգեբանական ճնշում է գործադրում սահմանամերձ շրջանների բնակչության վրա ՝ բարձրախոսների կիրառման և կիբերհարձակումների միջոցով ։ Բացի այդ, Ադրբեջանի հարձակողական գործողության արդյունքում Լեռնային Ղարաբաղի Փառուխ գյուղը ենթարկվել է էթնիկ զտման", - հիշեցրել է ՄԱԿ-ում Հայաստանի մշտական ներկայացուցիչը։
Մարգարյանը նաեւ կանխագուշակել է, թե ինչ մեղադրանքներ կհնչեն Ադրբեջանի ներկայացուցչի շուրթերից եւ ընդգծել, որ եթե Ադրբեջանն այդքան մտահոգված է Լեռնային Ղարաբաղի բնապահպանական իրավիճակով, ապա այնտեղ կարելի է ուղարկել ՄԱԿ-ի անկախ միջազգային փորձագիտական առաքելություն, որն իր գնահատականը կտա իրավիճակին:
"Ինչ վերաբերում է հակահետևակային ականներ տեղադրելու մասին սպասվելիք մեղադրանքներին, ապա պետք է նշեմ, որ Հայաստանը դա անում է բացառապես սեփական տարածքում և բացառապես պաշտպանական նպատակներով, քանի որ Ադրբեջանը պարբերաբար սպառնում է ուժով գրավել Հայաստանի տարածքները և շարունակում է օկուպացիայի տակ պահել իմ երկրի ինքնիշխան տարածքները՝ 140 կմ ", - հայտարարել է Հայաստանի մշտական ներկայացուցիչը։ Նա նաև հիշեցրել է, որ 2020 թվականի աշնանը Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ Ադրբեջանի լայնածավալ ռազմական ագրեսիայից հետո, և Երևանն ու Ստեփանակերտը աջակցել են ՄԱԿ-ի ԳՄՀ-ի համակարգման գրասենյակի գլխավորած ՄԱԿ-ի համապատասխան գնահատման առաքելության այցին տարածաշրջան ՝ միջազգային հանրությանը հումանիտար և անվտանգության իրավիճակի ամբողջական պատկերը ներկայացնելու համար։
"Ոչ մեկի մասին չմոռանալու հավաքական պարտավորություններն այդպես էլ չեն կատարվել Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի համար։ Այս պահին 120 000 մարդ, այդ թվում ՝ կանայք, երեխաներ և ծերեր, պատանդ են գտնվում Ադրբեջանի մոտ և քաղաքացիական անձանց պետական ահաբեկման քաղաքականության պատճառով: Նրանց ներկայացուցիչն այստեղ այսօր մեզ կներկայացնի ստի և մեղադրանքների մի նոր չափաբաժին, որի նպատակն է լինելու կոծկել մարդու իրավունքների կոպիտ և զանգվածային խախտումները, որոնք իրականացվում են այսպես կոչված քաղաքացիական ակտիվիստների կողմից կազմակերպված բողոքների պատրվակով:
Ադրբեջանը շարունակում է անտեսել միջազգային դատարանի որոշումը ՝ 2021 թվականի դեկտեմբերին Ադրբեջանի նկատմամբ ռասայական խտրականության վերացման մասին կոնվենցիայի համաձայն ժամանակավոր միջոցների վերաբերյալ ՝ կապված հայերի նկատմամբ մարդասիրական պարտավորությունների, ինչպես նաև հակահայկական հռետորաբանությունը կանխելու անհրաժեշտության հետ, այդ թվում ՝ պետության և պաշտոնատար անձանց մակարդակով ։ Ադրբեջանի սադրանքներն ու ագրեսիվ պահվածքը չեն նվազում ։ Նրանք խոսում են այն մասին, որ հաշվետվողականության մեծ միջոցների բացակայության դեպքում, ներառյալ պատժամիջոցների կիրառումը, ագրեսորը կշարունակի զգալ միջազգային հանրության եւ անվտանգության խորհրդի տոկունությունն ու վճռականությունը, որը պետք է կատարի ՄԱԿ-ի կանոնադրության համաձայն խաղաղության եւ միջազգային անվտանգության պահպանման գլխավոր պատասխանատվությունը", - հայտարարել Է Մարգարյանը։
Հայաստանի մշտական ներկայացուցիչը նիստի մասնակիցների ուշադրությունն է հրավիրել Ադրբեջանի այն հայտարարության վրա, թե, իբր, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը լուծել է ուժի զանգվածային կիրառմամբ, Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի բոլոր հավաքական իրավունքների վերացմամբ եւ նույնիսկ վերացրել է հազարամյակների ընթացքում հայերով բնակեցված այդ տարածքի անվանումը, ինչը նշան է, որը նախազգուշացնում է մեզ ցեղասպանության քաղաքականության մասին:
"Ադրբեջանցիները հայտարարում են, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը, որը միջազգային հանրության կողմից քննարկվում է արդեն 30 տարի, դարձել է Ադրբեջանի ներքին հարցը, որը նրանք կարող են ինքնուրույն լուծել ։ Ադրբեջանի գործողությունների փաստը, ներառյալ Լեռնային Ղարաբաղի ողջ բնակչության կոլեկտիվ պատիժը, հակառակն է խոսում ։ Միջազգային հանրության հետագա ներգրավվածությունը Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի իրավունքներն ու անվտանգությունը երաշխավորելու միակ հնարավորությունն է ։ Մենք գիտակցում ենք այն փաստը, որ խորհրդի անդամների միջև խորը տարաձայնություններ կան Եվրոպայում ներկայիս խոշոր ճգնաժամի վերաբերյալ։ Մենք նաև հասկանում ենք, որ էներգակիրների հետ կապված աճող խնդիրների պատճառով միջազգային հանրության որոշ անդամներ պատրաստ են ավելի սերտ համագործակցել Ադրբեջանի հետ, որը ածխաջրածիններ արտահանող երկիր է։ Սակայն, մենք համոզված ենք, որ նման փոխգործակցությունը չպետք է վտանգի տակ դնի արդարադատության, մարդասիրության, արժանապատվության արժեքներն ու սկզբունքները: Այդ համագործակցությունը չպետք է իրականացվի մարդու հիմնարար իրավունքների և Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ֆիզիկական անվտանգության հաշվին ։ Մենք կոչ ենք անում ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին քայլեր ձեռնարկել ՝ Ադրբեջանից պահանջելու ամբողջությամբ պահպանել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության դրույթները ։ Անհապաղ և անվերապահորեն ապաշրջափակել Լաչինի միջանցքը և վերացնել անվտանգ և անարգել տրանսպորտային հաղորդակցության բոլոր խոչընդոտները: Փաստերի հաստատման համար առաքելություններ ուղարկել Լեռնային Ղարաբաղ և Լաչինի միջանցք ՝ մարդասիրական իրավիճակը գնահատելու համար ։ Ապահովել ՄԱԿ-ի հաստատության անարգել մուտքը Լեռնային Ղարաբաղ: Հայաստանը կոչ է անում ՄԱԿ - ի Անվտանգության խորհրդին կատարել միջազգային խաղաղության եւ անվտանգության պահպանման իր պատասխանատվությունը, ձեռնարկել պատշաճ միջոցներ եւ վճռականորեն դատապարտել Ադրբեջանի ագրեսիվ գործողությունները, որոնք էքզիստենցիալ սպառնալիք են ներկայացնում Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի համար եւ սպառնում են ազատ, արժանապատվորեն ապրելու նրանց իրավունքին՝ առանց արտաքին ճնշումների վախի", - ամփոփել է Մարգարյանը: