Ավիգդոր Էսկին. Առանց գաղափարախոսության, ազգային գաղափարի բանակն ու հատուկ ծառայությունները չեն կարող հաջողությամբ գործել

Արմինֆո. Հայաստանի բանակի եւ հատուկ ծառայությունների բարեփոխման թեմայի շուրջ ԱրմԻնֆո-ի գլխավոր տնօրեն եւ մեկնաբան Էմանուիլ Մկրտչյանը զրուցել է իսրայելցի հայտնի հասարակական գործիչ եւ քաղաքական վերլուծաբան Ավիգդոր Էսկինի հետ:

- Ավիգդոր, Հայաստանի կառավարությունը ձեռնամուխ է եղել Զինված ուժերի բարեփոխմանը՝ հայտարարելով աստիճանաբար պրոֆեսիոնալ բանակի անցնելու մասին։ Ինչպե՞ս եք գնահատում նման քայլի արդյունավետությունը ՝ որպես քաղաքագետ և Իսրայելի քաղաքացի, երկիր, որը գտնվում է Հայաստանի նման աշխարհաքաղաքական և ռազմաստրատեգիական իրավիճակում։

- Պրոֆեսիոնալ բանակը ոչ բարեկամական շրջապատի պայմաններում, որը ունի վճռական քանակական գերազանցություն, դա խորհրդանշական բանակ է: Հատկապես, եթե հաշվի առնենք հարեւանների տնտեսական գերազանցությունը։ Հայաստանն ընթացել է Ռուսաստանի ճանապարհով, որը փորձում էր սահմանափակվել պրոֆեսիոնալ կարգի զինված ուժերով։ Եվ տեսեք, թե ինչպես, նույնիսկ, Ռուսաստանն այժմ ստիպված էր զբաղվել զանգվածային զորակոչով և դուրս գալ պրոֆեսիոնալ բանակի շրջանակներից: Այս օրինակը ոչինչ չի՞ սովորեցնում: Իսկ չէ որ հենց Ռուսաստանն այժմ նկատելի թվային գերազանցություն ունի. եթե Հայաստանի առաջնորդները ճշգրիտ գիտեն, որ երկիրն առաջիկա տաս տարիներին հարձակման չի ենթարկվի, ապա սահմանափակ զորակազմի քաղաքականության շարունակումը կարող է արդարացված լինել։ Իսկ հակառակ դեպքում՝ արժեր մտածել պահեստազորայիններով աջակցվող կանոնավոր բանակի համակարգի մասին։ Այսինքն, բոլոր քաղաքացիները զորակոչվում են ակտիվ ծառայության, իսկ հետո տարվա մեկ ամիսը ծառայում են որպես պահեստազորայիններ։ Եվ նրանք կարող են զորակոչվել ցանկացած պահի: Մնացած բոլոր տարբերակները չեն համապատասխանում Հայաստանի համար իրական մարտահրավերներին։

- Արդյո՞ք Դուք սպառազինությունների մատակարարումների կարևոր բաղադրիչ եք համարում դրանց դիվերսիֆիկացումը, այդ թվում՝ ՀԱՊԿ-ի հետ Հայաստանի հարաբերությունների նկատելի վատթարացման ֆոնին, թե՞ հակառակը: Եվ արդյո՞ք այսօր դրան խանգարում է ՀԱՊԿ-ի անդամակցությունը՝ որպես այդպիսին։ Թե՞ կան այլ պատճառներ, որոնք կապված են "ոչ խորհրդային" կամ "հետխորհրդային" սպառազինությունների յուրացման բարձր ծախսերի, սեղմ ժամանակում դրանց տիրապետելու անկարողության հետ։ Ինչպե՞ս եք գնահատում Հնդկաստանի հետ զենքի գնման գործարքը: Եվ, ընդհանրապես, ինչպե՞ս վարվել այս իրավիճակում:

- Մենք տեսանք, թե ինչպես վերջին պատերազմի ընթացքում Հայաստանը տեխնոլոգիական պարտության մատնվեց։ Եվ դա վերաբերում է ոչ միայն անօդաչու սարքերին։ Զենքը հարկավոր է ընտրել տեղանքի առանձնահատկությանն ու հակառակորդի հնարավորություններին համապատասխան: Հենվել ամբողջապես ռուսական ռազմավարության և ռուսական փորձի վրա՝ ոչ պրոֆեսիոնալ է Հայաստանի դեպքում։ Օրինակ, Իսրայելը 1991 թվականից ի վեր բազմիցս առաջարկել է ռազմական համագործակցություն, բայց Երևանում այդ մասին լսել չէին ուզում։ Հայաստանի պաշտպանության նախկին նախարար Դավիթ Տոնոյանն իր ելույթներից մեկում մանրամասն պատմել է, թե ինչպես է իր գերատեսչությունը հրաժարվել իսրայելական զենքից: Նա բացատրել է, որ Հայաստանն իսրայելական զենքի կարիք չունի։ Սրանք հենց այն զինատեսակներն են, որոնք Իսրայելը հետագայում վաճառեց Ադրբեջանին։ Արդյո՞ք դա Երևանի ճիշտ որոշում էր։ Հնդկաստանի հետ գործարքը կարող է ծառայել որպես սպառազինության զինանոցի ընտրության բազմազանության ողջամիտ որոնման օրինակ: Ի դեպ, Ռուսաստանի հետ համագործակցությունը պետք է շարունակել, սակայն՝ գնահատելով ռուսական ռազմական ստրատեգիայի և ռուսական զենքի ուժեղ և թույլ կողմերը։

- Իսրայելում ինչպե՞ս է իրականացվում վերահսկողությունը ՑԱԽԱԼ-ի և այլ ուժային կառույցների գործունեության նկատմամբ: Ինչպես հայտնի է, հայկական բանակի պատուհասը բարձր կոռուպցիան էր, որը, փաստորեն, հանգեցրեց հզոր քայքայիչ գործընթացների համակարգի ներսում։ Ինչպե՞ս են Իսրայելում լուծում այդ խնդիրները:

- Չափազանց դժվար է կետային ոչնչացնել կոռուպցիան։ Առանց կոռուպցիայի հմուտ համակարգային վերացման երկիրը չես մաքրի։ Միայն բանակում հակակոռուպցիոն համակարգ ներդնելն անիրատեսական է։ Բայց, վերցրեք Սահակաշվիլիի օրինակը։ Իր կառավարման առաջին շրջանում նա հմտորեն հաշվեհարդար տեսավ կոռուպցիայի հետ՝ համակարգայնորեն։ Հենց այդպես պետք է վարվեր Հայաստանը, սակայն, խուսափելով Սահակաշվիլիի սխալներից, նրա քմահաճությունից:

- Հայաստանում վերակազմավորվում է նաեւ Արտաքին հետախուզության ծառայությունը, որն ուղղակիորեն կվերաենթարկվի ռավարության ղեկավարին։ Դուք, որպես փորձագետ, ինչպե՞ս եք տեսնում նման կառույցի աշխատանքը՝ Իսրայելի փորձի, ինչպես նաև հայերի, ինչպես եւ հրեաների, մեծ սփյուռքի և սփյուռքյան կառույցների առկայության համատեքստում:

- Հայաստանը վիթխարի ներուժ ունի սեփական արտաքին հետախուզության զարգացման համար։ Հսկայական Սփյուռքը կարող է դառնալ անգնահատելի տեղեկատվության մատակարար՝ համաշխարհային մասշտաբով։ Դա չի նշանակում, որ պետք է հավաքագրել տարբեր երկրների հայերին։ Նա կարող է օգնել իր ամենալայն տեղեկատվական հնարավորություններով։ Այդ բազայի վրա կարելի է նաև հավաքագրել, բայց, ցանկալի է, արդեն՝ ոչ հայերի։ Եթե ես և իմ գործընկերները կամ այլ մասնագետներ հնարավորություն ունենայինք աշխատել այս ոլորտում հայկական ներուժի իրացման ուղղությամբ, ապա մի հինգ տարի անց Հայաստանը կունենար իրական ռազմավարական սեփականություն։ Սակայն մենք դա չենք տեսնում ներկայիս կառավարության ծրագրերում, և դա չի արվել նաև նախկինում։

- Դատելով այսօրվա տեղեկություններից և հետպատերազմյան քրեական գործերից՝ Հայաստանի հակահետախուզության, հատկապես, ռազմական հակահետախուզության ծառայությունը, շատ վատ է աշխատել։ Խորհրդային սպաները թոշակի են անցել, իսկ լուրջ դպրոց չկա: Ինչպե՞ս վարվել այս իրավիճակում:

- Խորհրդային լավագույն հետախույզների շարքում մենք շատ հայերի կգտնենք։ Ձեր ժողովուրդը հսկայական ներուժ ունի այդ ոլորտում։ Բայց հետախուզությունը դատարկ տեղում չի հայտնվում: Պահանջում է լայն տեխնոլոգիական հիմք, իսկ  գլխավորը՝ հմուտ նպատակադրում: Անցյալի ձախողումները չպետք է վրդովեն։ Դա կարևոր փորձ է։ Իսկ պակասում է գաղափարախոսության, ազգային գաղափարի զարգացման անհրաժեշտության ընկալումը։ Առանց դրա բանակն ու հետախուզական ծառայությունները չեն կարող հաջողությամբ գործել։ Այս ոլորտներում անհրաժեշտ է զարգացնել պասիոնարությունը և մտավոր հիմքը։ Դա չափազանց դժվար է գաղափարախոսության բացակայության պայմաններում։

- Շնորհակալություն հետաքրքիր պատասխանների համար: